Arangkada of Leo Lastimosa for September 1, 2009

                        LABOK SA OMBUDS

 

            May sukaranan ang reklamo ni Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago sa kalangay sa Commission on Audit (COA) paghatag sa sangpotanan sa ilang pagsubli sa kontrobersiyal nga pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC).  Kay lisod nga tinuod nga ipatin-aw ang padayong paghikaw sa ilang audit report gikan sa graft investigators sa Visayas Ombudsman.

            Gawas kon, sama ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol, nakaplagan nila ang transaksiyon sa CICC nga labihan ka-komplikado ug busa abtan una silag siyam-siyam una mahingpit ang pagsubli.  O kon, sama ni Apostol, kumbinsido ang COA nga di kamao ang graft investigators busa way kapuslanan ang paghatag nilag kopya kay di ra man gihapon makasabot sa audit report.

-o0o-

            Mas lisod sabton nganong pila ka tuig human natukod ang CICC, ang Ombudsman kutob lang gihapon sa pagyawyaw sa kalisod sa ilang imbestigasyon.  Inay magpalaban sa mga sakop sa media, nganong di man gamiton sa Ombudsman ang ilang gahom pagpugos sa COA paghatag nila og kopya sa audit report sa CICC?

            Sa samang paagi, naglibog pa ko hangtod karon nganong ang Ombudsman, pinaagi sa ilang kinaham nga whistleblower nga si Cris Saavedra, nangayo og kopya sa mga dokumento sa CICC nga gitugyan ni Gobernador Gwen Garcia ngadto sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter.  Nakalimot ba nga duna silay gahom pagsupina sa tanang mga dokumento sa CICC gikan sa buhatan ni Garcia?

-o0o-

            Maong magpakitabang mi nimo sa pagpangaliya.  Nga unta makaangkon ang Ombudsman og igong kaisog sa pagtinuod gyod pagsusi sa pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga nga naa pa sa ilawom sa dagat.  Kay kon mahawongan lang sila ni Garcia ining kasoha, manguros na lang tang daan.

            Bisan niangkon na si Garcia og responsibilidad sa pagpagawas sa P98.9 milyones nga bayad sa mga Balili bisan wa pang kakita sa mga titulo sa yuta, ug sa way pagsusi asa gikan ug hangtod asa kutob ang kabtangan, mahimong wa lang gihapoy bisan usa nga mapasakaan og kaso.  Kay unsaon man pag-irog sa kaso kon, sama sa naandan, yak-an lang sa Ombudsman.

-o0o-

            Ang kadagkoan sa Kapitolyo maoy labing nasuhito sa kainutil sa Ombudsman.  Nga kon pasagdan ang Ombudsman, mahimong lawalawaan na sab ang kaso ug mapasanginlan sa Sugbuanong mga magbubuhis nga nagkonsabo silang tanan.  Labaw sa tanan, makaikyas ang tanang hingtungdan, labi na si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo.

      Maong ang PB ug ang buhatan ni Garcia mora og naglumba paglusad sa ilang buwag nga mga imbestigasyon.  Bahala na kon, sa ilang kahigwaos pagpangita og lain nga matulisok aron pag-absuwelto sa ilang kaugalingon, nakalimot nga nagmugna sila og mas dakong eskandalo—ang mga imbestigahunon mao ra say nangimbestigar sa ilang kaugalingon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 31, 2009

                11 KA PANGUTANA

 

            Nakadawat ko sa pagdapit ni Gobernador Garcia sa iyang briefing karong Miyerkules mahitungod sa nabulilyaso nga pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga.  Ang akong mga gimbuhaton sa ABS-CBN, nga maoy nagsuweldo nako, mahimong makapugong nako sa pagtambong.  Apan maningkamot ko nga makaipsot sa among sinemana nga department heads meeting.  Maneguro na lang hinuon kong daan.  Kon di gyod kong katungha, niang akong 11 ka pangutana alang ni Garcia ug sa ubang kadagkoan sa Kapitolyo:

·        Nganong wa may appropriation ordinance nga labihan mang dakoa sa P98.9 milyones nga gipalit sa luna nga wa pa igkita?

·        Kon gikuha ang gahin gikan sa 20% nga local development fund, nihaom ba ang pagpalit sa dagat, pagatpatan ug fish pond sa provincial development plan?

-o0o-

·        Nganong hangtod karon wa man siloti ang mga sakop sa appraisal committee bisan nasakpan na nga nitago gikan sa Cebu Provincial Board sa kasayuran gikan sa technical working committee nga nagbutyag nga ang luna sa mga Balili dunay fish pond ug pagatpatan?

·        Tinuod ba nga usa sa mga hinungdan sa pagdumili sa Kapitolyo pagkanselar sa tibuok transaksiyon ug pagbakwi sa kinatibuk-ang P98.9 milyones mao nga nadawat na ni Garcia ang pasiuna sa $1 milyon gikan sa Kepco SPC?

·        Tinuod ba nga ang laing hinungdan sa pagdumili sa Kapitolyo pagkanselar sa transaksiyon mao nga mabawi lang ang kinatibuk-ang kantidad pinaagi sa pag-ila sa tanang nakabahin?

-o0o-

·        Taphaw ba diay ang sistema sa Kapitolyo nga sayon ra man kaayong nalusutlusotan ni PB Member Juan Bolo, o mao ni ang naandan apan karon lang nasakpan?

·        Mopirma ba lang diay si Garcia og mga dokumento bisan wa mapirmahi sa mga departamento sa Kapitolyo nga mao untay gitahasan sa pag-andam sa maong mga dokumento?

·        Nganong nagdalidali man pagpirma si Garcia sa MOA sa way pagpaabot sa ikaduhang resolusyon sa PB nga nipatigbabaw na sa iyang gipangayo nga mas ubos nga presyo sa luna?

-o0o-

·        Nganong nagbuutbuot man ang buhatan ni Garcia sa wa pag-uli sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili ngadto sa PB alang sa ratification, inay hatagan untag kahigayonan ang PB pagsubli kon ang MOA nihaom ba sa ilang resolusyon pagtugot ni Garcia pagpalit sa luna?

·        Kay wa may ratification bisan sa kalainan sa presyo ug gidak-on sa yuta nga gitakda sa resolusyon ug sa MOA, nagpasabot ba ni nga ilegal ang pagpagawas sa P98.9 milyones nga bayad sa mga Balili?

•           Pila na ba ka ektaryang yuta ang napalit sa Kapitolyo sukad sa pag-asumir ni kanhi gobernador karon Kongresista Pablo Garcia niadtong 1995, wa ba say laktod sa pagpamalit ug napuslan na ba silang tanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Mike Ditka  - "If God had wanted man to play soccer, he wouldn't have given us arms."

Arangkada of Leo Lastimosa for August 30, 2009

                        BANA NI LUMEN

 

            Si anhing Lumen Durano nakapasar sa pasulit sa DTI isip real estate broker tulo ka tuig ang nilabay.  Human nakuha ang iyang lisensiya, nalingaw na siya sa paghikay sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa yuta.  Ang iyang kaubanan sa propesyon kasagaran magtapok sa ilang bay sa Bulacao, Talisay City.  Apan wa siya mabantog sa iyang kamalampuson.  Gani gisungog siya sa iyang bana nga mao ray ahente nga way halin.

            Hangtod nga gipahibawong mga Sugbuanon nga siyay ahente sa labing kontrobersiyal nga transaksiyon sa yuta sa Sugbo sa niaging tuig:  Ang pagpalit sa Kapitolyo sa 25 ka ektaryang luna sa mga Balili, nga ang 20 ka ektarya naa ilawom sa dagat.

-o0o-

            Si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo nakapasar sa pasulit sa DTI pagka real estate broker niadtong 1989.  Gipahibawo hinuon sa DTI nga sa labing uwahing listahan sa lisensiyadong real estate brokers wa na maapil ang ngan ni Bolo.  Ang gituohang wa na paglab-as ni Bolo sa iyang lisensiya wa makapugong sa iyang talagsaong kalamposan sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa yuta nga iyang giapilan—may pagtugot man o wa sa Kapitolyo, ginamit man o di ang ngan ni Gobernador Gwen Garcia.

            Sa wa pa moulbong kontrobersiya sa luna sa mga Balili, gilambigit sab si Bolo sa transaksiyon sa yuta sa subdivision sa iyang Dakbayan sa Talisay nga nisangpot sa makalilisang nga baha sa kasilinganang kabalayan ug sibawng tiyabaw sa mga mag-uuma nga wa mabayri.

-o0o-

            Managlahi ang kapalaran nilang Bolo ug Durano sa ilang gihikay nga mga transaksiyon sa yuta.  Apan badlis gyod tingali sa ilang pad nga magkaabot sa pagbaligya sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Si Bolo niingon nga wa kadawat bisan usa ka dako gikan sa transaksiyon.  Si Lumen giila sa mga Balili nga maoy nakadawat sa P4.3 milyones nga komisyon.

            Bisan naapiki, si Bolo takos pang makapanalipod sa iyang kaugalingon.  Si Lumen namatay na sa sakit sa niaging tuig, usa ka buwan human naimpas sa Kapitolyo ang P98.9 milyones nga bayranan sa luna.  Ug di nang kapanalipod sa iyang kaugalingon sa bisan unsang mga pasangil nga luwatan batok niya.

-o0o-

            Apan di hingpit nga inutil si Lumen.  Ang iyang bana nga mas unang nasakit kay niya nagpabilin nga maoy usa sa labing ngilngig nga abogado sa Sugbo.  Si kanhi provincial prosecutor, karon dean sa USP College of Law, Loreto Durano di motugot nga di makiangayong panamastamasan ang kadungganan sa iyang asawa.

            Si Durano nitug-an sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya sa niaging semana nga wa pa niya matino kon nadawat ba gyod sa iyang asawa ang P4.3 milyones nga komisyon.  Nagduda sab si Durano sa kadako sa papel nga gipahid ngadtong Lumen, "Dako ra kaayo tong transaksiyona para niya."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 29, 2009

                        IGMAT SA YUTA

 

            Atol sa iyang unang termino pagka gobernador sa Sugbo, si karon Kongresista Pablo Garcia nipatawag ni kanhi provincial board (PB) member Raul Bacaltos.  Kinsa iyang gisugo sa pagpakigsulti sa mga mag-uuma nga maapektahan sa gitakdang pagpalit sa Kapitolyo sa usa ka gatos ka ektaryang luna sa Barili.  Nga maoy balhinan sa CSCST College of Agriculture gikan sa Sudlon sa Dakbayan sa Sugbo.

            Wa mahibung si Bacaltos sa sugo kay siya may tsirman sa committee on properties sa PB.  Apan kakugang ang nagpaabot niya sa Barili.  Giingnan siya sa mga mag-uuma nga may board member na nga nakauna pagpakigsulti niya,  nakatag-an ka, iyang kauban sa unang distrito, si Juan Bolo.

                        -o0o-

            Igmat gyod diay si Bolo kon transaksiyon na sa yuta ang hisgutan.  Lupig gud niya ang mas batan-on nga si Bacaltos.  Di gyod diay siya magpangikog sa iyang kaubanan sa PB.  Nibutho siya sa Barili bisan si Bacaltos ang gisugo.  Wa na gani kahinumdom si Bacaltos kon sakop ba sa iyang komtiba si Bolo.

            Tungod sa gibutyag ni Bacaltos, di na kahibudngan ang pasangil nga gimandoan ni Bolo ang appraisal committee pagsusi sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga bisan wa pa siya matudlo nga pangu sa committee on properties niadtong Hunyo 2007.  Apan niangkon si Bacaltos nga wa siyay gihimo bisan sa pagpanapaw ni Bolo.  Sa ato pa, bisan sa panahon pa sa pagduma sa amahan ni Gobernador Gwen Garcia, ikogay na ang salida sa PB.

                        -o0o-

            May sukaranan ang paniid sa usa ka lokal nga opisyal nga kon ang mga sakop sa PB niggahin pa lang og bisan katloan lang ka gutlo sa ilang sesyon aron pagtuki sa ilang resolusyon nga nagtugot ni Garcia pagpalit sa luna sa mga Balili di unta sila magkinahanglan og daghang mga adlaw karon sa pagpasabot ug pagpanalipod sa ilang pagmika, pagpabaya ug kapakyas pagtuman sa labing batakan nilang katungdanan pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.

            Apan puslan man nga nagpatuo na sila nga naghinulsol sa ilang bulilyaso, mas maayong hingpiton na lang sa board members ang ilang pagduko sa sudya sa ilang tanlag pinaagi sa pagpamalandong unsa pa ang ubang multi-milyones pesos nilang transaksiyon nga gidominahan sab sa way kamatayon nga pagpanlaktod.

                        -o0o-

            Sukwahi sa gipatuo ni Gobernador Garcia nga gipaburot lang ang kontrobersiya sa kapakyas niya pagkuha sa ratification sa PB sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili, mao ni ang motino sa iyang kinatibuk-ang responsibilidad sa kontrobersiya.

            Kay kon mapamatud-an nga gikinahanglan gyod ang ratification kay managlahi ang presyo ug ang gidak-on sa luna nga gitakda sa resolusyon sa PB ug sa MOA maisip nga ilegal ang iyang pagpaggawas sa P98.9 milyones sa buhis nga hinagoan sa mga Sugbuanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Marie von Ebner-Eschenbach  - "Even a stopped clock is right twice a day."

Arangkada of Leo Lastimosa for August 28, 2009

                        PINALITAY SA YUTA

 

            Pila na ka transaksiyon sa yuta ang gisudlan sa Kapitolyo sa Sugbo?  Di lang atol sa duha ka termino ni Gobernador Gwen Garcia kon dili apil na sa gisundan nga siyam ka tuig nga pamunoan sa iyang amahan, si karon Kongresista Pablo Garcia?

            May lain pa ba gawas sa nahibaw-an sa mga Sugbuanon nga gatosan ka ektaryang luna nga ilang gipalit sa Barili, Naga, Minglanilla ug Carmen?  Tinuod ba nga kasagaran sa mga luna igo lang gipamayran apan gipasagdan lang ug wa na mapusli?  Unsa man ang garantiya sa Sugbuanon nga mga magbubuhis nga ang nangaging mga pagpamalit sa yuta wa sab mosubay sa ruta sa transaksiyon sa mga Balili—gidalidali ug gilaktod?

                        -o0o-

            Kalanog kaha sa tiningob ug dinungan nga pagginhawa og luag sa mga sakop sa Provincial Board (PB) dihang ilang nahibaw-an nga wa diay nila ma-ratify ang memorandum of agreement (MOA) nga gipirmahan ni Gobernador Gwen Garcia uban sa mga Balili.  Kaggaan kaha sa ilang paminaw dihang naamgohan nga kon magkinaunsa man—kon lamdagan sa Espiritu Santo ang panghunahuna ug tisokan og kaisog ang kasingkasing sa mga imbestigador sa Visayas Ombudsman ug mangahas pagtinuod sa ilang mga gimbuhaton—makapanghunaw silang tanan, gawas ni Bolo, og kalambigitan sa P89.9 milyones nga kahiwian.

            Sa kasamtangan, magpaka aron ingnon silang mosubay sa script sa Kapitolyo:  Iduot si Bolo ug si Bolo lang.  Bisan nag-anam kalisod ang pagtago sa nagkadaghang mga siwil nga nagpakita nga wa mag-solo si Bolo sa salida.

                        -o0o-

            Kon makaikyas man gyod gani gikan sa mga kasong kriminal, maglisod hinuon ang mga sakop sa PB paglikay sa mga kasong administratiba—salamat sa pagmika ug pa-goryo-goryo sa ilang katungdanan.  Makiangayon lang nga, sama ni Garcia, moangkon sab sila og responsibilidad ug mangayo og pasaylo gikan sa mga Sugbuanon.

            Apan sa di pa makumbinser ang mga magbubuhis sa ilang paghinulsol, angayng motug-an sab silang Garcia ug ang mga sakop sa PB giunsa nila pagpalusot ang nangaging mga transaksiyon sa Kapitolyo—pagpalit man og yuta o pagtukod man sa CICC ug sa ubang mga proyektong infrastractura sa nagkalainlaing kalungsoran ug mga dakbayan.

                        -o0o-

            Nipundayon ba lang sab sila sa way kinutoban nga pag-apura ug paglipatlipat?  Gihatagan ba sab sa hingpit nga pagsalig si Bolo ug ubang mga naghikay sa pagpalit sa yuta sa Barili, Naga, Minglanilla ug Carmen ug ubang mga transaksiyon?  Gibundak-bundak ba sab ang ngan ni Garcia ug nagyangu-yango ug gitun ba lang sab sa mga sakop sa PB ang ilang dila?

            Gipirmahan ba lang sab ni Garcia ang mga dokumento sa way pagsusi kinsay nag-andam ug diin gikan?  Ug gihikawan ba sab ang PB sa kahigayonan pagsubli sa mga dokumento aron matino may panginahanglan ba sa ratification?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 27, 2009

                        KAPILA NA MANGLAKTOD?

 

            Nagkadaghan ang mga pamahayag nga giluwatan nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan, nagkalawom ang gahong nga ilang nahimutangan.  Samtang nabantang nang determinasyon sa Kapitolyo paglubong ni Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, salamat sa kalapad sa dagat nga nitabon sa yuta sa mga Balili nga ilang gi-usik-usikan sa buhis sa mga Sugbuanon, natagpisaw ug nagkabulingit sab sila.

            Karon nabisto na wa diay magbinugtong si Bolo sa pagpalusot sa transaksiyon.  Giabagan siya sa hingpit nga pagpabaya sa iyang kaubanan sa PB ug ubang mga departamento sa Kapitolyo.  Di sang kapanghimakak si Garcia sa dakong papel nga iyang gihuptan pagtino nga kabayran ang wa pa igkita nga yuta sa mga Balili sa labing daling panahon.

                        -o0o-

            Dapiton nako ang imong pagtagad sa pagpirma ni Garcia sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili.  Ang notaryo nagkanayon nga gipirmahan niya ang MOA niadtong Abril 21, 2008.  Apan si Garcia niingon nga napirmahan niya ang MOA sa wa pang Abril 21 kay niadtong adlawa nilarga na siya paingon sa Guam.

            Sama sa ubang opisyal sa Kapitolyo nga naligsan, kaluoy sa abogado sa Kapitolyo nga maoy nag-notaryo sa MOA.  Siya ang mapiit sa paghimo sa bakak nga pangangkon nga gipirmahan ni Garcia ang MOA sa iyang atubangan niadtong Abril 21.  Apan di hingpit nga makalingkawas si Garcia.  Ang unod sa MOA maoy nipasiwil alang sa tanang hingtungdan sa sidsid sa iyang saya.

                        -o0o-

            Matod ni Garcia gipirmahan niya ang MOA pinasikad sa unang resolusyon sa PB niadtong Enero 14, 2008 nga nagtugot niya pagsud sa transaksiyon.  Apan ang presyo ug ang gidak-on sa luna nga gitakda sa iyang gipirmahan nga MOA wa motakdo sa unang resolusyon.  Kon dili sa ikaduhang resolusyon nga gipasar sa PB sa samang adlaw sa iyang pagpirma sa MOA.

            Duna lay gamayng problema.  Ang ikaduhang resolusyon di pa epektibo kay napirmahan ni Acting Governor Greg Sanchez pagka Abril 24 na.  Inay ipasabot ang bulilyaso, si Garcia sama sa naandan nitulisok ni Bolo.  Kay matod niya wa kinahanglana ang ikaduhang resolusyon.  Nga, nakatag-an mo, gipasar sa PB tungod sa pagtuo nga kang Garcia ang transaksiyon.

                        -o0o-

            Mas lisod tuohan ang pangangkon ni Garcia nga wa siyang kahibawo nga si Bolo ray nag-andam sa MOA.  Kon tinuod nga wa siyang kahibawo diin gikan ang dokumento, unsa may garantiya sa Sugbuanong mga magbubuhis nga iya ning gibasa?  Gawas pa, mas tulukibon ang kapakyas sa PB pagdason sa MOA nga iyang gipirmahan.

            Kon tinuod nga gitipigan rang Bolo ang MOA human pirmahi ni Garcia, makuwestiyon ang kaligdong sa paghikay sa mga dokumento sa Kapitolyo.  Di lang sa pagpalit sa yuta, aw dagat diay, nga giangkon sa mga Balili.  Kon dili hasta sa uban pang multi-milyones pesos nga mga transaksiyon nga ilang gisudlan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 26, 2009

                NAKAMENOS NATO

 

            Nakamenos gyod diayng Kapitolyo sa mga Sugbuanon.  Gawas nga wa kakita asa nagsugod ug asa kutob ang 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, wa sab diay sila magtagad pagtan-aw sa mga titulo sa yuta.

            Kon may bisan gamay pa lang untang kaikog silang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa kabos nga mga Sugbuanon, kansang mandato maoy nakapahimutang nila sa katungdanan ug kansang buhis maoy ilang giwaldas, gihuwat unta una nila ang mga titulo sa yuta, bahala na kon wa sila magtagad pagsusi sa naa ba sa ibabaw o ilawom sa dagat, wa pa hatagi og pasiunang bayad ang mga Balili.

                        -o0o-

            Nahugno ang kinakusgang panagang nilang Garcia ug kaubanan sa nabulilyasong transaksiyon:  Nga nibayad sila sa mga Balili kay nisalig sa katinuod sa mga titulo ug sa Torrens System nga maoy gisunod sa Republika sa Pilipinas.  Ang sistema niila sa original certificate of title o sa transfer certificate of title isip pruyba sa pagpanag-iya.

            Ang wa pagpaabot sa certified true copies sa mga titulo nagmatuod nga mas determinado ang Kapitolyo pagpalusot sa transaksiyon kay sa pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.  Di diay tinuod nga bilib sila sa torrens kon dili mas bilib sila sa "tulin" system.  Hinaot nga ang ilang pag-isnab sa titulo wa magkahulogan nga gihatagan nilag mas dakong importansiya ang "porsiyento" sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Laing kahibulongan nga bahin sa transaksiyon:  Dunay duha ka resolusyon nga gipasar ang provincial board pagtugot ni Garcia pagsud sa transaksiyon uban sa mga Balili—ang orihinal nga resolusyon niadtong Enero 14, 2008 nga nagtakda sa presyo nga tag P434 matag metro cuadrado giusab niadtong Abril 21, 2008 nga nagpaubos sa presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado; apan si Garcia wa magpaabot nga ma-epektibo ang inusab nga resolusyon, gipirmahan niyang MOA pinasikad sa pagtugot sa unang resolusyon apan ginamit ang presyo sa ikaduhang resolusyon.

            Unsa may ilang gidalian?  Nganong mora man silag gisilihan?  Nganong mora mag naglumba paglayat nga morang wa nay ugma?

                        -o0o-

            Nagkadaghan ang nanggawas nga kasayuran mahitungod sa transaksiyon, nagkabantang ang kadako sa papel ni Board Member Juan Bolo—gikumbinser si Garcia pagpalit sa yuta, giapura ang appraisal committee pagtakda sa presyo sa luna, gikumbinser ang provincial board pagtugot ni Garcia ug pag-andam sa deed of sale ug sa MOA.

            Masabot nga nagkarakara ang appraisal committee dihang gibundakan ni Bolo sa ngan ni Garcia.  Katuohan sab nga nagyanguyango ang provincial board dihang giwarawara ni Bolo ang ngan ni Garcia.  Apan pasayloa nga maglisod ko pagtuo nga hasta si Garcia naapil og kakugang ug nahasiril-siril nga morang gilubatlubatan dihang giapura ni Bolo.  Gawas lang kon nakumbinser ni Bolo si Garcia nga tinuoray ning transaksiyon ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Pablo Picasso  - "Computers are useless. They can only give you answers."

Arangkada of Leo Lastimosa for August 25, 2009

                        BAHAG ANG IKOG

 

            Pila ka adlaw human nangayo og pasaylo ug niangkon og responsibilidad si Gobernador Gwen Garcia sa pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa sa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga, nagkapuliki ang mga opisyal sa Kapitolyo pagmatuod nga di diay bulilyaso ang transaksiyon:

·        Legal diayng transaksiyon kay wa pa maaprobahi ang walo ka tuig nang rekomendasyon sa DENR pagbasura sa mga titulo sa mga Balili;

·        Bisang mga luna ilawom sa dagat mapuslan sa reclamation project ginamit ang abo sa uling nga itam-ok-na-binayran-pa sa Kepco-SPC Power Plant Corporation; ug

·        Kon di na mabawi ang P38 milyones, may ubang yuta ang mga Balili nga makuha ang Kapitolyo.

                        -o0o-

            Bisan si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo, kansang lifestyle gitumbok nga inanayng nausab human sa transaksiyon, niisa sa kahigayonan nga kapanalipdan sa Kapitolyo bisan ang mga titulo sa pagatpatan ug sa mga luna ilawom sa dagat.  Inay modason sa makiangayong mga pagsaway sa pagpatitulo sa Silot Bay sa Liloan, si Bolo nipili pagkabayo sa gikuwestiyong hukom sa Korte Suprema nga nipatigbabaw sa katungod sa nakapalit sa mga titulo nga nakuha sa ilad.

            Saliging mga abogado sa Kapitolyo nga makapangita og lusot bisan sa labing makauuwawng mga transaksiyon nga ilang masudlan.  Bisan ang pagduot nilang Bolo atubangan sa publiko, sama sa pagpangayog pasaylo ni Garcia, mahimong kabahin lang diay sa ulug-ulog paghupay sa kasuko sa Sugbuanong mga magbubuhis.

                        -o0o-

            Apan ang transaksiyon, nga nakapaalkanse pag-ayo sa kagamhanan, nahuman na.  Ang bisan unsang lusot—pagbawi sa kuwarta, pagpanalipod sa titulo ug pagpangita og kapuslanan sa kuwestiyonableng kabtangan—di makapapas sa nahimo nang kalapasan sa balaod.  Ang pagpabaya nilang Garcia ug ubang kadagkoan sa Kapitolyo di mahimong kalimtan ug isalindto na lang.

            Hinaot nga di magpalipat ang mga Sugbuanon gikan sa tinuod nga isyu.  Giwaldas sa Kapitolyo ang ilang buhis sa transaksiyon nga marka pataka.  Bisan unsaon pagpakauwaw sa Kapitolyo ang mga nibutyag sa kahiwian, hinaot nga padayong maningil ang mga magbubuhis sa mga nibudhi sa ilang pagsalig.

                        -o0o-

            Ayaw na lag palipat og subay sa imbestigasyon sa Kapitolyo nga gipasiugdahan ra sab sa mga imbestigahunon.  Hinunoa, tabang og paniid sa imbestigasyon sa Visayas Ombudsman sa eskandalo.  Labihan nila kamaikugon nga nalukop na sila pagpangayo sa tabang sa pribadong mga tawo ug ubang buhatan sa kagamhanan, gawas sa taga Kapitolyo nga maoy utok sa transaksiyon.

            Ambot nganong mahadlok si Visayas Ombudsman Pelagio Apostol paggamit sa iyang gahom pagsupina aron mapugos silang Garcia ug kaubanan pagtahan sa mga dokumento sa gikuwestiyon nilang mga transaksiyon—sama sa pagpalit sa luna sa mga Balili ug sa pagtukod sa CICC.  Bisan ang nakabuylo na nilang imbestigasyon sa deco lampposts sa Asean Summit wa gyong kaabot sa kinadak-ang isda—si DPWH Secretary Hermogenes Ebdane.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 24, 2009

                UNSAON PAGLUSOT

 

            Naka-komisyon man si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo o wa, may mga opisyal man sa Kapitolyo nga nagduka pagtuman sa ilang katungdanan o wa, nagpiyong man ang mga sakop sa provincial board sa pagpalusot sa pagpalit sa yuta sa mga Balili o wa, di na mahinungdanon.  Giduphan na silang tanan ni Gobernador Gwen Garcia sa iyang pag-angkon og responsibilidad sa ilang pagpalit sa luna nga naa pa ilawom sa dagat.

            Katungod ni Garcia ang pagsusi naka-komisyon ba si Bolo, o gilipat ba sa iyang kaubanan sa Kapitolyo, apan bisan unsay iyang makaplagan di na mahinungdanon.  Niangkon na siya og responsibilidad.  Gawas kon bakwion ang pagpangayog pasaylo ug moinsistir nga wa diay siyay labot sa bulilyaso.

-o0o-

            Nabulilyaso gyod ang transaksiyon sa Kapitolyo.  Niangkon man o wa og responsibilidad si Garcia.  Nakapalit gyod sila og yuta ilawom sa dagat gipasidan-an man sila o wa sa DENR.  Naalkanse gyod ang Sugbuanong mga magbubuhis.  Gi-negosyo man o wa ni Atty. Ben Cabrido ang iyang pagka environmentalist.

            Inay mangita og laing matulisok, mas makaayo alang sa tanang hingtungdan kon ang Kapitolyo magsugod na og tubag sa responsibilidad sa bulilyaso nga ila nang giangkon.  Inay gamiton ang ilang makinarya pagbuong sa kadungganan sa mga tawo nga way bisan gamayng labot sa bulilyaso nga ilang gisudlan, mas maayo tingaling ang Kapitolyo mohingpit na lang gyod pagdawat sa tukmang silot sa balaod sa krimen kansang responsibilidad ila nang giangkon.

-o0o-

            Unsay krimen nga ilang nahimo?  Ang pagsud og transaksiyon nga klarong nakapaalkanse sa kagamhanan.  Sa ilang pagbayad sa yuta sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat, ilang gibudhian ang pagsalig sa mga Sugbuanon ug giwaldas ang buhis nga ilang hinagoan.  Unsay lain nilang atraso?  Ang wa paghimo sa butang nga angay untang himuon:  Mora lang namalit og lugod sa Carbon, wa gyod silang kahigayon pagsusi diin nagsugod ug asa kutob ang kabtangan nga ilang gipalit.

            Apan di mahitabong ang kadagkoan sa Kapitolyo moboluntaryo lag papriso.  Bisan may mga kaso nang gipasaka batok nila.  Unsa ba katakos ang mga buhatan sa kagamhanan nga gitahasan paggukod sa mga malapason?

-o0o-

            Mao nay dakong suliran.  Ang Visayas Ombudsman puti og kiting.  Isog kaayong moggukod og kartero nga naka-dispalko og P5.  Apan di ganahang mosusi sa mga pasangil sa overpricing ug pagpanglaktod  sa CICC.  Ilang pangu nga si Pelagio Apostol ang labing talawan.  Aron pagpasabot nganong wa kairog ang pakisusi sa CICC, gihulagway ni Apostol ang transaksiyon nga "komplikado ra kaayo" ug ang iyang graft investigators nga "di kamao."

            Maong di na lang ta mahibung kon way kapaingnan ang imbestigasyon sa yuta sa mga Balili, bisan sa pagkumpisal na sa Kapitolyo.  Kuyawng "komplikado ra kaayo" ang transaksiyon alang ni Apostol ug ang graft investigators nagpabiling "di kamao."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Ted Turner  - "Sports is like a war without the killing."

Arangkada of Leo Lastimosa for August 23, 2009

        AKONG PINALIT

    Malinawon siyang nidawat sa hinay nga dagayday sa tubig.  Dihang napuno na, nisugod pagkurog ug pag-utnga.  Mora siyang nalumos apan sa samang higayon nihangop sa kadaghan sa tubig nga nagliyok sa iyang kinahiladman.  Hangtod nga nagpulipuli pag-uliot sa akong dunggan ang iyang hilom nga agumod ug ang hinay nga tapya sa tubig.

    Gikuyawan kog dyutay nga nagsud-ong niya.  Kay bisan sa kadaghan na sa akong nabasa mahitungod niya mao ni labing unang higayon nga nakakita ko sa samang talan-awon.  Wa ko maghisgot sa 20 ektaryas nga luna ilawom sa dagat nga napatitulohan sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Ang akong gihulagway mao ang bag-o nakong washing machine.

        -o0o-

    Namalhin na man gud mig puyo sa among bag-ong bay.  Niinsistir ang akong asawa nga magpalit mig bag-ong washing machine.  Nakalimot tingali siya nga akoy tiglaba sa amo.  Mas nakalimot tingali siya unsa kalawom ang among panaghigugmaay sa among karaang makina.

    Gasgas na tinuod kaayo ang karaang makina.  Guba nang tabon.  Nalata na ang hose nga gawasanan sa tubig.  Saba na kaayong andar.  Apan nagpabiling takos paglimpiyo sa among mga bulingon.  Human sa unom ka tuig, suhito na kaayo ko sa makina nga mahimo kong manglaba bisan magpiyong.  Apan tulo ka adlaw human mi namalhin gi-ultimatuman ko sa akong asawa pagpalit og bag-o.

        -o0o-

    Maong bug-at ang akong buot nga niadto sa Park Mall.  Puslan mang magbag-o, gipili nako ang makina nga gawas nga mas dako automated ang tanan--gikan sa paglaba ngadto sa pagwaswas ug pag-uga--ang akong gimbuhaton mao na lang ang paglawog sa mga bulingon ug pagbutang og sabon.

    Wa hinuon dayon kong kalaba kay ang mga panday nangita pag tukmang dapit nga kabutangan sa bag-ong washing machine.  Supak kong ibutang sa gawas kay mabuwad sa init ug sa uwan.  Apan nagtipun-og nang among mga bulingon.  Maong gidayongan namong makina paingon sa labing duol nga bakanteng lawak, gibalikbalik nakog basa ang manual ug gisugdan ang akong labing unang automated nga laba.

        -o0o-

    Human katak-opi ang tabon, giingnan ko sa makina nga 50 litrong tubig ug 44 ka gutlo ang iyang gikinahanglan.  Inay magsugod nag check sa midterms sa akong mga tinun-an sa STC, nalansang ko sa atubangan sa makina--nabalaka nga may kadaot nga gipasidaan sa manual nga mahitabo ug may tugon nga wa nako mabasa.  Ang mas dakong hinungdan mao ang pagkahugno nga ang akong naandan ug nakat-onan na paghigugma nga paghaw-as ug pagpuga sa linabhan wa na diay kinahanglana.

     May ikumpisal ko.  Wa nako susiha ang makina sa wa pa palita.  Sagol pagdali pagbalik sa trabaho ug pagrebelde sa pagpamugos sa akong asawa.  Malampuson ang unang laba.  Apan pabilin kong gikuyawan.  Di tungod sa kahigayonan nga peke ang titulo.  Kon dili tungod sa kadako sa nag-ung-ong mga bayranan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 22, 2009

                        BUSLOT SA ILOKAN

 

            Sakto kaayong sulti sa usa ka mangingisda:  "Kaming mga kabos, kon mopalit mig P20 nga t-shirt, amo pa man ganing susihon wa bay buslot."

            Ang Kapitolyo pa kaha?

            Mao ni nakalisod dawaton sa linya nga gisubay karon nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa pagpatin-aw sa ilang pagpalit sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga nga naa sa ilawom sa dagat:  "Nasayop mi, moangkon mig responsibilidad, apan limpiyo ang titulo, wa mi pasidan-i sa DENR ug sa ubang nagpakabana nga mga Sugbuanon bisan dugay nang gipahibawo nga paliton namong yuta; gawas pa, si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo maoy nagsigeg apura sa transaksiyon."

                        -o0o-

            Sakto ang DENR.  Di ilang gimbuhaton ang pagpasidaan sa Kapitolyo nga kadudahan ang kahimtang sa luna nga ilang palitunon.  Kay sama sa Sugbuanong mga magbubuhis, ang DENR way kalibotan asang bahina sa luna sa Tinaan ang ilang paliton.  Wa nay laing mahimo ang DENR kon magsige na lag subay sa mga transaksiyon sa yuta aron kapasidan-an ang mga mamalitay.

            Ang mga mamalitay, labi nang Kapitolyo, maoy dunay obligasyon sa pagsusi sa mga luna nga ilang palitunon.  Kon mausik ang P20, ang mangingisda ray mapilde.  Ang P98.9 milyones nga gibayad sa Kapitolyo sa mga Balili ila sa mga Sugbuanon.

                        -o0o-

            Sayop ang Kapitolyo.  Ang agresibong pagsunod ni Bolo sa transaksiyon, ang pag-notaryo sa iyang kawani sa deed of sale ug ang pagpaggamit sa iyang buhatan sa unang binayranay sa luna, di makapapas sa responsibilidad nilang Garcia ug kaubanan sa dakong kapildehan sa kuwarta sa mga Sugbuanon.

            Gawas lang kon mokumpisal ang mga sakop sa provincial board nga nawad-an silag kabuot dihang gibundak ni Bolo ang ngan ni Garcia pagpalusot sa transaksiyon.  Ug gawas lang kon gisuspenso ni Garcia ang iyang gikaintapan nga kakutikutihan dihang nakadungog nga giuran-uran lang ni Bolo ang iyang ngan pagpaspas sa pagpalit sa yuta.  Aw, dagat, pagatpatan ug fish pond diay.

                        -o0o-

            Luoy ang mga Sugbuanon.  Napilde nang ilang hinagoan nga P98.9 milyones, wa pay klaro duna bay masilotan sa klarong kalapasan sa balaod.  Napakyas ang Kapitolyo pagpanalipod sa kaayuhan sa Sugbo sa pagsud sa transaksiyon nga klarong nakapaalkanse sa mga Sugbuanon.  Apan human niangkon og responsibilidad ug nangayog pasaylo, wa mopakita og timaan sa pagtul-id sa kahiwian.  Gawas sa paghan-ok sa nangalisbong kontrobersiya ngadtong Bolo.

            Maayo pang mangingisda.  Mahimong molubad dayong t-shirt human sa usa ka laba apan makapanegurong way buslot ang ilokan.  Apil hinuon siya sa pilde sa Sugbuanong mga magbuhis.  Salamat sa kriminal nga pagpabaya.  Bisan sa kadaghan sa mga eksperto ug kalapad sa kasinatian sa mga transaksiyon sa yuta, ang Kapitolyo nipili pagsige lag tutok sa gilawog nga mga titulo.  Manghambog ba gihapong nakabaratilyo, nga lima ra man sa 25 ka ektarya ang uga?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Jonathan Swift  - "May you live every day of your life."

Arangkada of Leo Lastimosa for August 21, 2009

                        LIPAT NI BOLO

 

            Samtang susihunon pa kinsay nakakuwarta sa pagpalit sa Kapitolyo sa kontrobersiyal nga yuta sa mga Balili, kon duna man, ug samtang lalisunon pa kon takos bang mga tinudlo ni Gobernador Gwen Garcia pag-imbestigar sa ilang kaugalingon, wa nay lalis sa panginahanglan sa pagpasaka og mga kasong kriminal ug administratiba pinasikad sa di-na-kinahanglang-susihon-kay-giangkon-na nga mosunod nga mga bulilyaso:

·        Ang paggasto sa Kapitolyo og P98.9 milyones, nga hinagoan sa kabos nga Sugbuanong mga magbubuhis, pagpalit sa luna nga wa diha; ug

·        Ang pagpirma ni Garcia sa mga dokumento nga nakahingpit ug nakapatuman sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Kon wa pa kang kabantay, human sa dugayng pagtak-om, nikalit lag katabian ang Kapitolyo sa nabulilyasong transaksiyon.  Ug ang kasayuran nga ilang gipabaha sa media pulos niapiki ni Provincial Board Member Juan Bolo:  Nga siyay niduso sa pagpalit sa yuta; nga iyang kawani ang nag-notaryo sa deed of sale; ug nga sa iyang buhatan gitunol ang unang tseke sa mga Balili.

            May balita ko alang nimo.  Di si Bolo ang isyu.  Gikuyawan gani ko nga si Bolo gigamit lang paglipat nato gikan sa tinuod nga isyu.  Kon nakasa si Bolo angay siyang silotan.  Apan ang iyang atraso di makatabon sa mas pait nga kamatuoran nga ang provincial board nagpiyong pagtugot sa transaksiyon tungod lang kay gibundak ni Bolo ang ngan ni Garcia ug nga gibayran sa Kapitolyo ang yuta nga wa gani nila igkita.

                        -o0o-

            Gitugotan sa Cebu Provincial Board si Garcia pagpalit sa luna sa Tinaan, Naga.  Apan wa mogahin sa dul-an sa P100 milyones nga bayad sa 25 ektaryas nga luna, nga ang dakong bahin tua pa sa ilawom sa dagat.  Ang kampo ni kanhi senador John Osmena nitumbok sa ka way appropriation ordinance nga nakahimo sa transaksiyon nga ilegal sukad sa sinugdanan.

            Sa iyang pagduaw sa "Arangkada" sa DYAB Abante Bisaya niadtong Lunes, gipanalipdan ni Garcia ang iyang paggamit sa tiningob nga gahin sa Local Development Fund (LDF).  Nipasabot siya nga di mahimong nganlang daan ang matag proyekto nga ipatuman o luna nga paliton sa pag-umol pa lang sa tinuig nga gahin.

                        -o0o-

            Kon mao nga mahimo lang diayng gamiton ni Garcia ang LDF alang sa mga transaksiyon nga ilang mahunahunaan bisan way ordinansahon sa provincial board, unsa may kalainan ini gikan sa nangalisbong pork barrel sa mga sakop sa Kongreso?

            Labihan diayng hayahaya ni Garcia.  Ug ni Cebu City Mayor Tomas Osmena ug ubang lokal nga mga opisyal.  Mahimo nilang gastuhon ang LDF pagbayad sa mga Balili.  O alang sa SRP.  Di na magkuti-kuti pagpangayog ordinansa gikan sa board members o mga konsehal.  Yano rang pagtugot gikan sa mga magbabalaod, nga way tukol nga gipanghimo lang tamlaanan (rubber stamp ang iningles ana), ang ilang gikinahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Archos To Unveil Android Tablet In Paris On September 15

Archos To Unveil Android Tablet In Paris On September 15: "Ooh la la. A real deal Android tablet this summer? Am I dreaming? No! I’m so in love with this OS it’s disgusting. Put aside my sickening love for a freaking OS and consider taking a gander at AppsLib? It’s the Application Store for Android launched by Archos, which states that registration will begin on September 15 “following the launch of this initiative”. If that isn’t enough to whet your appetite then how about some specs for the Archos Android tablet?

"

Arangkada of Leo Lastimosa for August 20, 2009

              TABANG SA CCMC

 

       Ang pediatrics ward sa Cebu City Medical Center (CCMC) dunay 28 ka higdaanan.  Karong semanaha niabot og 80 ang ilang mga pasyente, kasagaran nila naigo sa dengue, silang tanan mga molupyo sa nagkalainlaing kabaranggayan sa Dakbayan sa Sugbo.

       Tungod sa nagdasok nga mga pasyente, may mga higdaanan nga gisaw-an og hangtod tulo ka bata.  Pun-an pa sa mas daghan nga mga ginikanan nga magul-anon nga nag-apong sa nagluya nilang mga anak, nga ang uban grabe nang daan ang kahimtang pag-abot sa tambalanan, labihang huota ug alimuota sa ward.  Kuwang ang mga bentilador, tubig, cabinets sa ilang mga butang, ug apiki ang nag-inusara nga pansayan.

-o0o-

       Ang apiki nilang kahimtang di katabangan sa pagsigeg pangasaba ug panginsulto ni Cebu City Mayor Tomas Osmena sa mga mananambal sa CCMC.  Di atraso sa mga doktor nga nagsugwak ang mga pasyente.  Labi na nga di ilang sayop nga gamay rang ward ug ang pansayan ug nga nagkuwang ang mga higdaanan, pagkaon ug bentilador.

       Gani, mas dako ang tulobagon ni Osmena kay sa mga doktor.  Nganong bisan human sa pila ka tuig niyang pagduma sa dakbayan wa man niya mapalapdi ang CCMC ug mapalambo ang mga pangalagad pagtubag sa nagtubo nga panginahanglan sa mga magbubuhis nga maoy naghago ug nagtukaw paghatag sa iyang suholan?

-o0o-

       Nipasalig ang kadagkoan sa CCMC pagtubag sa labing dinaliang panginahanglan aron kaibanan ang kahasol sa bata nga mga pasyente ug sa ilang mga ginikanan.  Gitun-an ni Dr. Myrna Go, medical directress sa CCMC, ang pag-usab sa playroom nga hinatag sa usa ka shopping mall aron kabutangan og dugang tulo ngadto sa upat ka higdaanan ug pagpanday og mga kahon alang sa personal nga kabtangan sa mga pasyente.

       Nagkinahanglan hinuon silag pagtugot sa kadagkoan sa dakbayan pagdugang sa ilang gahin aron makakuha og janitors nga makaatiman sa mga pansayan sa lawom nga mga takna sa gabii. Ang konsuylo lang mao nga talagsaon ang pagsulbong sa masakitong mga bata karong buwana ug di ni molungtad sa tibuok tuig.

-o0o-

       Ang manggihatagon nga mga Sugbuanon nitampo pagpagaan sa kahimtang sa mga pasyente sa CCMC.  Nag-amut-amot sila pagsulbad sa kakuwang sa tubig sa pedia ward. Sa akong pagsuwat ini, duha ka water dispensers ang gitanyag og kapin sa P15,000 ang gihatag pagpalit og binotelyang tubig.

       Ang hingpit nga asoy masulbad ba o dili ang suliran sa batang mga pasyente masaksihan karong Sabado sa buntag, atol sa Halad sa Kapamilya sa ABS-CBN Channel 3.  Hinaot nga ang pagpanginlabot sa kasarangang katawhan makatandog nilang Osmena ug ubang tagduma sa dakbayan.  Ug makapapugwat nila nga di pa uwahi ang tanan sa pagbawi sa ilang pagpasagad sa labing batakan nga mga panginahanglan sa kahimsog sa tinuod nilang mga agawon.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Stephen Leacock  - "I detest life-insurance agents: they always argue that I shall some day die, which is not so."

Arangkada of Leo Lastimosa for August 18, 2009

              PLANO SA NAGA

 

       Nganong wa man kanselaha ni Gobernador Gwen Garcia ang kinatibuk-ang transaksiyon bisan nahibaw-an na nga nailad sila sa pagpalit sa 25 ektaryas nga luna sa Pamilyang Balili sa Tinaan, Naga?  Nganong wa man balikasa ang mga Balili, sama sa iyang gihimo batok sa mga nahilambigit sa nangaging mga kontrobersiya nga nakapasuko niya, ug igo ra man hinuong gipangayoan og kabahin sa kuwarta nga nabayad na sa Kapitolyo?

       May sukaranan ang kahibung nganong niangkon dayon og hingpit nga responsibilidad si Garcia sa nabulilyaso nga transaksiyon.  Kay kalma ra kaayo kon itandi pananglit sa iyang pagsabon ni Daanbantayan Vice Mayor Ma. Luisa Loot tungod sa wa maapud-apod nga gatas alang sa mga bata.

-o0o-

       Sa iyang labing unang pagduaw sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, si Garcia nanalipod sa kabililhon sa luna sa mga Bailili, bisan pa kon gamay rang bahin ang uga:

·        Masaligon si Garcia nga momahal ang luna tungod sa paglambo sa lokal nga patigayon sa Naga;

·        Mas molapad pang luna kon ma-reclaim ang mabaw nga bahin sa dagat ginamit ang coal ash gikan sa Kepco SPC Power Corporation;

·        Ang kantilado nga bahin sa dagat maoy tukoran og pantalan;

·        Kabahin sa luna gamiton sa tukuron nga incinerator alang sa tiningob nga basura sa 13 ka mga lungsod ug mga dakbayan sa Sugbo; ug

·        Ang nahibiling bahin sa luna tikaron alang sa eco-tourism.

-o0o-

       Tuhog ang tanang pagduda sa kamapuslanon sa luna sa mga laraw nga gipahibawo ni Garcia.  Nipasabot siya nga ang mga laraw wa pa maumol dihang gisigehan siyag kumbinser ni Provincial Board Member Juan Bolo pagpalit sa luna nga gitanyag sa mga Balili.  Apan tungod sa iyang gihulagway nga panagtakdo sa kahigayonan, nakabuylo nang mosunod:

·        Nihatag nang Kepco ngadto sa Kapitolyo og $500,000, nga katunga sa gikasabotang pasiuna nga bayad alang sa coal ash;

·        May langyaw nga kompaniya nga nitanyag na paghimo sa reclamation project ginamit ang coal ash.

-o0o-

       Kuwang na lag diyutay nga pasanginlan ni Garcia si Bolo nga maoy utok sa palusot sa luna sa mga Balili.  Gisusi na niyang pasangil nga nahibawo nang daan si Bolo nga naa ilawom sa dagat ang kabahin sa luna apan gitago ni Bolo ang kasayuran gikan niya aron di mosamot pagtidlom ang presyo.

       Apan bisan sa iyang pagsaway ni Bolo, wa bakwia ni Garcia ang iyang pag-angkon og hingpit nga responsibilidad sa nabulilyasong transaksiyon.  Bisan sa pasidaan nga maapiki kay siyay nagpirma sa transaksiyon nga nakapaalkanse sa Sugbuanong mga magbubuhis.  Andam siyang moatubang sa bisan unsang imbestigasyon nga pasiugdahan sa Visayas Ombudsman.  Ang pangutana:  Andam na bang Ombudsman, nga napaso niadto sa ilang engkuwentro sa CICC, nga moimbestigar na sab niya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com