LILI SA KASAYSAYAN
Daghan kong nadawat nga mga pangutana asa silang kapalit og mga kopya sa librong "The Roots of the Filipino Nation" ni O.D. Corpuz nga atong nahisgutan dinhi. Wa kong kasuroy sa mga bookstores karong bag-o apan akong nahibaw-an nga duna pay nahibiling mga kopya ang Amazon.com. Ang akong kopya pinahuwaman ni Col. Sol Dalid, kinsa nipahuwam na sab nako sa ikaduhang volume sa talagsaong libro.
Magpangikog man unta kong manghuwam og libro kay dugay man gud kong makahuman, apan nagpiyesta ko sa mga libro nga akong nahuwaman sa wa pa ko maigo sa bagis kaayong flu sa niaging semana. Gawas sa "Roots", nakahuwam sab ko kopya ni Manny Limtong sa "Mao: The Unknown Story", nga nibisto sa pagkabayo ni Mao Tse Tung sa komunismo ug pagpamatay sa iyang kaugalingong katawhan aron lang makontrolar ang Tsina ug mapaburot ang iyang kaugalingon. Maong gawas sa akong kaluya, hinaot nga makasabot mo nganong wa ko magdali pagbalik sa trabaho.
-o0o-
Si Corpuz nakautingkay sa listahan ni Antonio Pigafetta sa mga ngan sa mga pangu sa mga balangay sa Sugbo nga gisumbong ni Humabon ngadto ni Ferdinand Magellan nga nagdumili pag-ila sa iyang liderato: Cilaton, Ciguibucan, Cimaningha, Cimatichat ug Cicanbul sa Cinghapola; Apanoaon sa Mandaui (Mandaue?); Teten sa Lalan; Japal sa Lalutan; ug Cilumai sa Lubucin.
Gibutyag sang Corpuz nga di ang balangay sa Mactan ni Lapulapu ang unang gihilabtan ni Magellan tungod sa palaban ni Humabon. Gipasunog na niyang kabalayan sa balangay sa Bulaia (Buaya?) kay ang mga molupyo wa motahud ni Humabon. Nagsugod ang kataposan ni Magellan dihang naminaw siya sa sugyot ni Zula, karibal nga pangu sa Mactan, nga kinahanglang magpada siya og armadong mga sundawo aron pugson si Lapulapu pag-ila sa hari sa Espanya.
Ang gipasidunggan nga labing unang tawo nga nakalibot sa kalibotan mao say usa sa labing unang biktima sa panag-unay ug intriga sa politika sa unang mga Sugbuanon.
-o0o-
Si Corpuz, ang ika-13 nga presidente sa University of the Philippines (UP), gipasidunggan tungod sa iyang lapad nga kinaadman ug paghigugma sa nasud. Matod niya usa sa labing dakong kasaypanan sa kasaysayan mao ang pag-ila sa Hunyo 12, 1898 nga adlaw sa kaugalingnan sa Pilipinas. Gibisto niya nga ang proklamasyon sa Kawit, Cavite, nitataw nga ang katawhang Pilipinhon "were under the protection of the Powerful and Humanitarian Nation, the United States of America."
Sa kasuko ni Aguinaldo sa kataphaw sa proklamasyon, nibiya siya sa ilang bay nga wa mopirma sa mahinungdanon unta nga dokumento. Matod ni Corpuz ang tinuorayng adlaw sa kaugalingnan mao ang Agosto 1, 1899, dihang kapin sa 200 ka mga mayor sa kalungsoran nagtapok sa Bacoor, Cavite aron pagtuki sa "solemn declaration of Filipino Independence." [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
