Monday, March 14, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 15, 2011

Bookmark and Share
Salamat sa amihan

Amihan.  Hanging amihan.  Maoy labing lig-on nga panalipod sa Pilipinas gikan sa radiation.  Kon simbako, layo ra to, tabukon og pito ka lawod, moulbo gyod ang naapiki nga mga plantang nukleyar sa Fukushima Prefecture sa Japan.  Matod sa Philippine Nuclear Research Institute (PNRI) ang amihan maoy mopalayo ug motino nga di makaabot sa atong nataran ang bisan unsang makahilo nga hangin gikan sa Japan.
Matod ni PNRI Director Alumanda dela Rosa ang labing dakong alas sa Pilipinas mao nga ang hanging amihan magpabiling modominar sa atong kahimtang sa panahon hangtod unya sa Mayo 15 ning tuiga.  Gipaabot nga ang krisis sa mga plantang nukleyar sa Japan hingpit nang masulbad sa mosunod nga mga adlaw.

-o0o-

Mao nga palihug papasa ug ayaw ipada sa imong mga higala ang iresponsableng text messages nga nagpasidaan nga niabot na sa Pilipinas ang radiation ug acid rain gikan sa Japan.  Tinuod nga duha na ka plantang nukleyar sa Fukushima ang niulbo.  Apan ang International Atomic Energy Agency (IAEA) nipasalig nga ubos kaayo ang radiation level sa palibot sa mga planta, nga sama ra sa x-ray exposure.
Sa pikas nga bahin, nipasidaan hinuon ang Pentagon nga mahimong mas dako ang suliran kay sa giangkon sa Japan.  Ang ilang helicopters nga naglupad dul-an sa 100 ka kilometro gikan sa mga planteng nukleyar nakakuha og radioactive particulates — nga gisusi pa sa laboratoryo, apan gituohan nga naglakip sa cesium-137 ug iodine-121 — pasabot nga nagkalapad ang kahugaw sa palibot.

-o0o-

200,000 na ka molupyo sa 20 ka kilometro nga radius sa mga plantang nukleyar, apil nang pipila ka Pilipinhon, ang gipabakwet.  Gipanghatagan sila og iodine aron pagpanalipod sa ilang thyroid glands nga maoy unang atakehon sa radiation, ug mahimong mosangpot sa thyroid cancer.
Nangandam na sab ang atong Department of Health (DOH) og prophylactic potassium iodide aron pag-alkontra sa posibleng pagsuyop sa radioactive iodine.  Matod ni Agnette Peralta, DOH medical physicist, nga ang radiation nga motapot sa lawas matangtang pinaagi sa pagkaligo.

-o0o-

Gikahadlokan nga ang krisis sa mga plantang nukleyar sa Japan mahimong molungtad og usa ka tuig o mas dugay pa.  Ang gihimo karon sa mga tagduma mao ang pagpabaha og dagat sa nagbaga nga reactors.  Nga mopabukal sa dagat ug makapataas pag-ayo sa pressure, nga kinahanglang pahungawon ang gamayng radiation aron kabombahan og dugang dagat.

Dugay pa hinuon nga makabalik sa ilang mga pinuy-anan ang gipabakwet nga mga molupyo tungod sa anam-anam nga pagpahungaw sa radioactive materials.  Nga peligrong makahulga sa mas daghan pang mga molupyo kon mausab ang direksiyon sa hangin.  Nga inay mohuyop sa radiation ngadto sa Pacific Ocean moabog na hinuon ini ngadto sa mas dagkong mga dakbayan sa Japan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, March 13, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 14, 2011

Bookmark and Share
Hulgang nukleyar

Bisan sa kalayo ra sa Pilipinas gikan sa duha ka naapiking reactors sa Fukushima Daiichi Nuclear Power Station, gitun-an na sa mga eksperto ang posibleng kadaot nga atong mahiagoman kon, simbako layo ra to, tabukon og pito ka lawod, moabot dinhi ang hinungaw sa radiation tungod sa kakusog sa bawod.
May sukaranan ang pangandam nilang Presidente Noynoy Aquino ug sa kadagkoan sa National Security Council (NSC), Philippine Nuclear Research Institute ug Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (Pagasa).  Sa akong pagsuwat ini, niangkon na ang kadagkoan sa Japan sa kahigayonan sa meltdown sa duha nila ka plantang nukleyar.

-o0o-

Ang duha ka 40 anyos na nga plantang nukleyar sa Fukushima Daiichi gitukod aron makasugakod sa 7.9 magnitude nga linog.  Samtang nakalahutay unta sa 9.0 magnitude nga linog niadtong Biyernes, nga nisangpot sa automatic shutdown sa mga planta, way nakapangandam sa nisunod nga tsunami nga nakaguba sa duha ka sapaw sa pangandam pagpabugnaw sa planta nga, sama sa ordinaryong oven, magpabiling magbaga bisan napawong na:
  • Nawagtang ang suplay sa kuryente tungod sa pagkaputol sa mga alambre human bahai ang planta; ug
  • Naapil og kagguba ang diesel generators nga mao untay alternatibong mopabugnaw sa mga planta kon wa nay kuryente.

-o0o-

Ang kataposang linya sa depensa batok sa pag-ulbo sa mga plantang nukleyar mao ang mga baterya nga nilungtad lang og walo ka oras.  Maong napugos nang mga tagduma sa planta pagpasud sa dagat, nga desperadong lakang kay di na man kapuslan ang mga planta karong nabasa na sa dagat.
Ang pasiunang pag-ulbo sa usa sa mga planta niadtong Sabado, bisan giingon sa mga tagduma nga nakaapektar lang sa outer building ug wa sa reactors, nagmatuod sa kaseryuso sa suliran.  Pun-an pa nga sa silingang Daini Nuclear Plant, dunay laing tulo ka reactors nga nawad-an sa ilang cooling systems.  Sa kinatibuk-an, ang Japan dunay 17 ka plantang nukleyar nga naglakip sa 55 ka reactors ug maoy nagsuplay sa 30% sa ilang panginahanglan sa kuryente.

-o0o-

Gibasol karon sa mga eksperto sa Estados Unidos Ug Francia ang kalangay sa Japan paghimo sa labing tukma ug dinalian nga mga lakang pagpugong sa meltdown:
  • Gibalibaran nilang hinabang nga coolants nga gitanyag ni US President Barack Obama pila ka takna human nabutyag ang krisis, aron lang dawaton dihang naapiki na;
  • Nagdumili sila pagpahungaw og gamayng bahin sa radiation, tungod sa kahadlok nga tulisukon sa mga Hapones nga kusganong nisupak sa mga plantang nukleyar human sa pagpamomba sa Hiroshima ug Nagasaki niadtong 1945, nga makalikay unta sa nag-ung-ong nga mas dakong katalagman (napugos ra gihapon sila pagpahungaw sa planta nga nisangpot sa dakong kadaot sa mga kawani sa planta ug sa 160 ka mga molupyo sa Fukushima nga wa dayon makabakwet).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Saturday, March 12, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 13, 2011

Bookmark and Share
Unsay tsunami?
Puslan mang wa tay mahimo pagtag-an ug pagpugong sa linog ug tsunami, ato na lang sabton.  Usa sa labing suhito mao si Greg Valentine, geology professor sa University at Buffalo, The State University of New York Center for Geohazards Studies.  Nahinabi siya sa Scientific American:
Giunsa sa linog sa Japan pagmugna ang tsunami?
Ang tsunami namugna sa linog diin ang sawog ang Pacific Ocean nitibugsok sa ilawom sa kadagatan sa Japan.  50 ngadto sa 100 ka kilometro nga bantok nga yuta sa Pacific niirog paingon sa yuta sa ilawom sa kadagatan sa Japan nga di sama kabantok, ug mas gaan.  Sa ilang panag-abot, kusganon silang magbag-iray.  Namugna ang kusganong puwersa sa dagat.  Dihang nag-ukang sila, ang yuta sa Pacific kalit nga nihagsa ug ang yuta sa Asya nga kabahin ang Japan nisulbong.  Nabugwak ang daghang tubig, ug maoy hinungdan sa tsunami.
Unsay kalainan sa tsunami sa kasarangang mga bawod?
Ang tsunami paspas kaayo.  Ang kasarangang bawod gipalihok sa hangin, maong managsama rang ilang gikusgon.  Ang gikusgon sa tsunami mag-agad sa giladmon.  Sa bukas nga kadagatan nga may giladmon nga lima ka kilometro, ang tsunami moabot og 800 ka kiometro matag oras.  Ang sa tsunami sa dagat nga may giladmon nga tunga sa kilometro moabot og 260 ka kilometro matag oras.
Unsaon pagkausab sa tsunami inig abot sa kabaybayonan?
Makadaot kaayong tsunami kay, samtang magkaduol sa baybayon, mohinay kini, mao nga ang tubig sa atubangan sa bawod mas hinay kay sa tubig luyo sa bawod.  Magsapaway ug magpatungpatong ang tubig.  Moabot hangtod sa 20 ka metro ang gitas-on sa bawod ug magpabilin nga ingon ana sa dugayng higayon.  Maong mabahaan ang mga luna, bisan layo na sa dagat, nga ubos sa gitas-on sa tsunami.
Matag-an bang gitas-on sa tsunami sa di pa moabot sa baybayon?
Matag-an ang agianan ug gikusgon sa tsunami, apan lisod itakda ang gitas-on.  Mag-agad ni sa gikusgon ug gidaghanon sa bawod ug sa porma sa sawog sa dagat--unsa kakalit nga momabaw.
Kuyaw bang ang aftershocks sa linog sa Japan makamugna og dugang tsunami?
Kuyaw.  Ang pagkausab sa bahin sa sawog sa Pacific Ocean ug kadagatan sa Japan makaapektar sa kaliboan ka kilometro sa Pacific plate nga nagpaingon sa ubos sa Asian plate.  Apan kon duna may laing tsunami di na sama kabangis.
Unsa kakusog ang aftershock aron makamugna og tsunami?
Ang magnitude 6 o mas kusog pa makamugna og tsunami, apan mag-agad sa matang sa linog.  Kon ang duha ka tipaka sa yuta modailos lang sa usag-usa, sama sa San Andreas Fault sa California, gamay rang tsunami.  Ang hinungdan sa dakong tsunami sa Japan mao nga bangis kaayong binag-iray sa yuta nga nakapalihok sa dakong bahin sa dagat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Thursday, March 10, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 11, 2011

Bookmark and Share

                Paglawog sa OFWs

        Maayo tingaling laslasan og diyutay sa kadagkoan sa gobyerno ang pagarpar sa ilang kaandam pag-atiman sa OFWs nga namakwet, ug busa nawad-an og trabaho, tungod sa kagubot sa Libya.  Ang ilang gipagawal nga P10,000 nga financial assistance, lokal nga mga trabaho ug ginagmay nga patigayon mahimong makapagaan sa palas-unon apan di garantiya nga ang OFWs makapadayon pagpatungha sa ilang mga anak, makapatambal sa ilang mga masakiton ug makahatag sa ilang pamilya og sanag nga ugma.

        Mas maayo pang angkunon sa gobyerno nga duna tay dakong krisis sa panrabaho.  Nga maoy hinungdan nga ilang gidasig, inay gibadlong, ang minilyon ka OFWs pagbiya sa ilang yutang natawhan ug pagpanimpad sa langyawng kabaybayonan.

-o0o-

        Panghambog ra gyoy puhonan sa Overseas Workers Welfare Administration (OWWA), Philippine Overseas Employment Administration (POEA), Department of Labor and Employment (Dole) ug Department of Foreign Affairs (DFA).  Haskang dugaya nilang nakatabang sa naapiki nga OFWs sa Libya.  Nangilog pa gyod og kredito sa langyawng employers nga maoy naghago ug niggasto sa pagpabakwet sa OFWs ug ubang langyawng mga mamumuo.

        Ug wa silay laraw alang sa OFWs sa Saudi Arabia ug ubang nagkaguliyang nga mga nasud sa Middle East ug North Africa.  Kutob ra sila sa panghinaot nga di manakod ang gubat sa Libya.  Sama rang nangandoy nga mohunong ang katawhan pag-alsa batok sa kurakot ug madaugdaugon nilang pamunoan.

-o0o-

        Ang lapad nga pakigbisog alang sa kagawasan ug demokrasya sa mga nasud nga giduma og mga diktadura sud na sa daghang mga dekada di nang kapugngan.  Sama sa katawhang Pilipinhon nga nilingkawas sa diktadurang Ferdinand Marcos human sa kapin sa duha ka dekada, di na sila maggapos ni mapahilom.

        Giusikan sa atong kagamhanan ang tanang kahigayonan pagputol sa di makiangayon nga pagsangyaw ug pagtumod sa atong baratong kusog pamuo bisan ngadto sa labing kuyaw nga mga nasud.  Ang nisilaob nga krisis sa Libya ug kasilinganang mga nasud hinaot nga makapugos na nila pagmugna og mas disenteng kahigayonan sa trabaho dinhi sa atong kaugalingong nataran.

-o0o-

        Di makiangayon alang ni Presidente Noynoy Aquino nga siyay nakasapupo sa nangalisbo nga kabilin sa mga pamunoan nga iyang gisundan.  Apan usa nila mao ang iyang inahan busa di siya angayng magbagulbol.  Hinunoa, angayng dawaton ang makasaysayanong hagit pagbutang og kinutoban sa taas nang kasaysayan sa kaulipnan sa atong mga anak sa singot.

        Gisagop ni Aquino ang kinaham nga pagarpar sa mga nag-una niya ang pagmugna og minilyon ka bag-ong kahigayonan sa trabaho.  Hinaot nga iyang apilon ang pagpaningkamot nga makiangayon ang mahatag nga suholan ug benepisyo aron nga wa nay mangahas pagtalikod sa ilang mga anak ug pagsugal sa ilang kaluwas sa mga langyaw nga way pagtahud sa kaligdong sa ilang pakigbisog sa mas maayong kaugmaon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, March 09, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 10, 2011

Bookmark and Share
Sakto si Rama

Angayng pasidunggan si Cebu City Mayor Michael Rama sa iyang pagmando nga papason ang tanang nawong ug ngan sa mga politiko nga gipatik sa kabtangan ug mga proyekto sa kagamhanan sa Dakbayan sa Sugbo.  Ang matinud-anon niyang  pagpatuman sa awhag nilang Presidente Noynoy Aquino ug DILG Secretary Jesse Robredo makapahupay bisan diyutay lang sa lapad nga kahimangod sa mga Sugbuanon nga ang mga kabtangan ug mga proyekto nga gigastohan sa ilang buhis way kukauwaw nga giangkon sa tang-an nga mga politiko.
Gikahadlokan nga makapasamot ni sa away nilang Kongresista Tomas Osmena.  Ug mahimong makahaling og bag-ong away sa uban niyang alyado nga mga politiko nga maigo sab.

-o0o-

Mahimong may sukaranan ang mga pagduda sa motibo ni Rama.  Bisan sa iyang pangangkon nga wa siya mangahas pagbutang sa iyang ngan ug nawong sa mga proyekto nga gipasiugdahan sa iyang bag-ong pamunoan.  Kay nganong nanggungis na man unta siya sa City Hall karon na man lang dutli og kauwaw?
Mahimo hinuon nga isip konsehal ug bise mayor sud sa 18 ka tuig, wa siya sa posisyon pagsukwahi sa kagustohan sa dominanteng mayor, nga nagkontrolar sa konseho.  Apan kon supak diay sa iyang kabubut-on, nganong wa may bisan gamay na lang lama sa panagana ang iyang pag-posing sa mga hulagway alang sa mga proyekto nga ilang giangkon?

-o0o-

Way makapugong sa pagsapaw og pintal sa mga nawong ug mga ngan nilang Osmena ug kaubanan sa mga sakyanan ug mga proyekto sa dakbayan sa mosunod nga mga adlaw.  Apan maglisod si Rama pagpatuman sa kamandoan sa DILG sa mga sakyanan ug mga proyekto nga gigastohan sa pundo sa mga barangay, kansang mga kapitan way bilib niya.
Mas maglisod siya pagpapas sa mga nawong ug mga ngan nilang kanhi kongresista Raul del Mar ug Antonio Cuenco.  Igo lang siyang magpadungug-dungog apan di gyong kapamugos.  Gawas lang kon milagrohan ug dutlan ang ubang mga politiko sa kaikog sa pagpangangkon sa mga proyekto nga gigastohan sa kuwarta nga di ila.

-o0o-

Mahimong bugalbugalan lang sa ubang mga politiko ang awhag nilang Aquino ug Robredo nga way ngipon.  Apan may balaodnon na si Senador Chiz Escudero nga mopahamtang na og P1 milyon nga multa ug pagdili paghupot og bisan unsang puwesto sa gobyerno.  Gawas pa, angayng mas kahadlokan nila ang dugay nang gitipigan nga kasilag sa mga magbubuhis sa nangalisbo nilang pamolitika sa pahimus.
Ang pagpapas sa ngan sa mga politiko sa mga proyekto sa gobyerno di garantiya nga mahunong nang pangurakot.  Apan makaiban ni sa usa sa labing epektibong kahimanan sa pangilad.  Ug makapugos pagsubli sa ilang naandan nga pagpasiugda og mga proyekto nga way laing kapuslanan gawas sa pagpasundayag sa baga nilang mga nawong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 9, 2011

Bookmark and Share

                Lihay si Noynoy

        Ang reklamo ni kanhi kongresista Jose "Peping" Cojuangco nga bisan silang mga paryente maglisod pagpakigkita ni Presidente Noynoy Aquino nidason sa daghang kasayuran sa determinadong mga paningkamot sa bag-ong tagduma sa Malakanyang paglikay nga masuyop sa naandang influencia sa gamhanang mga pundok.  Si Cojuangco wa mag-inusara.  Daghang sama niya nga nagtuong sikit sa gahom apan naglisod pagduol ni Aquino.

        Maong sama ni Cojuangco napugos sila pagpadayag sa ilang kahimangod pinaagi sa media.  Nituyo gani pagsukwahi sa pipila ka baruganan sa palasyo.  Apan sa kaso ni Cojuangco ang nakigtagbo niya mao ang mga representante sa Presidential Management Staff (PMS) di si Aquino.

-o0o-

        Mapahimuslanong mga pundok sa Sugbo nagsugod na pagbaiid ni Aquino dihang nagkabantang na nga di kadaog ang ila untang gilaoman nga makapanalipod sa ilang mga interes--silang kanhi defense secretary Gibo Teodoro ug Senador Manny Villar.  Nagsugod dayon pagsusi kinsay mga suod ni Aquino sa Sugbo nga ilang mapangulitawhan.

        Apil sa una nilang natultolan mao ang Sugbuanong mga paryente ni Shalani Soledad, ang hinigugma ni Aquino nga aktibong nangampanya alang sa iyang kandidatura dinhi sa Sugbo.  Apan dihang naklaro nga di siya mahimong taytayan sa Malakanyang, labi na dihang nabisto nga nagkabuwag na silang Aquino, ang mga nakabubo na unta og dakong puhonan ni Shalani napugos sa pagpangita og laing kadangpan.

-o0o-

        Tungod sa pagtambong ni Aquino sa paglusad sa kandidatura ni kanhi Cebu City Councilor Junjun Davide pagka gobernador sa Sugbo, mas daghan ang nanambong kay sa gipaabot.  Maong napugos ang mga tigpasiugda sa pag-amut-amot aron pagtapak sa dakong kuwang sa ilang bayranan.

        Ang kakuwang sa kuwarta nabatyagan sa mga boluntaryo alang ni Aquino sa inadlawng panginahanglan sa ilang headquarters sa Dakbayan sa Sugbo.  Maong gihangop nila ang P20 milyones nga tanyag sa ka dakong negosyante sa Sugbo.  Ubos sa kundisyon nga magbutang sila og laing headquarters sa luna sa negosyante.  Apan ang negosyante nangampanya batok sa pipila ka lokal nga mga kandidato sa Liberal Party mao nga napugos sila pagbalibad.

-o0o-

        Karong presidente na si Aquino, ang iyang mga boluntaryo magkapuliki og balibad sa mga negosyante nga motanyag pagpahuwam sa ilang mga sakyanan matag duaw ni Aquino sa Sugbo.  Sa unang pagduaw ni Aquino dinhi uban sa iyang economic managers, haskang daghanang mga negosyante ang nabawo nga wa kapusli ang nag-atang nilang luho nga mga sakyanan dihang nagsinardinas ang delegasyon ni Aquino sa usa ka coaster.

        Mas daghang sakyanan ang nag-atang nang daan sa pagduaw ni Aquino atol sa Sinulog Grand Parade.  Apan nabawo na sang tanan dihang nikabayo si Aquino sa pickup sa Department of Environment and Natural Resources (DENR).

Hinaot nga di lang libreng mga sakyanan sa hakog nga mga interes ang malikayan ni Aquino.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, March 07, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 8, 2011

Bookmark and Share

                Kalangay sa DepEd

        Gawas sa pasangil nga nanikas sa National Achievement Test (NAT) aron modako ang rating sa iyang tulonghaan ug moburot ang kahigayonan sa iyang promosyon, si Jessica Abayon, prinsipal sa Ramon Duterte Memorial National High School (RDMNHS), gitumbok sab nga nag-abuso sa iyang katungdanan ug nanghasi sa mga magtutudlo nga nangahas pagbisto sa iyang binuhatan.

        Mao ni hinungdan nga gisuspenso si Abayon ni Direktor Recaredo Borgonia sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) sa Central Visayas.  Di hinuon silot ang 90 ka adlaw nga suspenso.  Gitumong ni aron di maggamit ni Abayon ang iyang buhatan pagguba sa mga ebidensiya ug paghasi sa mga saksi.  Gipanghinaot nga moggawas gyong kamatuoran sa imbestigasyon sa mga pasangil batok niya.

-o0o-

        Ang imbestigasyon nga gipasiugdahan ni Cebu City Asst. Schools Division Superintendent Salustiano T. Jimenez, pangu sa Division Investigation Committee, ug giaprobahan ni Dr. Rhea Mar A. Angtud, Cebu City Schools Division Superintendent, nakakita sab og igong sukaranan sa mosunod nga mga pasangil batok ni Abayon:

  1. Pagpamalit og digital camera ug laptop alang sa personal nga katuyoan ug pagtipig sa kahimanan inay itugyan sa property custodian;
  2. Paglapas sa Civil Service Laws pinaagi sa pagdumili pagrehistro sa iyang attendance sa Biometrics sa tulonghaan; ug
  3. Paglapas sa pagdili sa DepEd sa "No Permit, No Exam Policy" dihang iyang gipagawas sa classrooms ang mga tinun-an nga wa kabayad sa mga amotan nga gipahamtang sa PTCA (Parents Teachers Community Association).

-o0o-

        Nakaplagan sab sa imbestigasyon sa Cebu City Division, nga gidasonan sa buhatang rehiyonal sa DepEd, nga gipanimaslan ni Abayon ang mga magtutudlo nga nangisog pagpasangil niya sa pagpanikas sa NAT ug ubang kahiwian.  Human nipasaka og pormal nga kaso batok ni Abayon, nikalit lang pagtibugsok ang rating sa mosunod nga nagpakabana nga mga magtutudlo:

  1. Adelfa Salvador;
  2. Nina Mae Arrogante; ug
  3. Nimfadora Ungab.

        Silang tulo gikataho nga gipasidan-an sab ni Abayon nga isumbalik pagkiha kon modayon gyod pagpasaka og pormal nga kaso batok niya.

-o0o-

        Ang NAT sa RDMNHS nga maoy sentro sa kontrobersiya napahigayon niadto pang Marso 11, 2010, o tangkod nang usa ka tuig karong semanaha.  Nga karon pa makasohi ug masuspenso si Abayon, nagmatuod sa kaluya sa DepEd pagsusi sa mga pasangil batok sa iyang kadagkoan, nga nakahatag ni Abayon og tibuok tuig sa paglisudlisod sa mga magtutudlo nga nibarug batok niya.

        Tungod sa kahadlok nga maniobrahon na sang NAT karong tuiga kon di lang gihapon masilotan si Abayon, ang nangreklamong mga magtutudlo nidangop sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya! sa niaging buwan.  Dihang among gipakisayran, si Jimenez nipahibawo nga nahuman nang imbestigasyon ug naluwatan nang iyang mga rekomendasyon niadtong Disyembre.  Naabtan si Borgonia og duha ka buwan pagpatigbabaw sa rekomendasyon.  Hinaot nga di na siyam-siyaman ang pormal nga husay.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, March 06, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 7, 2011

Bookmark and Share

               Tikas sa NAT

        Sunudsunod nga ipahigayon ang Regional Echievement Test (RAT) ug National Achievement Test (NAT) sa mga tinun-an sa mga eskuylahang publiko ug pribado dinhi sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud karong buwana.  Ang tinuig nga mga pasulit sa tanang mga tinun-an sa elementarya ug high school dayong tapos sa tuig tingtungha gigamit sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) isip sukaranan sa pagtuon ug pagpalambo sa kalidad sa edukasyon ug pagranggo sa mga eskuylahan.

Ang mas taas nga ranggo nga makuha sa mga eskuylahan human sa RAT ug NAT makatabang sa mga magtutudlo nga nangandoy og promosyon.  Mao nga dako kaayo ang tentasyon alang sa mga labing ambisyuso nila pagmaniobra sa pasulit.

-o0o-

        Pila ka adlaw sa wa pa ang NAT sa niaging tuig, ang mga magtutudlo sa Ramon Duterte Memorial National High School (RDMNHS) sa Dakbayan sa Sugbo gipatawag sa ilang prinsipal sa usa ka tigom.  Usa sa mga nakatambong sa tigom niingon nga labihan nilang kurata dihang giingnan nga:

  1. Mangandam paghatag sa labing tukma nga tubag sa mga pangutana sa NAT sa ilang tagsa-tagsa ka subjects;
  2. Hatagan sila sa NAT questionnaires inig abot gyod sa mga kopya sa principal's office sa sayong buntag ug ang codes sa ilang mga tubag i-apud-apod dayon sa tanang mga tinun-an nga niapil sa pasulit; ug
  3. Di sila angayng mahadlok kay ang ilang gihimo dunay pagtugot gikan sa kadagkoan sa DepEd.

-o0o-

        Tuod man, morang piyesta ang NAT sa RDMNHS niadtong Marso 11, 2010:  Ang subject teachers nag-iyahay pagpanubag sa questionnaires nga mao pa lang gyoy pag-abot, laing pundok sa mga magtutudlo ang nangopya sa codes sa mga tubag ug niapud-apod dayon sa mga kopya ngadto sa mga tinun-an ug lain pa gyong pundok sa mga magtutudlo ang gidestino sa kusina, nangluto sa labing lamiang putahe alang sa mga bata.

        Ang resulta?  Nisaka ang RDMNHS regular classes gikan sa No. 39 ngadto sa Top 15 ug ang Night Classes, nga gigiyahan mismo sa prinsipal, nilayat gikan sa No. 33 ngadto sa Top 3 sa tibuok Cebu City Division.

-o0o-

        Ang magtutudlo nga nakatambong sa tigom nga gipatawag sa prinsipal, uban sa laing duha ka magtutudlo, nangisog pagbutyag sa kahiwian nga ilang gipasangil batok ni Jessica Abayon.  Apan human nakapasaka og reklamo sa DepEd, naapiki silang Adelfa Salvador, Nina Mae Arrogante ug Nimfadora Ungab.  Nidangop sila sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya! pagtiyabaw nga gigukod silang Abayon.

        Bisan sa iyang panghimakak sa mga pasangil, nakakita ang DepEd og igong sukaranan pagpasaka og mga kasong dishonesty, grave misconduct ug oppression batok ni Abayon.  Gisuspenso sa mosunod nga 90 ka adlaw.  Hinaot nga ang gituohang mga padrino ni Abayon di manglawgaw sa pormal nga husay sa nalangay na pag-ayong mga kaso.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Saturday, March 05, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 6, 2011

Bookmark and Share
Cebu City Gazette

Usa sa akong mga tinubdan sa labing lab-as nga mga balita mahitungod sa nagpadayong mga paningkamot sa gobyerno pagpabakwet sa mga Sugbuanon ug mga Pinoy nga trabahante gikan sa Libya, gawas sa way hunong nga updates sa abs-cbnnews.com ug ubang news websites, mao ang Official Gazette of the Republic of the Philippines (gov.ph).
Pila ka gutlo sa di pa makuha sa news websites, mamantala na sa Official Gazette ang press releases sa Department of Foreign Affairs (DFA) ug Department of Labor and Employment (Dole).  Mapuslanon kaayo labi na sa inadlaw nilang paghingpit sa listahan sa nakabakwet nang OFWs, ilang employers, mga dapit sa Libya nga ilang gigikanan ug kinsay nakabalik na sa Pilipinas.

-o0o-

Ang Official Gazette, nga gipasiugdahan ni Manuel Quezon III, bantogang peryodista nga nag-alagad sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino, maoy akong isugyot nga sundon sa Cebu City Hall.  Mas maayong alternatibo kay sa pag-usik-usik og dugang kuwarta nga mas kapuslan alang sa mas dinaliang mga panginahanglan sa Sugbuanong mga magbubuhis.
Inay maghagu-hago pagpatik sa kasayuran sa nagkalainlaing departamento kausa matag buwan (busa labihan nang bahawa), mas maayong i-upload matag adlaw sa "Cebu City Gazette."  Nga kon tinuod nga mapuslanon segurong kuhaon sa media sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud ug kalibotan.  Busa mapadangat ngadto sa mga Sugbuanon ug ubang katawhan nga mas daghan kay sa 20,000 nga nahatagan og kopya, nga pila ray magtagad pagbasa.

-o0o-

Niang pipila lang sa kaayuhan nga akong nakita kon mamantala ang Cebu City Gazette online:
  • Labing sayon ug paspas nga gawasanan sa press releases ug mga hulagway sa kalihokan sa tanang buhatan sa City Hall;
  • Transcript sa inadlaw nga press conferences ni Mayor Michael Rama nga masubay sa mga magbubuhis ug mga sakop sa media nga wa katambong;
  • Labing kasaligang tinubdan sa kopya sa executive orders ni Rama ug mga ordinansahon sa Cebu City Council; ug
  • Way gasto sa papel ug tinta ug di makadugang sa basura.

-o0o-

Kon gusto gyong Mayor Rama nga direktang makapadangat ug mas makapasabot sa iyang mga mensahe ngadto sa mga Sugbuanon, mahimong imantala ang kinatibuk-an niyang mga pamahayag.  Mahimo ganing i-upload og apil sa City Gazette ang audio ug video recordings, nga mabalikbalik pagpaminaw ug pagtan-aw, sa iyang mga pakigpung.  Ug mga kanta.
Way sukaranang kabalaka ni Rama nga pila ra ka Sugbuanon ang online.  Bisan dul-an ra sa katunga sa mga molupyo sa dakbayan ang dunay internet access, mas daghan gihapon sila kay sa maabot sa iyang newsletter.  Gawas pa, ang mahinungdanon ug dinaliang kasayuran sa City Gazette masibya ug mamantala gyod dayon sa broadcast ug print media.  Apil nang mga way katakos pagpada og reporters sa City Hall.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, March 02, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 3, 2011

Bookmark and Share

Lubong sa linog


Di maayong mga balita alang sa mga paryente sa Sugbuanong nurses nga nagpabiling missing kapin na sa duha ka semana human sa makalilisang nga linog sa New Zealand:
  • Wa nay namatikdan nga bisan gamay nga timaan sa kinabuhi sa Canterbury Television (CTV) building ug ubang nahugno nga buildings sa Christchurch;
  • Tulo pa ka buwan gikan karon magsugod ang pag-ila sa naugkat nga mga patayng lawas kay gitingob pa sa gobyerno sa New Zealand ang ilang atensiyon sa pagpangita sa missing nga mga biktima; ug
  • Mahimong dunay mga patayng lawas nga di mailhan ug may pipila nga di maugkat kay nasunog sab ang CTV building human sa linog ug sa kusog nga aftershocks.

-o0o-

Subling niawhag ang lokal nga mga opisyal sa Christchurch og dugang pailob sa kalangay pag-ila sa mga patayng lawas.  Sa akong pagsuwat ini, unom pa ka patayng lawas ang nailhan ug natugyan sa ilang mga tagtungod.  Kay sila ra ang dunay IDs.  Wa pay Sugbuanon, ni Pinoy, nga nailhan.
159 na ka patayng lawas ang naugkat.  Gikahadlokan nga kon mahingpit na ang search ug retrieval operations, mokabat sa 240 ang kinatibuk-ang maihap nga nakalas sa katalagman.  Nagpabilin hinuong lisod ug kuyaw ang pagtultol sa nahimutangan sa nahugnoan nga mga biktima tungod sa nagpadayong aftershocks nga nakahulga sa naghirig nang daan nga tag-as nga buildings.

-o0o-

Ang naugkat nga mga patayng lawas nga nahikay na sa mga tambalanan gida sa usa ka baseng militar aron maandam na alang sa pormal nga pagsugod sa pag-ila.  Nangabot na ang mga eksperto gikan sa Britanya ug Indonesia, kasagaran nila beterano sa pag-ila sa mga biktima sa tsunami sa Indonesia ug sa pagkalunod sa Princess of the Stars sa Romblon.
Gikabalak-an hinuon nga mas lisod ang ilang tahas sa Christchurch kay ang mga patayng lawas gawas nga nangapislat sa pagkapiyapi ug pagpatung-patong sa unom ka andana sa CTV building nangapaig pa gyod sa dakong sunog nga niulbo human sa linog.

-o0o-

Mas hinay ang linog sa Christchurch niadtong Martes kay sa unang linog sa samang dapit sa Septiyembre sa niaging tuig.  Maong giisip nga aftershock lang.  Apan mas dako ang kadaot.  Kay ang bag-ong linog nanukad sa ilawom gyod sa Christchurch ug mas taas ang ulbo sa yuta.  Segun sa mga eksperto sama ra nga gialsa ang buildings ug kalit nga gibundak pagbalik.  Maong inay motakilid ug matumba, kasagaran sa naigo nga buildings nagbarug lang gihapon apan nahunlak na.
Gilusad nang imbestigasyon kon wa bay pagpabaya sa bahin sa gobyerno nga gipasagdan lang ang buildings nga naigo sa linog niadtong Septiyembre.  Mahimong wa mangliki ni nadaot, apan natay-og ug nahuyang na diay pag-ayo ug natiwasan na lang sa ikaduhang linog.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Tuesday, March 01, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 2, 2011

Bookmark and Share
               Pagpalayas sa Ombudsman

        Nabali na gyod ang panahon.  Atol sa pagtuki sa mga sakop sa House Justice Committee sa impeachment complaints batok ni Ombudsman Merceditas Gutierrez, ang mayoriya klarong alyado na ni Presidente Noynoy Aquino.  Pipila na lay nidupa ni Gutierrez.

Sukwahi sa naandang talan-awon sa Kongreso sa niaging siyam ka tuig, nga bisan unsay gusto ni kanhi presidente Gloria Arroyo tumanon gyod sa mga kongresista, hapsay ang pag-aprobar sa mosunod nga mga mosyon:

  1. Pagpadayon ang impeachment proceedings bisan nag-ung-ong pang motion for reconsideration ni Gutierrez sa Korte Suprema; ug
  2. Pagpatigbabaw nga pulos may igong sukaranan ang duha ka impeachment complaints batok ni Gutierrez.

-o0o-

        Sa usa lang ka pamilok, ang impeachment proceedings batok ni Gutierrez, nga naggapos sa status quo ante order nga giluwatan sa labawng hukmanan sa Septiyembre sa niaging tuig, nakabuylo na.  Nakatabang pagpaspas sa proseso ang pagdumili ni Gutierrez pagsumiter sa iyang tubag ngadto sa komitiba.

Isunod na sa mga sakop sa komitiba ang pagsusi may igo bang sukaranan ang pagpasaka sa articles of impeachment ngadto sa Senado.  Himuon ni nila human mapaminaw ang mga nipasaka sa impeachment complaints ug ilang mga saksi.  Nga pulos nipasangil nga giyak-an ni Gutierrez ang gipasaka nilang mga kaso batok sa mga responsable sa labing dagkong anomalusong mga transaksiyon sa pamunoang Arroyo.

-o0o-

        Sukit-sukiton sa mga kongresista ang mga namasangil nga giyak-an ni Gutierrez ang mosunod nga mga kaso:

  1. Nabulilyaso nga $329 milyones nga transaksiyon pagtukod sa National Broadband Network (NBN) uban sa ZTE Corporation sa China;
  2. Kamatayon sa Sugbuanong Ensign Philip Pestaño human niya ibutyag ang mga anomaliya sa Philippine Navy;
  3. P1 milyon nga panihapon sa delegasyon ni Arroyo sa Le Cirque restaurant sa New York;
  4. P1.04 bilyones nga Mega-Pacific scam, P728 milyones nga fertilizer scam ug ubang mga eskandalo; ug
  5. Pagdumili paghatag sa public records, apil nang Statement of Assets, Liabilities and Net Worth ni Kongresista Mikey Arroyo.

-o0o-

        Ang labing lig-on nga argumento sa mga alyado nilang Arroyo ug Gutierrez mao nga wa pa mahimong final ug executory ang paglibkas sa Korte Suprema sa status quo ante order kay kinahanglan pa nilang husayon ang motion for reconsideration nga gipasaka ni Gutierrez niadtong Lunes ug busa mahimong malapas ang iyang batakan nga katungod sa due process.

        Mas gituohan sa mayoriya sa mga kongresista ang mga argumento nga lima na lang ka adlaw ang nahibilin ug mapupos na ang 60 ka adlaw nga lugway sa komitiba pagsumiter sa impeachment complaint ngadto sa plenary sa House of Representatives, di makiangayon alang sa mga mag-uuma ug ubang complainants ang dugang kalangay sa impeachment proceedings ug di angayng isurender sa Kongreso ang iyang eksklusibong gahom sa impeachment ngadto sa pagpanghilabot sa Korte Suprema.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com