Arangkada of Leo Lastimosa for December 24, 2007

             KATUNGOD PAGPAKISAYOD

 

        Ang katungod pagpakisayod maoy usa sa lig-on nga mga haligi sa demokrasya.  Kon di ni gamiton sa katawhan, sama rang ilang gitugotan ang pangabuso ug pagpangawat sa mga opisyal sa
kagamhanan.  Kon yatakan ni sa nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan, mahikawan ang katawhan sa iyang labing mahinungdanong mithi isip Haring Lungsod----tinubdan sa gahom ug tinuod nga hawod ug agawon, bisan sa labing dagkong mga opisyal sa kagamhanan.

Ang bisan unsa kagamay nga tilimad-on sa pagpangiyugpos ug pagpabaya sa katawhan sa ilang katungod pagpakisayod angay dayong tul-iron.  Ang bisan unsang pagsuway ni bisan kinsang lokal ug nasudnong opisyal sa kagamhanan pagpig-ot sa katungod sa publiko pagpakisayod angay dayong buyagon.  Kay kon dili, mamatay ang demokrasya.

-o0o-

Abunda ang atong mga lagda sa pagduma sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa kagamhanan.  Ang mga lagda, nga ang labing uwahi mao ang Government Procurement Act, pulos gitumong pagtino nga di maalkanse ang mga magbubuhis, nga sa tanang transaksiyon maila ang barato ug labing maayo nga produkto o serbisyo.

Apan ang mga lagda mapatuman lang kon himuon sa hingtungdang mga ahensiya sa kagamhanan ang ilang mga gimbuhaton.  Kon sa subasta pa lang daan, nagkonsabo nang tigpatuman nga buhatan ug ang mga kontraktor, mameligro nang interes sa publiko.   Kon sa pagpatuman sa proyekto molingiw ang tanang hingtungdan aron makalusot ang mga panglaktod ug kon hasta sa pagsubli sa proyekto magpatara lang mga auditor ug mga imbestigador, mapilde na gyong mga magbubuhis.

-o0o-

Maong mahinungdanon kaayo ang pagpatigbabaw sa katungod sa katawhan pagpakisayod.  Ang ila rang pagkuti-kuti maoy makapabisto sa pagsabotahe sa subasta, sama sa taphaw nga terms of reference, o pagsabot nang daan sa mga kontraktor kinsay padag-on.

Ang ila ra sang pagpakabana maoy makapakinto sa mga tigpatuman sa proyekto sa di paglasaw sa semento o pagnipis sa kabilya, sukwahi sa napirmahang kontrata, aron lang pagbawi sa komisyon nga gihatag sa kontraktor ngadto sa mga opisyal sa kagamhanan.

-o0o-

Ang pag-insistir sa mga magbubuhis sa ilang katungod pagpakisayod mao say makapaisog sa mga ahensiya nga gitahasan pagsubli sa tanang mga transaksiyon sa kagamhanan.  Ang makanunayong pagbantay sa katawhan mas gamhanan pa kay sa bisan unsang panghaylo ug panghudlat sa kurakot nga mga opisyal nga di ganahang masakpan ang ilang mga palusot.

Maong ang katawhan angayng mobarug ug mangisog pagsupak sa bisan unsang maniobra pagpug-ok sa ilang katungod pagpakisayod.  Ang mga opisyal sa kagamhanan, bisan unsa sila kahubog sa gahom karon, angayng pahinumdoman nga, sa gusto nila ug sa dili, bisan unsa nila kamaayong manghaylo ug manghudlat ug motago og mga binuang, ang katungod sa pagpakisayod lang gihapoy modaog.  Bisan unsa kalangay ug katungason ang pakigbisog alang sa kaligdong.      Ug moabot ra gihapong adlaw sa panudya.  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 25, 2007

       TAPOK SA PASKO

 

       Pipila ka pasko nang nilabay, nagpasiugda mig party.  Pasalamat sa tanang nakatampo sa malampuson kaayong kalihokan sa among sibyaanan.  Gidapit namo ang tanang nahinumdoman namo nga nakatabang.

        Isip palahi, usa ka Internet café ang among gipili nga himoan sa party.  Kay usa sa kauban namong tigpasiugda maoy tagduma sa café.  Gawas pa, nipasalig siyang mahimong masalida ang among kalihokan alang sa ubang wa katambong sa kalihokan pinaagi sa webcam.

        Kay feeling high-tech man mi, palahi sab ang among mga imbitasyon.  Way papelay, gipaagi lang sa email, chat ug text.  Bisan klarong nabag-ohan, nisanong ang among mga gidapit, nga naglakip sa pipila ka dagkong opisyal sa kagamhanan.

-o0o-

        Sa di pa ko malimot, sultihan diay tika nga pulos mi laki ang mga tigpasiugda.  Among kaubanang babaye nitanyag unta nga maoy moandam sa pagkaon ug ubang gikinahanglan, apan puno sa garbo nga amo silang gibalibaran ug gipasaligan nga ang bugtong nilang himuon mao rang pagtambong ug pagtagamtam sa among giandam nga panihapon.

        Sayong nangabot ang mga bisita.  Diha pa ming kabantay nga ang among giandam mao rang inasal ug puso.  Wa mi plato ni kutsara ug tinidor.  Wa sab mi mainom.  Wa gani mi kutsilyo nga ihiwa sa inasal ug sa puso.

        Hilaw ang among mga dagway nga nilingaw sa mga bisita og istorya samtang nagkarakara ang among kaubanan pagpamalit og paper plates ug plastik nga kutsara ug tinidor.  Ang softdrinks ug kape na lang sa café maoy among giuna pag-apud-apod.

-o0o-

        Bisan sa kamasinabuton sa among mga bisita, naikog lang gud tingali tong uban pagpanaway sa among pagtuga-tuga, nahugno mi nga ang bag-ong mga teknolohiya nga among gisaligan pag-ayo pagpasiugda sa party way gikatabang sa among kaapiki.

        Kon maka-order ka nag mga libro ug bisan pagkaon sa Internet, nganong di pa man tang ka-download og kutsilyo para sa inasal?  Nganong di pa man mataoran og gripo ang PC alang sa red wine nga kaablihan pinaagi sa credit card?  Nakaseguro hinuon kong di unta mi mabulilyaso kon naka-download pa untag giya unsay mga andumon alang sa party.

-o0o-

        Niadtong Sabado ug Dominggo, nagpasiugda na sab mig party alang sa tanang kawani sa sibyaanan.  Salamat sa among kasinatian, wa nay nagpatuga-tuga pagpasiugda.  Gisabot na lang namong tanang makahigayon pagtambong sa pagda sa ilang kaugalingong pagkaon ug mainom.  Nag-amut-amot sab mig ipalit og mga plato, kutsara, tinidor ug uling para sugbaan.

        Malipayon kong motaho ninyo nga, bisan way webcams ni Internet connection sa beach resort nga among giabangan, malampuson ang kalihokan.  Bisan analog rang among tape recorder nga among gigamit, nakahimo na mig usa ka oras nga yearender.  Di hinuon kong kaseguro di ba kalusot sa Internet ang pipila sa mga hulagway sa low-tech namong tapok sa pasko.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 23, 2007

ILANG PASKO

 

Haskang taasa sa pila shopping mall nga akong gipalitan. Nagkaduol ang pasko, nagkadaghan sang mga mamalitay nga wa pa gyod mahuman sa ilang pangompra. Kon unsa kahuot ang nanggawas nga mga
sakyanan sa kadalanan, mao sab kalisod lutsan sa sud sa nagkalainlaing mga tindahan.

Di na hinuon daghan ang mga gipamalit sa mga konsumidor nga naglinya aron pagbayad. Hagbay rang nahatag ang bonus sa kasagaran sa mga kompaniya. Mahimong nahuman nang pagpamalit sa mga pinaskohan sa ilang mga paryente ug kahigalaan. Ug igo na lang gitiwas pagpalit ang pipila nga nakalimtan. O tingali ang pipila nila karon pa makatigom og igong kantidad pagpamalit sa mga andamon alang sa pasko.

-o0o-

Akong gipili ang cashier nga labing mubo og linya. Nahibung ko nganong ang mga konsumidor nga nag-una nako nipili man sa mas taas nga mga linya. Sa wa pa hingpit motuybo ang akong kaluoy nila, mas una kong nagmahay nganong wa magtagad pagtan-aw unsay nahitabo sa unahan sa linyang akong giapilan.

Ang among kahera labihan kamapahiyumon. Maya ang iyang panagway nga mohangop sa pumapalit sa di pa kuwentahon pilay ilang bayranan ug makigsulti na sab siya nila sa di pa manukli.

Di ang iyang maayong batasan ang nakahasol nako. Kon dili ang iyang kahinay pag-atiman sa mga pumapalit. Samtang nakaseguro kong tam-is kaayo siyang motimbaya og "Merry Christmas," dugay kaayong makalihok ang kanunay lang maungot namong linya.

-o0o-

Wa katabang sa among kawsa nga wa siyay bagger. Human siya manukli, siya ra say moputos sa mga pinalit. Nagkuwang bang mga kawani? O tihik lang ang management? O daghan lang ang nipalta? O mas daghan lang gyong shoppers maong gipasagdan ang among kahera nga siya rang usa?

Ang ubang kahera, gawas nga mas paspas, duna pa gyoy pares nga bagger. Apan mug-ot ang ilang mga dagway. Kon ikay pumapalit, unsay imong palabihon: Ang kahera nga mapahiyumon apan langayan; o ang paspas apan di kamaong motimbaya?

-o0o-

Kon napuno sa diwa sa pasko ang imong kasingkasing, makapasaylo ka sa kalangay. Apan kon sama ka nako nga napasaran na sa paniudto, tingali palabihon sab nimong nagmug-ot.

Dihang ako nang turno ang pagbayad, nawa sa tam-is nga pahiyom sa kahera ang tanan nakong kahimangod. Hastang akong gutom. Salamat sa iyang pagtimbaya nako, nakaamgo ko sa kaabunda sa akong nadawat nga mga grasya. Labi na dihang nakakita sa mga bata ug ilang mga ginikanan sa gawas sa mall nga nanaygon. Sa kaluya sa ilang bayhon, klarong wa pay paniudto. Ug sa kabugnaw sa reaksiyon sa mga pumapalit sa ilang panaygon, dako ang kahigayonan nga, sama sa ubang mga adlaw sa tuig, gutom, mingaw ug masulub-on lang
gihapon ang ilang pasko. [30]

leo_lastimosa@abs-cbn.com