Arangkada of Leo Lastimosa for July 1, 2009

              ATONG BAYANI

 

            Una kong nawad-an og cellphone sa taxi.  Ikaduha kong nawad-an og cellphone, may gintang lang nga usa ka semana, sa taxi lang gihapon.  Ikatulo ug ikaupat kong nakabilin og cellphone sa taxi na sab.  Ang unang duha ka cellphone pulos baratuhon maong dali ra kong nitahan sa pagpangita.  Ang ikatulo ug ikaupat mao rang teleponoha, labihang mahala maong wa nako lung-i pagsubay hangtod nga nakuha pagbalik.

            Sa unang pagkahibilin sa akong cellphone, nitubag ang drayber ug iya kong gitultolan sa ilang bay sa Kalunasan.  Sa ikaduhang pagkahibilin, wa nay nitubag sa akong mga tawag.  Maong labihan nakong hadloka.  Daan nang cellphone apan mas mahinungdanon ang gitangag nga gatosan ka mga ngan ug mga numero.

-o0o-

            Ang cellphone napunita diay sa pasahero nga nakabanos dayon nako pagsakay sa taxi.  Ambot nganong wa siya motubag—nalinga ba kaha sa iyang trabaho (nurse siya), o nakahunahuna na og daotan.  Maayo na lang kay gibombardiyohan og text sa among mga tigpaminaw (kay nidangop man ko sa DYAB pagpahibawo sa taxi driver o ni bisan kinsang nakapunit sa akong telepono.

            Kadlawon nang nakuha ang akong telepono.  Si Kapitan Dave Tumulak nay nakigsabot sa nakapunit ug nag-abot sila sa Fuente Rotunda.  Wa magpaila ang nakapunit kay naglisod tingali og pasabot nganong nagpakahilom siya sud sa pila ka takna.  Nagduda kong nakahukom na lang pag-uli pagkakita nga kabungkagon nang akong cellphone.

-o0o-

            Ingon ini kahasol kon makabilin kag butang sa sakyanang pamasahero.  Ambot nganong bisan kapila na ta pahinumdomi nga mas maayong isuwat ang numero sa taxi, hasolan man ta kaayo.  Bisan karong gimandoan nang taxi drivers paghatag og resibo, kasagaran nato mobalibad kay kanunayng magdali sa pagkanaog.

            Mas hasol pa gyod kon way kalibotan ang drayber sa imong kalimtanon.  Kon laing pasahero ang makasunod sa imong butang.  Maong mahinungdanon nga mas magmabinantayon na ta.  Ug mas maayo gyod unta kon ang kitang tanan, ma-drayber man o ma-pasahero, magpakabana na pag-uli sa mga butang nga atong mapunitan sa sud o sa gawas sa mga sakyanan.

-o0o-

            Mao nay tumong sa paglusad sa "Atong Bayani" sa kataposang adlaw Purting Anibersaryoha sa DYAB Abante Bisaya.  Bisan di takos, nangahas mi pagpasidungog sa mga drayber nga niuli sa mga butang nga nakalimtan sa mga pasahero sa ilang sakyanan.  Pipila nila nakasunod og mga pungpong sa yawe, IDs ug mga dokumento.  Mas daghan ang niuli sa mas mahalong kabtangan, sama sa laptops, cameras ug dagkong kantidad sa kuwarta.

            Matag usa nila hatagan og certifico nga gipatikan sa ilang ngan ibabaw sa mas dakong "Atong Bayani" nga mahimong ibitay sa rear-view mirror.  Hinaot nga ang mga pasahero nga makakita sa mga certifico motabang pagpahalipay sa mga drayber ug ang mga drayber mopalambo pa sa ilang kamatinabangon, kamatinud-an ug pagka sulundong Kapamilya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 30, 2009

                   BAHAG ANG ISOG

 

          Nakakita na gyod og sulbad ang pamunoang Arroyo sa nag-usbaw nga mga kaso sa Influenza A (H1N1):

·        Mohunong na sila sa inadlaw nga pag-ihap sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat;

·        Mohunong na sila pagtambal sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat;

·        Mohunong na ang mga tambalanan pagdawat sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat; ug

·        Mohunong na sila pagtanggong sa mga tambalanan sa mga pasahero gikan sa ubang kanasuran nga nataptan sa kagaw sa hilanat.

 

Ang ila na lang atimanon mao ang mga pasyente nga may sakit sa kasingkasing ug baga ug naapil sa pundok nga giisip nga dako ang kahigayonan nga mamatay kon matakdan sa kagaw sa hilanat.

 

-o0o-

 

          Masabot kaayo nganong gihimo ni sa kagamhanan.  Gibanabana sa DOH nga moabot og 25% sa nasudnong populasyon ang mataptan sa kagaw sa hilanat.  Sa ato pa, 22.5 milyones ka pasyente ang kinahanglang atimanon sa mosunod nga mga adlaw.

         

          Ang suliran mao nga way igong mga tambalanan ang kagamhanan ug pribadong sektor nga makaatiman sa maong gidaghanon.  Di makagahin ang kagamhanan og P90 bilyones alang sa respiratory swab sa tanang magdudang nataptan sa kagaw.  Kay kon himuon ni sa kagamhanan kuyaw nga maibanan ang gahin alang sa mas mahinungdanon nilang katuyoan—ang paglaag-laag sa ubang kanasuran.

 

          Apan igo na ba ning sukaranan nga hukasan na lang ang katawhan sa A(H1N1)?

 

-o0o-

 

          Way katakos ang kagamhanan pagtino nga ang mga pasyente sa A(H1N1) magpabilin sa ilang pinuy-anan.  Busa way makapugong nila paglaag ug pagpanakod sa ilang kahigalaan ug kasilinganan.  Tungod sa pasalig sa Department of Health (DOH) nga ang A(H1N1) kasarangan rang hilanat, wa nay magtagad pagsusi unsang kagawa ang nakatakod ug kon mananakod na ba sila.

         

          Way angayng kabalak-an kay di man makamatay ang kagaw nga niabot dinhi sa ato.  Gawas lang kon masakiton nang daan ug huyang ang panglawas sa mga biktima.  Nga maoy morag gilawog sa tirong ning pag-isa sa kagamhanan sa puti nga toalya.

 

-o0o-

 

          Apan sama sa naandan way klarong direksiyon sa pamunoan.  Samtang nawad-an nag paglaom si Health Secretary Francisco Duque III nga makontrolar pang pagkatap sa kagaw, si Pres. Arroyo nimando nga sundon sa Pilipinas ang kinatas-ang alerto (Level 6) nga gideklarar sa World Health Organization (WHO) ug padad-an og quick reaction teams nga may bawon nga mobile testing kits ang mga dapit nga naigo sa kagaw.

 

          Nisaad sab si Arroyo nga mag-self quarantine bisan sa sipsip ni Duque nga luwas siya sa kagaw bisan pulos natakdan sa kagaw ang upat ka nasud nga iyang giduaw—Japan, Colombia, Brazil ug Hong Kong.  Unsa may himuong Arroyo karong gisalikway ni Duque ang iyang sugo sa mas agresibong pakiggubat sa A(H1N1)?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 29, 2009

                        PAGBUNTOG SA KAHADLOK

 

            Sumilon Road, Cebu Business Park—Bisan sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, ug bisan sa kaapiki sa among pagpangandam, nagbaha ang mga nisalmot sa DYAB Kapamilya Run Year 9 nga gipahigayon dinhi.  Ang opisyal nga narehistro nilang Joel Baring sa Sports and Fitness Enthusiast (SAFE), nga maoy nagduma sa tinuig nga lumba sa dagan, niabot og 1,230.  Wa maapil sa ihap ang gatosan nga niapil sa pagdagan nga wa malista ni mahatagi og mga numero.

            Ang labing dakong pundok nga nisalmot mao ang PNP Regional Training School nga may 250 ka runners.  Ang ikaduhang labing dakong pundok mao ang runners sa Taiyo Yuden sa Mactan Export Zone.  Ang labing dakong pamilya nga nidagan mao ang banayng Potot sa Lapulapu City nga may 30 ka mga sakop.

-o0o-

            Bisan sa kainit sa adlaw, nakalahutay ang kinabag-an sa mga nanagan paglatas sa napu ka kilometro nga ruta nga nida nila sa mga dan nga Salinas, Escario, Osmena (hangtod sa Kampo Sergio Osmena Sr.), Maxilom ug Gorordo.  Usa ray nakuyapan nga takos kaayong naatiman sa Basak Pardo Emergency Response Team nga gipangulohan ni Kapitan Dave Tumulak.  Nanguyog sa runners ang mga ambulansiya sa Emergency Rescue Unit Foundation (ERUF) ug Philippine National Red Cross (PNRC).

            Mangayo hinuon mig pasaylo sa kakulian sa water stations nga gipahimutang sa mahinungdanong mga bahin sa ruta.  Matod ni Jun Canton sa PAL ug sa Kabangis Runners Club may igong suplay sa tubig apan nahutdan og mga basong plastik ang hapit tanang water stations.  Mopasalig ming di na ni masubli.

-o0o-

            Usa sa bag-ong napuno sa Kapamilya Run karong tuiga mao ang pagsalmot sa Shutter 8 Camera Club sa paghulagway sa lumba sa dagan.  Ang 30 ka banggiitang mga maniniyot kugihan nga nangletrato sa mga nangapil ug nanan-aw sa lumba.  Ang ilang mga hulagway ilang i-upload sa Picasa Web (nga may katakos sa pagpabilin sa orihinal nga gidak-on sa hulagway) aron nga sayon rang ma-download sa mga naletratohan.

            Hinaot nga mas sayon na lang alang sa mga nangapil ang paghipos sa mga handumanan sa ilang pagdagan karong tuiga.  Salamat nilang Jojo Calinawan, Ricky Monterona ug kaubanan, among ipahibawo sa DYAB Abante Bisaya ang URL sa nahimutangan sa mga hulagway.

-o0o-

            Palambuon pa gyod ang Kapamilya Run sa mosunod nga katuigan.  Naglaraw mi nga duha na ka lumba ang mapahigayon sa sunod tuig.  Gitun-an na sang kahigayonan nga mapatas-an pang lumba ngadto sa 15 ka kilometro (kay ika-15 man namong sumad sa 2010) o 21 ka kilometro (half marathon) gyod.

            Daghang salamat sa tanang nakatabang pagpahigayon sa lumba.  Ang mahinungdanon di mao ang kapaspas sa imong dagan kon itandi sa imong mga higala o mga kaatbang.  Kon dili ang imong katakos sa pagbuntog sa imong kaugalingong kahadlok ug limitasyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 28, 2009

                        GINANSIYA SA BALAOD

 

            Salamat sa pangugat si Cebu City Mayor Tomas Osmena pagpanalipod sa pagkontrata sa pribadong mga kompaniya pagbira ug paghipos sa mga sakyanan ug pagbunal og makalilisang nga bayranan sa mga tag-iya, naumol ang talagsaon ug way alkanseng patigayon—ang pagnegosyo sa pagpatuman sa mga lagda sa trapiko makadugang sa kahigayonan nga madakpan ang mga nakalapas.

            Kon di pa tungod sa 85% nga makuha sa pribadong towing companies gikan sa dagkong multa sa matag sakyanan, ug kon di pa tungod sa komisyon nga giingong nadawat sa traffic enforcers gikan sa towing companies, ingon ini kaha kahigpit ang pagpatuman sa lagda batok sa mga sakyanang giparada sa di tukmang mga dapit?

-o0o-

            Bisan unsaon og tuali, di ni maayong panig-ingnan.  Gipatuman ang mga lagda sa trapiko sa Dakbayan sa Sugbo di aron pagpahapsay sa dagan sa mga sakyanan ug pagpatigbabaw sa kahawan sa kadalanan.  Kon dili aron lang pagpaburot sa panudlanan sa pipila ka pribadong kompaniya nga palarang nakatsamba pagkumbinser sa mayor pagsud sa transaksiyon nga wa gani moagi og subasta.  Unsa may laing katin-awan sa pagbira sa mga sakyanan sa labing awaaw nga mga bahin sa dakbayan sa labing mingaw nga mga takna sa kagabhion?

            Apan di sab malalis nga napatuman na gyong lagda.  Sukwahi sa naandan nga matuman lang kon naay nagbantay.  Nganong di man ni nato himuon sa pagpatuman sa uban pang mga lagda?

-o0o-

            Nganong di man ta magkontrata og pribadong mga kompaniya nga mosikop sa mga magpataka lag labay sa ilang basura?  Kay gamay ra mang multa sa anti-littering ordinance, nganong di man hapakon og makahahadlok nga multa paghipos sa nagpasad nga basura?  Nagduda hinuon ko kon makapangisog bang makontratang mga kompaniya, sama sa kabagis sa towing companies, kay ang kadagkoan man sa dakbayan ang kanunayng madakpan sa matag adlawng pagpasad sa basura sa Inayawan.

            Nganong di man sab ta magkontrata og pribadong mga kompaniya nga mosikop sa mga magtigbakay?  Kuyaw hinuon nga mga alalay sa mayor ang unang maposasan.

-o0o-

            Gawas sa pag-apiki sa kasarangang mga magbubuhis, nganong di man ta magkontrata sa pribadong mga kompaniya pagsikop sa mga kurakot sa kagamhanan?  Aron madasig, nganong di man sila tanyagan og 85% sa kuwarta nga ilang masakmit pagbalik gikan sa mga kawatan?

            Apan kinsa may buang nga opisyal sa kagamhanan nga mounay sa iyang kaugalingon?  O sa iyang mga alalay?  Mas sayon ang pagkilkil sa kabos nga mga motorista.  Kansang inutang nga mga motorsiklo di na intawon malukat kay wa pa matiwas og datadata.  Tungod sa ilang kagamay, di sab silang kasukol og kiha.  Bugtong nilang dag-anan nga dunay mga dagko nga mopunit sa ilang kawsa.  Nga tinuoray gyong manalipod sa ilang mga katungod ug di lang mogamit nila sa pamolitika.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 27, 2009

              GAPOS SA PAGPALISTA

 

            Kon botante ka sa Mandaue City, nga wa pa marehistro alang sa piniliay sunod tuig, panguros na lang daan.  Kon way milagro nga mahitabo, unya ka pa sa 2013 makabotar.

            Kon botante ka sa Lapulapu City, nga hangtod karon wa pa marehistro alang sa piniliay sunod tuig, arang-arang ang imong kahimtang.  Kon mosipsip ka sa imong barangay kapitan ug mokuyog sa iyang mga panon nga dad-on sa Comelec, mahimong makabotar ka unya sa Mayo 2010.

            Kon botante ka sa ubang dapit nga susama ang suliran, nahadlok kong wa ka mag-inusara.  Mahimong mas daghan pang susama nimo nga giluok nang daan ang balaanong katungod sa pagpili.

                        -o0o-

            Batan-ong botante sa Mandaue ang nisumbong sa Boto Mo iPatrol Mo (BMPM) sa ABS-CBN nga nagparehistro unta siya niadto pang Abril.  Apan giingnan lang siya nga pabalikon sa Oktubre kay unya pa siya matagad ug malista.  Nganong nahitabo man ni?  Nganong kinahanglan mang maghuwat ang botante og unom ka buwan una marehistro?

            Sa ato pa, ang botante nga karon pa makahigayon pagduaw sa Comelec, unya pa sa Disyembre malista?  Apan kay ang rehistrasyon kutob ra man sa Oktubre, ug unya sa Disyembre mahigot na man ang Comelec sa uban pang mga gimbuhaton alang sa piniliay, automated man o dili, wa na siyay kahigayonan nga makapili nilang Jonas, Nerissa ug uban pang mga modagan pagka mayor sa Mandaue.

                        -o0o-

            Laing batan-ong botante nga nidangop sa BMPM maglisod pagsabot nganong 50 ra ka botante ang marehistro sa Comelec sa Opon sa tibuok buntag.  Mas lisod sabton ang kasayuran nga iyang nahipos nga sa tibuok hapon ang mga botante ra nga gihakot sa mga opisyal sa barangay ang ipanglista sa Comelec.

            Ang kadagkoan sa Comelec sa Lapulapu nibasol sa bag-ong mga botante sa Opon nga di kamaong mosuwat sa kalangay sa ilang pagpanglista.  Matod nila mapul-an pa sila sa pagsubay sa petsa sa pagkatawo sa mga nagparehistro kay kasagaran nila, labi nang mga sakop sa Muslim community, way birth certificates.

                        -o0o-

            May managsama hinuong lusot ang kadagkoan sa Comelec sa Opon ug Mandaue:  Usa ray ilang data capturing machine busa bisan unsaon og paningkamot limitado ra gyod ang gidaghanon sa mga botante nga ilang malista.  Niangkon sila nga ang kahigayonan pagkuha og dugang computers gikan sa ulohang buhatan mas gamay pa sa kahigayonan nga mapadugo ang batong bantilis.

            Di silang karehistro og mas sayo sa alas-8 sa buntag ug lapas sa alas-5 sa hapon kay may lagda ang Comelec nga office hours ra ang rehistrasyon.  Di sab silang karehistro og Dominggo kay ubos sa lagda Lunes hangtod Sabado ra ang pagpanglista.  Ug ang kahigayonan pag-usab sa mga lagda mas gamay pa sa kahigayonan nga mahinayon ang mga konsiyerto ni Michael Jackson.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 26, 2009

              KADAOT SA KAGAW

 

            Ang pagsulbong sa Pilipinas isip ika-12 nga labing daghan og kaso sa A(H1N1) sa tibuok kalibotan, inay makapaalarma sa pamunoang Arroyo, gigamit na hinuon ni Health Secretary Francisco Duque III sa pagpanghambog:

·        Nga ang daghang mga kaso sa Pilipinas nagumikan sa aktibo nga pagbantay ug contact tracing sa iyang buhatan (ipasabot ba niya nga nagmika lang ang ubang kanasuran maong di sama kadaghan ang ilang mga kaso sa ato?);

·        Nga ang kapaspas sa pagkatap sa kagaw sa hilanat gitugbangan sa paspas sab nga pagkaayo sa 74% sa mga pasyente; ug

·        Nga di na kitay labing daghan og kaso sa Southeast Asia kay naapsan na ta sa Thailand.

                        -o0o-

            Dasonan nakong paniid sa Trade Union Congress of the Philippines (TUCP) pinaagi ni kanhi senador Ernesto Herrera nga di makiangayon ang pagtandi ni Duque sa A(H1N1) ngadto sa peskat.  Kay tungod sa kahuyang sa kagaw way kahigayonan nga mamatay ug tino gyod nga maluwas ang pasyente.

            Matod ni Herrera nakalimtan ni Duque ang lapad nga kahasol nga namugna sa hilanat ngadto sa mga tinun-an ug ubang mga biktima.  Nipasabot si Herrera nga kon pabrika pa ang Kongreso—nga napugos pagpanak-op tungod sa A(H1N1)—dako na kaayo ang tidlom sa produksiyon.  Maong inay pahiyuson angayng dugangan ni Duque ang paningkamot pagpugong sa pagkatap sa kagaw sa di pa maigo ang mga mamumuo ug molubog ang nasudnong ekonomiya.

                        -o0o-

            Makahupay ang taho sa DOH nga sa 727 ka kaso sa A(H1N1) sa Pilipinas, 536 na ka mga pasyente ang naayo.  Ang wa isulti sa DOH mao ang kadako sa kadaot nga nahiagoman sa mga pasyente sukad sila gitakboyan hangtod nga nakalingkawas na sa kagaw.

            Pila ka adlaw nga wa ka-eskuyla ang mga biktima?  Pilay naiban sa kita sa mga wa makatrabaho?  Pila ka milyon ka pesos sa patigayon ug kahigayonan ang napilde sa pagtak-op sa mga tulonghaan?  Pila ka bilyon ka pesos ang nausik sa panudlanan sa kagamhanan tungod sa pagkandado sa Kongreso?

                        -o0o-

            Supak ko sa awhag ni Senador Joker Arroyo nga tagoan na lang sa kagamhanan ang kinatibuk-ang gidaghanon sa mga natakdan sa kagaw sa hilanat.  Nahadlok ko nga mas dako ang kayagaw nga motumaw kon hikawan na ang katawhan sa labing bag-o ug kasaligang mga kasayuran.

            Kon mohunong na si Duque pagpahibawo sa katawhan sa inadlaw nga pagtubo sa mga kaso sa A(H1N1), di mohunong ang katawhan sa pagpakisayod.  Ang haw-ang nga mamugna kon ipatuman ang sugyot ni Arroyo (nga mao say sugyot niadto ni Duque) kuyaw nga kapulihan sa mga huhungihong sa mas daghan pang mga kaso sa mas makamatay pa nga kagaw nga mas paspas pa nga nikatap.  Ngadtong Duque ug Arroyo, di angayng kahadlokan ang kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com 

Arangkada of Leo Lastimosa for June 25, 2009

                   BALITOK SA HILANAT

 

          Nasupalpal na sab si Health Secretary Francisco Duque III.  O gigamit lang sa pagpa-papel sa iyang amo.  Gipahibawo ni Duque nga di na kinahanglan nga mag-self quarantine si Pres. Arroyo inig abot gikan sa iyang biyahe sa Japan, Brazil ug Cambodia.  Labihang taphawa sa iyang panagang—kay nipasalig ang mga pangu sa tulo ka nasud, nga pulos dunay mga kaso sa A(H1N1), nga gipaningkamotan nilang luwas si Arroyo gikan sa kagaw sa hilanat.

          Tungod sa pahibawo ni Duque, nisibaw ang mga pagsaway nganong di motuman si Arroyo sa lagda sa iyang pamunoan nga nagmando og napu ka adlaw nga quarantine alang sa mga opisyal sa kagamhanan nga gikan sa mga nasud nga natakdan na sa kagaw.

-o0o-

          Tungod ba kaha sa mga pagsaway, o aron ingnon nga naminaw sila sa sentimento sa katawhan, gipaod sa Malakanyang si Duque sa tadtaran.  Gipahibawo ni Executive Secretary Eduardo Ermita nga gawas nga mosumiter siya sa thermal scan sa tugpahanan, mopaubos sab og self-quarantine.  Wa hinuon mosulti si Ermita kon pila ka adlaw ang pagtanggong ni Arroyo sa iyang kaugalingon.  Apan ang kalendaryo sa Malakanyang nagpakita nga moduaw dayon si Arroyo sa Sugbo inig abot niya gikan sa Cambodia.

          Napugos ba lang si Arroyo pag-ulug-ulog pagsugot sa quarantine?  O gusto nang ipintal ang iyang kaugalingon nga simbolo sa kamasinugtanon sa balaod?  O giisip niya si Duque nga para gasto na lang?

-o0o-

          Ang pagpa-quarantine ni Arroyo di hinuon makahapsay, hinunoa makapasamot kalubog sa mga lagda sa iyang pamunoan batok sa A(H1N1).  Nganong wa may nakatudlo sa iyang alyadong mga kongresista ug mga sakop sa gabinete pag-self quarantine sa ilang pagbalik gikang nanan-aw sa sangka nilang Manny Pacquiao ug Ricky Hatton sa Las Vegas niadtong mao gyoy pagsulbong sa kagaw sa hilanat?

          Nganong usa ra man ka kongresista ang nag-self quarantine human nabisto nga kawani sa Kongreso ang 49 nga babaye nga maoy labing unang namatay sa A(H1N1) sa Pilipinas ug Asya?  Motuman ba lang diay sa lagda kon daghan nang motiyabaw?

-o0o-

          Kon wa kang kasabot hangtod karon sa lagda sa pamunoang Arroyo mahitugod sa A(H1N1), ayaw basola ang imong kaugalingon.  Kay wa ka mag-inusara.  Kinsa man tuoy di maglibog kon usa ka adlaw moingon si Duque nga di angayng magpa-ospital ang mga pasyente sa A(H1N1) ug sunod adlaw mopasidaan pagsilot sa mga tambalanan nga di modawat sa mga matakdan sa kagaw?

          Kinsa may makasabot kon usa ka adlaw moawhag ang Malakanyang nga magpabiling kalma ang katawhan atubangan sa kalibotanong epidemiya sa A(H1N1) apan pagka sunod adlaw mangandado ang Kongreso, ang ikatulong labing taas nga buhatan sa kagamhanan, tungod sa kahadlok nga matakdan ang mga kongresista ug mga kawani sa hilanat?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 24, 2009

              YAGAW ANG HOUSE

 

            Ang determinadong paningkamot sa kagamhanan pagpahiyos sa hulga sa Influenza A (H1N1) napusgay.  Dihang ang House of Representatives nipapauli sa tanang 3,000 nila ka kawani ug nitak-op sa tanang buhatan human nahibaw-i nga ang 49 anyos nga babaye, nga giilang maoy labing unang namatay sa A(H1N1) sa di lang sa Pilipinas kon dili sa tibuok Asya, ila diayng kawani.

            Tibuok semana nga kandadohan ang House.  Sa ato pa, way matuki nga balaodnon ni masudlan nga transaksiyon ang mga kongresista hangtod nga mahibalik gikan sa pinugos nilang bakasyon sa Lunes sunod semana.  Unsa may himuon sa katawhan kon ang kagamhanan nga mao untay mopakalma nila mora mang manok nga gitil-asan ug nagkapakapa?

                        -o0o-

            Nakatambong sa daghang kalihokan sa Kongreso ang babayeng kawani human natakdan sa kagaw sa hilanat.  Salamat sa tambag ni Health Secretary Francisco Duque nga di angayng kahadlokan ang A(H1N1) kay kasarangan rang kagaw sa hilanat ug ang mga matakdan di angayng magpa-ospital, ang biktima igo rang nitomar og paracetamol.  Nihunong lang pagtrabaho dihang naglisod na pagginhawa.

            Nipasalig si House Speaker Prospero Nograles nga limpiyohan ang House karong semanaha ug luwas na alang sa SONA ni Presidente Arroyo sunod buwan.  Apan si Arroyo di angayng mokumpiyansa.  Kon di gyod magpa-quarantine gikan sa iyang panaw sa Japan ug Brazil, angayng pahibaw-on nga nagsugod og kasakit ang biktima human nakaduaw sa Malakanyang.

                        -o0o-

            Aron pagsukwahi sa pagtuo nga A(H1N1) ang namatyan sa biktima, si Duque nagkapuliki sa pagpangita sa uban pang mga sakit sa pasyente.  Gawas sa sakit sa kasingkasing, gitumbok ni Duque nga ang babaye may sakit sab sa baga ug sa atay.  Nakaseguro ba si Duque nga way hubak ang pasyente aron pagtino nga wa gyoy labot ang A(H1N1) sa iyang kamatayon?

            Ang liderato sa House mao ray labing uwahing nagduda sa pagarpar ni Duque.  Nagkadaghan ang mga tulonghaan nga nipili pagpaneguro sa kahimsog sa ilang mga tinun-an kay sa pagtuo sa iyang pasalig nga huyang rang kagaw.

                        -o0o-

            Bisan ang DOH wa motuo ni Duque.  Padayon nilang gisusi ang mga pasyente nga gipanghilantan ug gisubay ang mga nakaduol sa mga natino nga natakdan sa kagaw sa hilanat.  Bisan si Duque wa motuo ni Duque.  Kay nakalimot ba kaha sa iyang awhag nga di na magpa-ospital ang mga maigo sa A(H1N1), gipasipad-an niyang mga tambalanan nga silotan sila kon mobalibad pag-atiman sa hilantan nga mga pasyente.

            Kon mokalmag diyutay ang katol sa laag ni Arroyo, mas maayong iyang hukman kon angay pa bang si Duque ang tugyanan pagpangu sa kampanya batok sa A(H1N1).  Nahadlok hinuon kong natakdan na si Duque sa mas makahahadlok nga kagaw sa politika.  Nga maoy nakapalikoy niya.  Kay wa nang kahibawo health secretary pa ba?  O senatoriable na?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Casey Stengel  - "All right everyone, line up alphabetically according to your height."

Arangkada of Leo Lastimosa for June 23, 2009

                        SUHITO SA KAGAW

 

            Hinaot nga ang 49 anyos nga babaye, nga gituohang maoy labing unang namatay tungod sa Influenza A (H1N1) sa Pilipinas, wa motuo sa pasalig ni Health Secretary Francisco Duque III nga ang A (H1N1) nga nakasud sa atong nasud kasarangan rang kagaw sa hilanat, nga ang mga matakdan di na kinahanglan nga mosud sa mga tambalanan ug di na kinahanglan nga subayon kinsay nakaduol nila.

            Kay kon simbako, layo ra to, tabukon og pito ka lawod, nakumbinser ni Duque ang pasyente nga kasarangan rang iyang hilanat, kay wa man sang kabiyahe sa mga nasud nga naigo sa A (H1N1), kuyaw nga si Duque usa sa matulisok nga usa sa nakapatay niya.

                        -o0o-

            Inay mangayo og pasaylo nga nalahap rang iyang pagtino nga di makamatay ang kagaw sa Pilipinas, kay bisan ang WHO nga mas suhito sa kalibotanong sakit wa man mangahas paghimo sa samang pasalig, si Duque nipili pagdupa sa iyang binuang pinaagi sa pagpadayag og pagduda nga mahimong di A (H1N1) ang namatyan sa babaye.

            Bahala na kon napamatud-ang may A (H1N1) ang biktima.  Bahala na kon ang WHO niingon nga kasagaran sa nangamatay sa ubang kanasuran may daan nang mga sakit nga mas nigrabe tungod sa A (H1N1).  Bahala na kon sama rang gikuwestiyon ni Duque ang pagdeklarar sa WHO nga A (H1N1) ang namatyan sa 180 ka mga pasyente sa ubang kanasuran.

                        -o0o-

            Maayo na lang nga wa mangahas si Duque pagtulisok sa biktima nga namatay tungod sa iyang self-medication.  Maayo na lang nga wa niya basola ang minatay nga mirisi kay namugos pagtrabaho bisan gihilantan.  Maayo na lang nga wa panamastamasi ni Duque ang babaye nga di nang kapanalipod sa iyang kaugalingon.

            Hinaot nga ang likoy nga panghunahuna ni Duque di makapugong niya paghimo sa tukmang mga lakang pagsusi kinsay nakaduol sa biktima—apil nang iyang mga kauban sa trabaho,  Hinaot nga bisan naneguro gihapon nga huyang ang kagaw di hingpit nga tak-opan ni Duque nga may nasaag nga makamatay nga kagaw dinhi.

                        -o0o-

            Mao nga tungod ug alang sa kaayuhan sa tanang hingtungdan, mangahas ko pagtambag nimo nga ayaw tuohi si Duque.  Kon simbako matsambahan ka sa nagdungan nga sip-on, ubo, hilanat ug karat sa tutonlan, pahiling gyod sa doktor, bahala na kon gipasidan-an kang Duque nga nag-usik-usik lang sa imong panahon ug naghagu-hago lang sa mga tambalanan.

            Mao nga kon mangugat gihapon si Duque nga wa pay namatay sa A (H1N1) sa Pilipinas, pasagdi na lang kay tingalig mas suhito pa siya kay sa kagaw mismo.  Alang ni Duque mas mahinungdanon nga makapasigarbo siya nga ang Thailand (518) nay labing daghan og kaso sa A (H1N1) sa Southeast Asia kay sa pagpasabot nganong niabot nag 445 ang mga kaso sa Pilipinas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 22, 2009

                        HALAD SA PAGLAOM

 

            UP Cebu Grounds—Usa sa labing gidugokan sa Grand Halad sa Kapamilya mao ang mobile passporting sa Department of Foreign Affairs (DFA).  Niabot og 289 ang nanguha og machine readable passports, ang kasagaran nagpailis sa ilang karaan nga pasaporte, ang pipila nangaplay og pasaporte sa labing unang higayon.

            Hinaot nga ang kadaghan sa mga naglaraw nga mopanaw sa ubang kanasuran nagpasabot nga mas daghan na silag pundo nga ikalulinghayaw, o mas daghan nang nakamatngon sa kapuslanan sa pagsinati sa kultura ug kabilin sa ubang mga kalit.  Hinaot nga wa ni magpasabot nga mas daghan nang gustong mobiya sa nasud.  Nga mas daghan nang nangandam nang daan alang sa bisan unsang kahigayonan pagpangita og mas maayong ugma sa langyawng mga baybayon.

-o0o-

            Pipila sa mga aplikante sa pasaporte nga akong gikahinabi nitug-an nga maayong puy-an ang Pilipinas, labi na ang Sugbo, ug nga di ni nila ibaylo sa laing nasud o kaliwat.  Apan nawad-an na silag paglaom nga makahaw-as gikan sa kalisod nga ila karong nahimutangan.  Bisan ang mga dagko og kita nikumpisal nga nabalaka sila sa umaabot sa ilang mga anak.  Pagpanlangyaw na lay nahunahunaan nga paagi paghatag sa ilang mga bata og mas sanag nga ugma.

            Nabatyagan nila nga way mahimo ang katawhan pagbadlong sa nangalisbo nga mga pangurakot sa pamunoan ni Pres. Arroyo.  Wa sab silay salig ni bisan kinsang nangambisyon nga mopuli ni Arroyo.

-o0o-

            Ang tulukibon nga mga implikasyon sa kadaghan sa nanguha og pasaporte wa hinuon makaiban sa kinatibuk-an nga mensahe sa pagtinabangay, pag-inunongay ug paghiusa sa mga nisalmot sa bag-o lang gitak-opan nga Grand Halad sa Kapamilya dinhi.

Ang naglingiting nga kainit nga giputol sa kusog nga bundak sa uwan human sa paniudto sa wa pa pulihi sa lain na sang hugna sa naglingiting nga kainit wa makahudlat sa talagsaong katilingban nga gisakpan sa katawhan nga determinadong nitanyag sa way kinutoban nga pagtabang ug sa katawhan nga mahinangpon ug tiunay nga mapasalamaton sa tanang nadawat nilang gasa—bisan unsa kagamay ug kalumalabay.

-o0o-

            Niang subay sa mga naalagaran:  Optical-217; PAF Dental-286; Cebu City Health Dental Van-144; Perpetual Succor Hospital-180; Chong Hua Hospital-53; Reactive X-ray-53; Paramedical School-43; Pagibig-46; SSS-103; Philhealth-67; LTO-35; NSO-446; Legal-35; ug Cebu City Veterinary Services-455 ka iro ug iring.

            Ang kinabag-an nipahimus sa libreng konsultasyon ug tambal.  Daghang salamat sa boluntaryong mga doktor ug nurses ug sa mga tambal nga hinabang sa Bantay Bata 163 ug ubang manggihatagong mga kapamilya.  Lingaw sang mga nanambong sa pasundayag sa Dancesport Team sa Barangay Apas sa buntag ug sa konsiyerto sa labing inilang mga banda sa Sugbo pagtuang sa uwan sa hapon.  Nga mahimo sang hubaron nga timaan sa paglaom o pag-ikyas sa kalisod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

P. J. O'Rourke  - "If government were a product, selling it would be illegal."

Arangkada of Leo Lastimosa for June 21, 2009

                        GIYA SA HALAD

 

            Kon makasuroy ka sa UP College Cebu Grounds sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo karong adlawa, ayaw og kahibung sa baha sa katawhan nga mosugat nimo—kabahin sila sa dakong piyesta sa pangalagad nga sa makausa pa magpasundayag sa di hitupngan ug panaghiusa ug pagtinabangay sa mga Sugbuanon.  Aron di ka masaag niang pipila lang sa labing dagko ug libreng mga pangalagad nga imong mapahimuslan:

·        Libreng tambal gikan sa Bantay Bata 163, Cebu Eumed Pharmacy ug ubang manggihatagon nga mga kapamilya;

·        200 ka libreng CBS (capillary blood sugar), 100 ka urinalysis ug 100 ka bloodtyping sa Perpetual Succor Hospital;

·        100 ka libreng X-ray ug 100 ka urinalysis sa Hi-Precision Diagnostic;

·        100 ka libreng X-ray sa Reactive X-ray and Laboratories; ug

·        200 ka libreng CBC (complete blood count) sa Chong Hua Hospital.

-o0o-

            Usa sa labing manggihatagon nga mga boluntaryo sa Grand Halad sa Kapamilya mao si Dr. Christine Fernandez, nga gawas nga makita sa Kapamilya Winner Ka! sa ABS-CBN mao say nagduma sa Fernandez Eye Clinic sa Gaisano Mactan Island Mall.  Si Christine maoy mangunay paghimo og libreng eye checkup ug, uban sa iyang mga ginikanan, manghatag pa gyod og 200 ka reading eyeglasses.

            Wa say tihik-tihik ang pangalagad ni Cebu City Veterinarian, Dr. Alice Utlang: Libreng kapon, bakuna, purga, bitamina ug shampoo alang sa mga iro ug iring.  Labaw pang buhong ang gitanyag sa CSCST Extension Services pinaagi ni Dr. Greg Gamboa:  Pagtudlo og pito ka teknolohiya sa pag-andam, pagpreserbar ug pagluto og mga pagkaon.

-o0o-

            Nangu sa one-stop-shop sa pangalagad sa mga buhatan sa kagamhanan mao ang DFA uban ang ilang mobile passporting; LTO uban ang ilang E-Patrol nga mohikay sa mga lisensiya sa mga drayber ug mo-seminar pa gyod sa mga nakalapas sa mga lagda sa trapiko aron mauli ang ilang mga lisensiya; ug ang Pagibig-Mandaue nga mohatag og seminar alang sa housing loan applicants.

            Apil sab sa Halad ang NSO, SSS, Philhealth ug NBI.  Si Bise Mayor Thelma Jordan mangu sa daycare workers sa Liloan pagbasa og mga sugilanon ug pakigduwa sa mga bata.  Samtang magpakaon og champorado ang Bantay Bata 163 sa ilang mga anak, ang mga ginikanan makapahimus sa libreng serbisyo ug notaryo sa mga sakop sa IBP ug YLAC.

-o0o-

            Apan ang labing makahuloganon nga bahin sa Grand Halad sa Kapamilya karong buwana mao ang panag-abot sa mga hinabang gikan sa labing gamhanang mga opisyal sa kagamhanan ngadto sa labing kasarangan nga mga sakop sa katilingban.

Ang mga tolda, lamesa, lingkoranan, sound system ug megaphones pulos pinahuwaman sa lokal nga mga opisyal ug matinabangong mga magpapatigayon.  Samtang ang mga pangalagad gitanyag sa mga kapamilya nga way katigayonan apan adunahan sa kamanggiluy-on ug pagpakabana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 20, 2009

                        BAG-ONG MEDIA

 

            Pila ka tuig gikan karon, mahimo lahi na ang paagi sa katawhan pagkuha sa mga balita.  Mahimong di na sila matagbaw nga maminaw lang sa radyo, magtan-aw lang sa telebisyon, o magbasa lang sa mga pamantalaan.  Nabatyagan na ni sa tradisyonal nga media sa Estados Unidos ug ubang malambuong kanasuran, nga hapit tanang molupyo makapahimus na sa Internet.

            Ang ilang mga konsumidor sa media nakakita nag mas sayon ug paspas nga mga paagi pagkuha sa mga balita ug ubang kasayuran pinaagi sa Internet.  Maong dungan sa pagsulbong sa trapiko sa net, nitidlom ang kita sa ilang radyo ug telebisyon.  Napurdoy ang labing dagko nilang mga pamantalaan.  Ang mga gagmay hagbay rang nalukapa.

-o0o-

            Wa pa na mahitabo dinhi sa ato.  Diin 14% ra sa populasyon ang makagamit sa internet.  Tungod ni sa kakabos sa kinabag-an sa mga molupyo, sa kamahal pa sa personal computers ug internet access ug kabiya pa sa atong mga teknolohiya.  Apan di makapangiyugpos ang mga sakop sa media dinhi sa ato.  Ang nag-ung-ong nga higanteng kausaban di na kapugngan.

            Moabot sang higayon dinhi sa ato nga ang mga balita, inay tultulon matag alas-7 sa buntag sa lokal nga radyo o alas-6:30 sa gabii sa nasudnong telebisyon, kuhaon na sa mga konsumidor bisan unsang orasa gikan sa bisan asang bahin sa kalibotan pinaagi sa podcast o sa archive sa audio ug video streams.

-o0o-

            Ang podcasts ug streaming sa radyo ug telebisyon ug ang websites sa mga pamantalaan maoy labing karaang mga paagi sa pagbalita sa internet.  Ang mas bag-ong mga paagi hingpit nang nilaktaw sa tradisyonal nga media.  Pananglitan, ang kaguliyang sa Iran karong bag-o wa makuha sa CNN kondili sa Twitter.

            Labihan kamapuslanon ang Twitter pagsubay sa mga panghitabo sa Teheran nga si US President Barack Obama nihangyo sa Twitter paglangay sa ilang maintenance hangtod maklaro na unsay nahitabo sa mga protesta batok sa giingong lapad nga tikas sa piniliay sa Iran.  Ang Google ug Facebook niapas pinaagi sa pagdalidali paghubad sa ilang sites ngadto sa Persian.

-o0o-

            Apan bisan unsa pay paagi sa pagbalita, nagpabilin nga labing mahinungdanon ang unod sa mga balita.  Ang paghipos sa labing kasaligan ug mapuslanong mga kasayuran, ang pagsuwat ug pagsibya nila sa labing tin-aw ug makiangayong paagi ug ang pagpaabot nila ngadto sa labing daghan ug labing nagkinahanglan nga bahin sa populasyon.

            Mao nay pangahasan namo pagtubag sa newswriting seminar-workshop karong ala-1 sa hapon sa STC Auditorium sa Gen. maxilom Ave. sa Dakbayan sa Sugbo.  Kabahin na sa tibuok buwang pagtimaan sa ika-14 nga sumad sa DYAB Abante Bisaya.  Manambong ang gatosan ka mga tinun-an ug umaabot nga mga magsisibya.  Aron di mabiya sa panahon, gi-post sab ni nako sa Facebook.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 19, 2009

                   TAKDANAY SA TABANG

 

          Mas piskay nang akong panglawas human sa ikaduhang adlaw sa akong self-quaratine.  Pagmata nako ganinang buntag, nagsusi dayon ko sa akong asawa, ug nag-text dayon sa akong mga kauban sa trabaho, kon wa pa ba sila labdi og ulo.  Kay mao man ni sinugdanan sa akong pagkaluya.  Maayo na lang nga wa sila matakdi.  Wa pa.

          Kay gibanabanang pito pa man ka adlaw una mopakita og tilimad-on ang kagaw, magpadayon ko pagpaniid sa kahimtang sa ilang panglawas sa mosunod nga mga adlaw.  Apan mosuway na ko paglighot og trabaho.  Kay kon ang akong asawa maoy pabut-on, sunod buwan pa ko niya pabalikon sa sibyaanan.

-o0o-

          Haskang daghanang nahasol sa akong pagpangahas pagsibya gikan sa akong pinuy-anan sa niaging duha ka adlaw sa tulomanong "Arangkada" sa DYAB Abante Bisaya.  Ang mga tigpaminaw nga wa kabantay diin ko gikan, nangreklamo sa pipila ka bahin sa sibya nga niawop o nagbalikbalik ang akong tingog.

          Maong giduaw ko sa taga Smart Bro sa akong bay gahapon (tuohi, nanghunaw kog sabon ug nikanta og "Happy Birthday" kaduha sa wa pa ko mangabli sa pultahan).  Wa silay nakitang depekto sa akong koneksiyon.  Di pa gyod diay kasaligan sa lahutay nga pagsibya ang Internet—mahimong niawop ang koneksiyon sa akong bay o sa sibyaanan, o limitado pa gyong teknolohiya sa Skype.

-o0o-

          Sa duha ka adlaw nakong pagkatanggong sa bay, mas nabantang nako ang baha sa kamanggihatagon sa mga Sugbuanon aron, sa makausa pa, mapuno na sab sa libreng mga pangalagad ang umaabot namong "Grand Halad sa Kapamilya" karong Dominggo, Hunyo 21, sa UP College Cebu Grounds sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo.

          Ang gamitoy namong gahin alang sa kalihokan napilu-pilo sa makadaghan ug nahimong higanteng bawod sa panaghiusa ug pagtinabangay sa mga Sugbuanon, kasagaran nila mga gagmay nga utro sang tabanganan, nga wa managana pagpaambit sa ilang panahon, katakos ug katigayonan aron makaatiman sa labing masakiton, labing gigutom ug labing huyang.

-o0o-

          Daghang salamat sa lokal nga mga opisyal nga nagpahuwam sa ilang mga tolda, mga lingkoranan ug mga lamesa.  Daghang salamat sa mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong sektor nga mosakripisyo sa ilang Dominggo aron pag-alagad.  Labaw sa tanan, daghang salamat sa kasarangang mga Sugbuanon nga nitanyag pagtagbaw sa bisan unsa na lang panginahanglan nga ilang mahunahunaan sa kaliboan nga manambong sa Halad.

          Kasagaran sa mga boluntaryo magbawon—timaan sa katiunay sa ilang pagtabang.  Dakog matampo sa Halad kon mosuroy ka sa UP karong Dominggo.  Mahimong magda og usa ka putos nga pan, o usa ka botelyang tubig, o usa ka tableta alang sa bata ug hamtong nga mga pasyente.  Mahimo ganing mopikpik lang sa ilang abaga, uban ang tam-is nga pahiyom, pagdasig nila pagsungasong sa mosunod pang mga adlaw sa mga pagsuway sa katimawa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 18, 2009

                   TANGGONG SA HILANAT

 

          Pag-abot nako sa bay gikan sa trabaho niadtong Martes sa gabii, morang tubig nga nagtulo ang akong sip-on, labad ang akong ulo ug duna koy gamayng hilanat.  Gipahibawo nakong akong asawa nga mag-self quarantine ko.  Nga lisod himuon kay labihang gamitoya ra man sa among bay.

          Nisugyot kong adto matug sa pikas lawak.  Kay bisan napuno sa iyang mga libro ug PC may gamay pang luna nga kabukharan sa sofa bed.  Gihakot na nakong tanang gikinahanglan aron makatug kog sayo.  Sama sa naandan, akong asawa maoy natuman.  Gipakatug ko niya sa among lawak.  Wa siya mahadlok nga magtapad mig higda.  Tinuod gyod diay ning gugmaha.  Gipasul-ob hinuon ko niyag surgical mask.

-o0o-

          Kon wa pa kang kasul-ob og mask, ayaw na lag suway.  Mabatyagan nimong kainit ug kasubsob sa imong ginhawa.  Kon tinuod nga nagda na kag kagaw, mabalik ra sang kagaw nimog ginhawa.  Nakabasa sab ko sa pasidaan sa usa ka eksperto nga ang mask mahimong makapasamot inay makapanalipod sa nagsul-ob gikan sa kagaw sa hilanat.

          Apan wa na lang ko magsaba.  Labihan nako kamapasalamaton nga, bisan sa kalibotanong kahadlok sa Influenza A(H1N1) virus, nakapahuway gihapon sa akong naandang higdaanan.  Gawas pa, ako may nagda sa kagaw.  Akong asawa maoy doktora.  Wa ko sa posisyon sa pagprotesta.

-o0o-

          Human sa usa ka adlaw nakong kasinatian sa home quarantine, makasulti ko nimo nga nagdamgo lang sa iyang kakanahan si Health Secretary Francisco Duque III sa iyang pagtuo nga hingpit nga mahimuwag ang pasyente gikan sa ubang mga sakop sa iyang pamilya.

          Usa ray among pansayan.  Ang among kusina sumpay ra sa among kan-anan.  Inig atsi nako sa usa ka bahin, maigking intawon ang akong asawa bisan didto siya sa pikay tumoy sa bay nahimutang.  Mao ni ang among bay bisan pulos dunay trabaho.  Unsa na kaha intawon ang mga pamilya nga way klarong panginabuhi?

-o0o-

          Nakapabakuna ko batok sa hilanat sayo ning tuiga.  Sa ato pa, kining kagaw nga nitakboy nako di ni ang kasarangang kagaw nga nagsauy-saoy na sa niagi pang tuig.  Wa sab koy nahinumdoman nga akong gikahimamat nga mao pay pag-abot gikan sa mga nasud nga natakdan na sa A(H1N1).

          Mas dako ang kahigayonan nga giatake na sab kog sinusitis.  Tungod sa pagsige nakog baktas sa abog ug aso kaayong Cebu North Road matag buntag ug gabii.  Ug sa gitumbok sa akong asawa nga pila ra ka takna nakong kinatulgan.  Di na ko batan-on, nipahinumdom siya, busa kinahanglan na kong matug sa palis.  Nga di mahimo tungod sa akong trabaho.  Apan samtang nia ko sa bay, iyang mga lagda maoy matuman.  Maong kinahanglan kong manghunaw ug mokanta og duha ka "Happy Birthday" matag katloan ka gutlo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 17, 2009

                        ATONG HALAD

 

            Bisan unsa nato kakabos, bisan unsa nato kagamay, duna tay matabang, duna tay matampo.  Way hinabang nga labihang gamaya, way tampo nga labihang diyutaya.  Kon kitang tanan magtinabangay, mas daghan ang mga balatian ang atong mahupay, mas daghan ang mga kinabuhi ang atong mahikap.

            Ang talagsaong kahigayonan sa pagtabang mahitabo karong Dominggo, Hunyo 21, atol sa Grand Halad sa Kapamilya sa UP Cebu Grounds sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo.  Ang "Halad" nahimo nang institusyon sa pag-alagad, nga gihimo na karon sa nagkalainlaing mga dakbayan ug kalungsoran sa Tungatungang Kabisay-an.  Nahimo na ning tinuoray nga taytayan tali sa mga tabanganan ug sa mga may katakos sa pagtabang.

                        -o0o-

            Atol sa Kumbira sa Kapamilya niadtong Sabado, kanus-a nagtapok sa ABS-CBN TV Barn ang suking mga tigpaminaw pagtimaan sa ika-14 nga sumad sa DYAB Abante Bisaya, nitambong ang upat ka gagmayng mga bata nga gibiyaan sa ilang amahan.  Wa silang katungha, way tarung pagkaon ug nangasakit kay masakiton ang ilang inahan ug wa nang kaatiman nila.

            Pagkakita sa katapad nga mga tigpaminaw nga wa silay bawon, usa nila nihatag puso, lain nihatag og tibuok manok, may usa sang nihatag og bolabola, ug may lain pa gyong nihatag og utan.  Ang kamaguwangan nikaon lang dihang nakakaon nang iyang mga manghod ug nananghid nga puston ang sobrang pagkaon alang sa laing duha niya ka manghod nga nahibilin sa ilang barungbarung sa Banilad, Mandaue.

                        -o0o-

            Kon usa lang tingali ang nitabang, di gyod siyang kapakaon sa tanang mga bata.  Apan kay daghan man silang nagtampu-tampo, naapod gyod ug nasobra pa.  Kining bililhong pagtulon-an maoy angayng mobugkos natong mga gagmay.

            Di mga milyonaryo ug mga dagkong tawo ray makatabang.  Di ang way kinutoban nga katigayonan lang ang makahaw-as gikan sa kalisod.  Bisan ang labing gagmay nga mga sakop sa katilingban, kon makaamgo lang sa dakong gahom sa pagkuptanay, mas makabaswat sa mas daghan gikan sa katimawa.

                        -o0o-

            Daghang salamat sa nipadayag na sa ilang tinguha pagtabang—si Tiago nga manudlo unsaon pagtupi, si Dr. Christine nga gawas nga mosusi sa mga mata manghatag pa gyod og 200 ka reading eyeglasses, ang Lexmark nga mopagamit og printers, ang CGS printers nga moprinta sa prescription pads, ang UV ug UC nga mopada sa ilang tinun-ang nurses, ang DFA nga mohimog mobile passporting, ang CSCST Main Campus nga mag-livelihood skills training, si Ethel nga mamutang og anti-virus software sa personal computers, si Jeffrey nga moayo og cellphones ug sa Munisipyo sa Liloan nga manghatag og food packs alang sa mga boluntaryo.

            Kon gusto ka sang motabang, palihug tawga mi sa 4221953, o i-text sa 09228227133, o i-email ko.  Sa atong tinuoray ug way kinutoban nga pagtabang, kita ang labing matabangan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 16, 2009

                        H1N1 UG DENGUE

 

            Haskang sayona rang likayan sa Influenza A (H1N1) virus kon sundon lang ang mosunod nga mga tambag:

·        Panabon og tissue paper sa imong baba ug ilong kon moubo o moatsi, ilabay ang papel sa basurahan human gamita;

·        Panghunaw sa mga kamot ginamit ang tubig ug sabon, labi na human sa pag-ubo o pag-atsi, epektibo sang alcohol nga ihugas sa kamot;

·        Likayi ang paghikap sa imong baba, ilong ug mata aron nga di matakdan sa kagaw; ug

·        Puyo sa bay kon hilantan, ubhon ug sip-unon ug ayaw una paduol sa ubang mga sakop sa pamilya aron nga di sila nimo matakdan.

                        -o0o-

            Apan bisan unsa pa kamabinantayon, wa kay mahimo sa pagpanalipod sa imong kaugalingon gikan sa ubang mga tawo nga di sama kamabinantayon nga imong ikasugat sadan, ikatapad sa mga sakyanan, ikaduol sa tulonghaan o shopping mall o simbahan, ug ikadungan sa elevators ug mga buhatan.

            Kon imong badlungon ang matag moubo ug moatsi nga di manabon di maihap sa tudlo ang imong ikaaway.  Kon ikaw say molikay, malangay ug mahasol pag-ayo sa pag-atras-abante ug paglikuliko gawas nga mahimong nalagsikan na sa kagaw sa di pang kapalayo.  Sa pagtapos sa adlaw, mahiagom ka sa tensiyon.  Nga makapahuyang sa imong panagang sa lawas.  Nga maoy ampaw sa kagaw sa hilanat ug ubang mga sakit.

                        -o0o-

            Bahala na kon nikatap nang kagaw sa Nueva Ecija, Bulacan, Zambales ug bisan dinhi sa Sugbo ug Bohol, gipasaligan tang Health Secretary Francisco Duque III nga huyang rang kagaw nga nisud sa Pilipinas.  Nga kasarangan rang hilanat ang motakboy nato.  Ug nga di na gani ta kinahanglang magpa-ospital.

            Apan kay wa may bisan usa nga makaseguro, bisan si Duque, nga huyang ang tanang kagaw nga motakboy nato kinahanglan ta nga manghunaw, kinahanglan tang manabon sa atong baba ug ilong kon moubo ug moatsi ug kinahanglan ta nga magpatan-aw sa tambalanan sa di pa magluklok sa atong mga pinuy-anan buwag sa ubang mga sakop sa atong pamilya.

                        -o0o-

            Gigamit sa DOH ang dengue pagpasabot nato nga di ang A (H1N1) ang labing kahadlokan nga sakit karon.  Unsa may ilang gihimo batok sa dengue?  Bisan kon ang ilang nasudnong epidemiologist, si Dr. Eric Tayag, kaniadto rang nipasidaan nga ang labing epektibong panagang sa dengue mao ang pagpanlimpiyo sa palibot kay ang fogging gawas nga di makapatay sa mga lamok makadaot pa gyod sa mga molupyo, ang DOH wa kabaraw sa lokal nga mga opisyal nga nakahukom nga mas dako ang komisyon sa mga kemikal kay sa mga silhig.

            Inay edukahon ang mga politiko, ang DOH nisipsip nila.  Di kahibudngan.  Kay ang ilang pangu inay motinuod pagpanalipod sa katawhan nikabayo na man hinuon sa sakit aron pagpalambo sa iyang pamolitika.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 15, 2009

                        LIKOY NI DUQUE

 

            Wa pa gani mapatuman, giusab nang lagda sa mga tulonghaan nga may mga tinun-an nga matino nga natakdan sa Influenza A (H1N1) virus.  Inay suspensuhon dayon ang klase, nga mao ang orihinal nga lagda, susihon una kon mapugngan bang pagkatap sa kagaw sa way pagbalda sa klase sa mga tinun-an.  Gikabalak-an nga di makaklase hangtod sa kataposan ning tuiga kon huwaton una nga makontrolar ang hilanat.

            Ipahibawo karong adlawa sa Department of Health (DOH) ug Departamento sa Edukasyon (DepEd) ang hingpit nga detalye sa bag-ong mga lagda.  Agad ni sa kauyonan sa duha ka buhatan nga di kinahanglang dad-on sa tambalanan ang tanang mga biktima sa bag-ong kagaw sa hilanat.

-o0o-

            Ang bag-ong lagda may gamayng kalainan sa baruganan ni Health Secretary Francisco Duque III.  Kinsa niinsistir nga huyang kaayong kagaw nga di na kinahanglang isud sa ospital ang mga pasyente, kay mahimo rang tambalan sud sa ilang mga pinuy-anan, ug di angayng subayon pa kinsay mga nakaduol sa natakdan sa kagaw.

            Ubos sa bag-ong lagda, ang mga matakdan sa A (H1N1) nga di magluya ug dali rang maulian sa kabaskog mahimo rang tambalan sa ilang mga kabanay sud sa bay.  Kadto rang mga tiguwang, o mga babayeng nagsabak nga may kakulian sa panglawas, o ang mga may TB, depekto sa kasingkasing ug ubang mga sakit ang tambalan sa mga ospital.

-o0o-

            Maayo na lang nga natul-id dayong baruganan ni Duque.  Kay ang iyang iresponsableng pagdeklarar nga angayng isipon ang A (H1N1) nga kasarangang hilanat, nakaaghat sa mga tambalanan sa pagtambag sa gihilantan nga mga pasyente sa pagpauli ug pagpahuway lang sa ilang mga pinuy-anan.

            Tungod sa pasidaan nga mahimong mokatap ug makamatay og daghan ang kagaw kon may matsambahan nga mga pasyente nga kumpiyansang makighuguy-hugoy sa kasilinganan, nidalidali pagpasidaan si Duque sa mga tambalanan nga supak sa balaod ang pagbalibad sa mga pasyente nga gihilantan.

-o0o-

            Sa akong pagsuwat ini, ang natino nga mga kaso sa A (H1N1) sa Pilipinas niabot nag 147 tungod sa napuno nga 36 ka bag-ong mga kaso.  Nisamot pagsutoy ang Pilipinas sa listahan nga maoy labing daghan og kaso sa tibuok habagatan silangang Asya.  Ug, nakatag-an ka, nilikoy na sab si Duque.

            Inay susihon nganong paspas ang pagkatap sa kagaw sa Pilipinas, si Duque nanghunaw dayon pinaagi sa pag-ingon nga tungod ni sa agresibo nga contact tracing nga gihimo sa iyang buahatan.  Mao bay ipasabot ni Duque nga nagpabaya ang silingan natong mga nasud nga mas gamay ang mga kaso ug mas hinay ang pagkatap sa kagaw?  Kanus-a man makaamgo si Duque nga ang iyang gimbuhaton mao ang pagpanalipod sa kahimsog sa katawhan pinaagi sa matinud-anong pagsagang sa kagaw?  Ug di ang pagpahiyos sa suliran aron pagpalambo sa iyang kahigayonan nga masenador?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Groucho Marx  - "I was married by a judge. I should have asked for a jury."