Unsay tsunami?
Puslan mang wa tay mahimo pagtag-an ug pagpugong sa linog ug tsunami, ato na lang sabton. Usa sa labing suhito mao si Greg Valentine, geology professor sa University at Buffalo, The State University of New York Center for Geohazards Studies. Nahinabi siya sa Scientific American:
Giunsa sa linog sa Japan pagmugna ang tsunami?
Ang tsunami namugna sa linog diin ang sawog ang Pacific Ocean nitibugsok sa ilawom sa kadagatan sa Japan. 50 ngadto sa 100 ka kilometro nga bantok nga yuta sa Pacific niirog paingon sa yuta sa ilawom sa kadagatan sa Japan nga di sama kabantok, ug mas gaan. Sa ilang panag-abot, kusganon silang magbag-iray. Namugna ang kusganong puwersa sa dagat. Dihang nag-ukang sila, ang yuta sa Pacific kalit nga nihagsa ug ang yuta sa Asya nga kabahin ang Japan nisulbong. Nabugwak ang daghang tubig, ug maoy hinungdan sa tsunami.
Unsay kalainan sa tsunami sa kasarangang mga bawod?
Ang tsunami paspas kaayo. Ang kasarangang bawod gipalihok sa hangin, maong managsama rang ilang gikusgon. Ang gikusgon sa tsunami mag-agad sa giladmon. Sa bukas nga kadagatan nga may giladmon nga lima ka kilometro, ang tsunami moabot og 800 ka kiometro matag oras. Ang sa tsunami sa dagat nga may giladmon nga tunga sa kilometro moabot og 260 ka kilometro matag oras.
Unsaon pagkausab sa tsunami inig abot sa kabaybayonan?
Makadaot kaayong tsunami kay, samtang magkaduol sa baybayon, mohinay kini, mao nga ang tubig sa atubangan sa bawod mas hinay kay sa tubig luyo sa bawod. Magsapaway ug magpatungpatong ang tubig. Moabot hangtod sa 20 ka metro ang gitas-on sa bawod ug magpabilin nga ingon ana sa dugayng higayon. Maong mabahaan ang mga luna, bisan layo na sa dagat, nga ubos sa gitas-on sa tsunami.
Matag-an bang gitas-on sa tsunami sa di pa moabot sa baybayon?
Matag-an ang agianan ug gikusgon sa tsunami, apan lisod itakda ang gitas-on. Mag-agad ni sa gikusgon ug gidaghanon sa bawod ug sa porma sa sawog sa dagat--unsa kakalit nga momabaw.
Kuyaw bang ang aftershocks sa linog sa Japan makamugna og dugang tsunami?
Kuyaw. Ang pagkausab sa bahin sa sawog sa Pacific Ocean ug kadagatan sa Japan makaapektar sa kaliboan ka kilometro sa Pacific plate nga nagpaingon sa ubos sa Asian plate. Apan kon duna may laing tsunami di na sama kabangis.
Unsa kakusog ang aftershock aron makamugna og tsunami?
Ang magnitude 6 o mas kusog pa makamugna og tsunami, apan mag-agad sa matang sa linog. Kon ang duha ka tipaka sa yuta modailos lang sa usag-usa, sama sa San Andreas Fault sa California, gamay rang tsunami. Ang hinungdan sa dakong tsunami sa Japan mao nga bangis kaayong binag-iray sa yuta nga nakapalihok sa dakong bahin sa dagat. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
Puslan mang wa tay mahimo pagtag-an ug pagpugong sa linog ug tsunami, ato na lang sabton. Usa sa labing suhito mao si Greg Valentine, geology professor sa University at Buffalo, The State University of New York Center for Geohazards Studies. Nahinabi siya sa Scientific American:
Giunsa sa linog sa Japan pagmugna ang tsunami?
Ang tsunami namugna sa linog diin ang sawog ang Pacific Ocean nitibugsok sa ilawom sa kadagatan sa Japan. 50 ngadto sa 100 ka kilometro nga bantok nga yuta sa Pacific niirog paingon sa yuta sa ilawom sa kadagatan sa Japan nga di sama kabantok, ug mas gaan. Sa ilang panag-abot, kusganon silang magbag-iray. Namugna ang kusganong puwersa sa dagat. Dihang nag-ukang sila, ang yuta sa Pacific kalit nga nihagsa ug ang yuta sa Asya nga kabahin ang Japan nisulbong. Nabugwak ang daghang tubig, ug maoy hinungdan sa tsunami.
Unsay kalainan sa tsunami sa kasarangang mga bawod?
Ang tsunami paspas kaayo. Ang kasarangang bawod gipalihok sa hangin, maong managsama rang ilang gikusgon. Ang gikusgon sa tsunami mag-agad sa giladmon. Sa bukas nga kadagatan nga may giladmon nga lima ka kilometro, ang tsunami moabot og 800 ka kiometro matag oras. Ang sa tsunami sa dagat nga may giladmon nga tunga sa kilometro moabot og 260 ka kilometro matag oras.
Unsaon pagkausab sa tsunami inig abot sa kabaybayonan?
Makadaot kaayong tsunami kay, samtang magkaduol sa baybayon, mohinay kini, mao nga ang tubig sa atubangan sa bawod mas hinay kay sa tubig luyo sa bawod. Magsapaway ug magpatungpatong ang tubig. Moabot hangtod sa 20 ka metro ang gitas-on sa bawod ug magpabilin nga ingon ana sa dugayng higayon. Maong mabahaan ang mga luna, bisan layo na sa dagat, nga ubos sa gitas-on sa tsunami.
Matag-an bang gitas-on sa tsunami sa di pa moabot sa baybayon?
Matag-an ang agianan ug gikusgon sa tsunami, apan lisod itakda ang gitas-on. Mag-agad ni sa gikusgon ug gidaghanon sa bawod ug sa porma sa sawog sa dagat--unsa kakalit nga momabaw.
Kuyaw bang ang aftershocks sa linog sa Japan makamugna og dugang tsunami?
Kuyaw. Ang pagkausab sa bahin sa sawog sa Pacific Ocean ug kadagatan sa Japan makaapektar sa kaliboan ka kilometro sa Pacific plate nga nagpaingon sa ubos sa Asian plate. Apan kon duna may laing tsunami di na sama kabangis.
Unsa kakusog ang aftershock aron makamugna og tsunami?
Ang magnitude 6 o mas kusog pa makamugna og tsunami, apan mag-agad sa matang sa linog. Kon ang duha ka tipaka sa yuta modailos lang sa usag-usa, sama sa San Andreas Fault sa California, gamay rang tsunami. Ang hinungdan sa dakong tsunami sa Japan mao nga bangis kaayong binag-iray sa yuta nga nakapalihok sa dakong bahin sa dagat. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
