Pulos nipatigbabaw sa kaligdong sa niaging piniliay sa Mayo 10 ang duha ka nasudnong surveys nga gihimo sa Social Weather Stations (SWS) ug Pulse Asia. Kinabag-an sa mga botante niingon nga mas kasaligan ang labing unang automated nga piniliay kay sa nangaging manumano nga mga eleksiyon ug nga mas napalambo ang demokrasya sa Pilipinas.
Apan ang duha ka surveys nibisto sab sa mga suliran nga nasugatan sa mga botante. Nag-una ang grabeng kalangay sa pagsud sa mga presinto ug pagbotar. Ang kinabag-an nikumpisal nga naghuwat sila og gikan sa usa ngadto sa duha ka oras, ang pipila mas taas pa, sa wa pang kabotar.
-o0o-
Samtang gideklarar nang kalamposan sa piniliay nga naggamit sa PCOS machines, angayng ilista ang labing dagkong kasaypanan sa mga tagduma sa piniliay--ang Comelec ug Smartmatic:- Sayop ang pasalig nga maabtan lang ang mga botante og labing taas walo ka gutlo sa pagbotar;
- Sayop ang banabana nga makabotar ang usa ka libo ka mga botante sa matag presinto sud sa 11 ka takna (gikan sa alas-7 sa buntag hangtod sa alas-6 sa gabii);
- Sayop ang paggawal nga maproklamar na ang mga mananaog sa lokal nga piniliay duha ka takna human sa pagtak-op sa mga presinto; ug
- Sayop ang panghambog nga maproklamar nang mga mananaog sa nasudnong piniliay sa 36-24 oras human sa botasyon.
-o0o-
Ang nakaluwas sa higanteng mga bulilyaso sa Comelec ug Smartmatic mao ang kabayanihon nga gipakita sa kinabag-an sa mga botante. Wa sila magmakuli pag-antos sa kaguliyang ug kahuot sa mga presinto. Ang uban nila nilahutay hangtod sa kadlawon pagka sunod adlaw, Mayo 12, aron lang maggamit ang ilang balaanong katungod pagpili.Bisan ang kasaypanan sa Comelec, Smartmatic ug boards of election inspectors (BEIs) sa mas sayon na lang untang iskutenyo (nagkabayloay nga compact flash cards, way kinutobang pinangitaay og signal sa cell sites ug pagkaguba sa PCOS) natabonan sa lapad nga pagbantay ug pagpakabana sa kinabag-an paglikay nga kawaton na sab ang ilang mandato.
-o0o-
Angayang ipadayon ang automated nga piniliay. Kon di na man mahimo sa piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan karong Oktubre, sa sunod nga lokal ug nasudnong piniliay sa 2013. Kinahanglan hinuon nga mas daghanon ang PCOS machines, aron nga di malumpong ang 1,000 ka botante sa usa ka presinto, ug mas patas-an ang pagbansay-bansay sa BEIs.Ang atong kasinatian sa niaging piniliay makahimo natong mas andam na sa sunod nga automated nga piniliay. Di pa hinuon hingpit nga makapahuway ang lalis sa kahigayonan sa automated nga tikas. Kay ang gikaintapang mga tikasan, nga nakalitan sa pagkahinayon sa automation ug busa wa kalihok sa niaging piniliay, mas andam sa mas daghan nilang maniobra paglubag sa bag-ong teknolohiya. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
