Arangkada of Leo Lastimosa for June 1, 2010

                   Abante pa, Bisaya!

 

          Ang DYAB Abante Bisaya 15 anyos na karong tuiga.  Maong hinaot nga tugotan ko nimong mangahas pag-alsa sa among kaugalingong bangko.  Nagsugod mi pagsibya niadtong Hunyo 12, 1995.  Ang sibyaanan nga gitukod ni anhing Danny Bernardo ug unang giduma ni Dante Luzon karon nahimo nang institusyon sa balita, kalingawan ug, labaw sa tanan, alagad.

          Yano kaayo ang tahas nga gisangon namo sa ABS-CBN Visayas Cluster Head, Tata Cinco-Sy:  Paghimong mas makahuloganon pa sa among mga balita, paghimong mas madanihon pa sa among kalingawan ug pagpalapad ug pagpalambo pa sa among pangalagad—ang tanan gitumong paghimo sa mga Bisaya nga mas nahibawo, mas naalagaran ug mas gamhanan.

-o0o-

          Usa sa mga tampo sa DYAB nga among ikapasigarbo mao ang Kapamilya Blood Donation Campaign.  Kaniadto, pipila lang ang mohatag sa dugo—ang gasa sa kinabuhi.  Usa sa labing dakong hinungdan mao ang kahadlok sa kasakit sa pagtusok sa dagom nga mosuyop sa dugo ug sa sayop nga pagtuo nga makapaluya, makapaluspad ug makadaot sa panglawas ang paghatag og dugo.

          Mao ni among gisuwayan pagpapas pinaagi sa paglusad og kampanya pagpahibawo sa mga tigpaminaw sa dakong kaayuhan sa paghatag og dugo—di lang sa pagluwas sa kinabuhi sa mga nagkinahanglan (mga biktima sa katalagman ug mga masakiton) kon dili sa ila mismong panglawas (kanunayng malab-as ang dugo kon mohatag og dugo matag tulo ka buwan).

-o0o-

          Sunod namong nabantayan mao ang pag-iyahay sa mga institusyon nga nangolekta og dugo.  Di kaha mas maayo kon magkahiusa sila?  Maong gilusad sa DYAB ang dinungan nga blood donation sa Regional Blood Center (RBC), Philippine National Red Cross (PNRC) ug Regional Blood Coordinating Council (RBCC) ug pribadong mga tambalanan.  Wa hinuon mi mangahas pag-ipon nila sa usa ka dapit kay di maayong mora silag mag-ilogay og blood donors.

          Karon hinuong bag-o, nitidlom ang gidaghanon sa nanghatag og dugo human gihunong sa Department of Health (DOH) ang pagpanghatag og blood donation cards.  Bag-o na sab ning tahas sa DYAB ang pagkubinser sa katawhan nga mas lunsay ang paghatag og dugo sa way pagpaabot og premyo.

-o0o-

          Laing tinubdan sa among garbo mao ang Grand Halad sa Kapamilya.  Gipahigayon matag Hunyo ug Nobyembre matag tuig, ang Halad maoy piyesta sa tanang libreng pangalagad—gikan sa konsultasyon, tambal, ibot sa ngipon, laboratory services, tambag ug notaryo sa mga abogado, purga ug bakuna sa mga iro ug iring, job fair, seminars ug workshops, skills training, pag-ayo sa cell phones, personal computers ug TV sets ug daghan pang uban.

          Mao ni nakalisod sa among tahas.  Ang among mga pangalagad ning ika-15 ka tuig kinahanglang molabaw pa sa nangagi namong nahimo.  Apan mao nay nakanindot sa mga anibersaryo.  Nagtanyag silag bag-ong hagit paghimong mas maahuloganon sa imong gihimo.  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 30, 2010

      Celtics batok Lakers

 

          Makalilisang ang duwa sa Boston Celtics dihang ilang gipukan si Lebron James, ang labing maayong magduduwa sa regular season sa NBA, ug ang Cleveland Cavaliers, ang labing daghan og daog sa tibuok liga, sa semifinals sa Eastern Conference.  Nagpakita nang daan og timaan nga nahibalik ang karaang kabagis sa ilang pagpalagpot ni Dwyane Wade ug Miami Heat sa unang hugna sa playoffs.

          Nahingpit ang ilang kamangtas sa unang tulo ka duwa sa East Finals.  Dihang way kukaluoy nilang gikulata ang East defending champions, ang Orlando Magic.  Apan dihang nabawosan sila sa Magic sa ikaupat ug ikalimang duwa, napahinumdoman ang tanang hingtungdan unsa na kahamtong ang troika sa Celtics:  silang Paul Pierce, 32; Kevin Garnett, 34; ug Ray Allen, 35.

               -o0o-

          Apan sila gihapoy akong gipaabot nga ikasangka sa NBA Defending Champions, Los Angeles Lakers, atol sa finals.  Nga makapabanhaw sa labing karaan ug malungtaron nga panagribal sa liga.  Silang Kobe Bryant ug kaubanan makaangkon na gyod og kahigayonan sa pagpanimawos sa ilang kapildehan sa labing uwahi nilang panag-abot sa finals niadtong 2008.

          Wa kapanalipod ang Celtics sa ilang korona sa niaging tuig tungod sa pagka inutil ni Garnett.  Karong nagkadungan og kahimsog silang Garnett, Allen ug Pierce, gipaabot nga makahatag sa Lakers og mas seryusong hulga kay sa gitanyag sa Magic.  Kana kon ang huyang na nilang lutahan makasugakod sa mas batan-ong panon ni Dwight Howard.

               -o0o-

              Sa pikas nga bahin, ang katungason sa kadaogan sa Lakers batok sa Oklahoma City Thunder sa unang hugna nabawi sa ilang pagsilhig sa mas agresibo apan mas gagmay nga Utah Jazz sa semifinals.  Ang Phoenix Suns wa say ikaparang sa tulo ka higante nga kaabag ni Kobe sa Lakers sa unang duha ka duwa sa West finals.  Apan ang pagdaog sa Suns sa ikatulo ug ikaupat nga duwa ug bisan sa sikit nilang pagkapilde sa ikalimang duwa nipalambo sa saad nga ang series mahimong mosangko sa ikapitong duwa sa Staples Center.

              Mga dumadapig sa Lakers nangandoy nga mabaid sila pag-ayo sa Suns.  Aron mas makapangandam sa way kukaluoy nga bugha sa depensa sa Celtics.  Kon sila gyoy mag-abot sa finals.

                       -o0o-

              Ang Magic nakabisto nga ang kapaspas sa ilang duwa ug kakugihan sa ilang depensa makapakaging ug makapatumaw sa tinuod nga edad sa Celtics.  Ang Suns nimatuod sab nga ang bentaha sa gidak-on ug gitas-on sa Lakers malaslasan sa mas rubo nga binag-iray sa silong, mas makugihong paglayat ug mas agresibong pagdarok sa bola sa ring.

              Nitak-op na bang bintana sa Celtics?  Nilapas na ba si Kobe sa iyang kinapungkayan?  Masakmit ba sa Celtics ang ika-18 nilang kampeyonato?  O makuha bang Kobe ang ikalima niyang singsing?  Aron usa na lay kuwang ug kaambasan nang duha ka three-peat ni Michael Jordan?  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 29, 2010

                        Panagang sa tikas

 

            Samtang di amaw ang katawhan nga motuo sa taphawng mga pasangil sa pagpanikas, di masalikway ang nitumawng mga ebidensiya sa pagpabaya sa pagtipig sa PCOS machines, compact flash (CF) cards, election returns (ERs) ug mga balota dinhi sa Sugbo ug sa ubang bahin sa nasud.

            Saktong House Committee on Suffrage pagsalikway sa tanang pangangkon nga giduol silag mga tikasan ug gipangayoag kuwarta aron makadaog ang ilang mga kandidato.  Apan wa say makalalis sa laraw sa komitiba ni Kongresista Teddy Boy Locsin sa Makati City pagsusi sa CF cards ug ERs nga gidam-ok sa basurahan sa Cagayan de Oro ug sa CF cards nga nakuha ni Kongresista Annie Susano sa Quezon City.

-o0o-

            Lisod tinuod nga tuohan ang sibaw nga tiyabaw sa mga alyado ni Pres. Arroyo—gikan ni Gobernador Gwen Garcia sa Sugbo, mga Barbers sa Surigao del Norte ug kanhi MTRCB chairman Manoling Morato ug mga dumadapig ni kanhi defense secretary Gibo Teodoro sa kaulohan—nga gitikasan sila sa mga opisyal sa Comelec nga pulos tinudlo sa Malakanyang.

            Mas lisod tuohan nga silang kanhi Cebu City councilor Hilario Davide III ug iyang amahan nga si kanhi chief justice Hilario Davide Jr. dinhi sa Sugbo; ug si Senador Noynoy Aquino may binilyon ka pesos nga influencia pakigkonsabo sa mga tagduma sa piniliay nga, nabantang sa kadaghanan, pulos mahadlukon sa mga piliunon sa administrasyon.

-o0o-

            Alang sa pipila ka Sugbuanong mga botante, mas makiangayon nga imbestigahon ang nasakpan nga namalit og boto alang sa One Cebu sa Dumanjug, ang lungsod sa mga Garcia sa ikaduhang distrito, ug ang mga nag-kamisin og One Cebu nga nanghatag og libreng pases sa buses sa South Bus Terminal nga giduma sa Kapitolyo.

            Apan salamat sa katalawan sa kapolisan, ug sa pagpakahilom na lang ni Davide III nga niangkon dayon sa iyang kapildehan pagka gobernador, wa nay nagtagad pagsusi sa kahigayonan nga nalapas ang mga lagda sa piniliay.  Tungod sab tingali kay naunhan sa mga mananaog nga padayong nagbagulbol nganong gamay rang ilang labaw.

-o0o-

            Di hinuon angayng piyongan lang ang pagpabaya sa Comelec sa Cagayan de Oro ug Quezon City; ug mga balota nga wa isud sa ballot boxes sa Compostela, amihanang Sugbo ug PCOS machines nga gida sa mga bay sa Smartmatic technicians sa Antipolo.

            Nga maoy nakanindot sa gikuwestiyon nga automation.  Ang mga balota matandi sa iskutenyo sa PCOS; ang CF cards ug ERs, gidam-ok man o kinawat, matandi sa data nga na-transmit sa servers sa Comelec ug politikanhong mga partido; o kon wa pa ma-transmit mahimo gihapong itandi sa nahibiling mga balota.  Labihang daghanang sapaw sa pagpanalipod sa kaligdong sa labihang daghanang kopya sa resulta nga mas sayon pa tinuod ang pagdaog sa lotto kay sa pag-usab-usab sa resulta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 28, 2010

                        Katawhan ang nidaog

 

            Ang mga botante mas andam kay sa mga politiko sa labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Ilang gipamatud-an nga nagpataka lang ang mga politiko—ma-administrasyon o ma-oposisyon man—nga, pila ka adlaw sa wa pang piniliay, nagpadakoay og tingog sa pagpasidaan nga:

·        Kinabag-an sa 50.7 milyones ka rehistradong mga botante di pa andam sa bag-ong teknolohiya sa piniliay kay

o   Di sila kamaong moggamit sa PCOS machines;

o   Di sila kamaong mo-shade sa oval sa tungod sa mga ngan nga ilang napilian;

o   Taas ra kaayong balota, labi na alang sa mga botante nga mubo rag edukasyon; ug

·        Taphaw ang voters education campaign nga gihimo sa Comelec.

                        -o0o-

            Sa makasaysayanong adlaw sa piniliay, gipasundayag sa mga botante nga sukwahi sa tanang pagtamay paukyab, ug bisan sa way kinutoban nga kakulian, andam na silang moggakos sa PCOS ug sa mas paspas nga iskutenyo sa ilang mga boto:

·        Nagpabilin silang masaligon bisan sa pagbakwi alang sa reconfiguration sa tanang 76,400 ka compact flash (CF) cards gikan sa napakatap nang PCOS;

·        Bisan sa kataas sa pila ug kahuot sa mga presinto, mapailubon ang mga botante nga nagpaabot sa ilang turno, takos nga nimarka ug nilawog sa mga balota ug nagsaulog dihang gipahalipayan sa PCOS; ug

·        Salamat sa mga botanteng nilahutay hangtod sa kadlawon sa Mayo 11, niabot og 38 milyones, o 75% sa tanang botante (80% dinhi sa Sugbo ug Central Visayas), ang nakabotar.

                        -o0o-

            Human naproklamar ang mga mananaog sa lokal nga katungdanan ug sa Senado, dihang nagbuwa nang mga baba sa mga politiko pagpasangil nga biktima sila sa lapad nga pagpanikas ginamit ang CF cards ug PCOS machines, ang mga botante naniid.  Nagpakabana apan nagpabiling kalma.  Wa magmartsa sa kadalanan pagdason sa mga pasangil sa tikas sa piniliay kay nabantang nila nga:

·        Ang tanang namasangil, gikang "Koala boy" ngadtong Manoling Morato, pulos igo lang giduol, way ebidensiya ug wa magsaba bisan sa kaseryuso sa krimen nga gitanyag ngadto nila; ug

·        Hapit tanang namasangil gikan sa administrasyon nga lisod tuohan nga natikasan kay pulos maoy naa sa posisyon sa pagpanikas.

                        -o0o-

            Apan ang Malakanyang, nga klarong maoy nagpasiugda sa salida, naglibog na ron unsaon paglingkawas gikan sa duwa nga ilang gisugdan.  Di mahimong pugngan hangtod sa hangtod ang nag-ung-ong nga proklamasyon ni Senador Noynoy Aquino.  Wa sab molampos pagpahid og pagduda sa kaligdong sa piniliay tungod sa pagmatuod sa mga botante nga di na sila ingon ana kasayon nga isud sa bolsa.  Ni bisan kinsa.

            Sa wa pang piniliay, gipamatud-an sa katawhan nga andam silang mopasiugda og tinuorayng kausaban.  Human sa piniliay, gipakita ang hilom nga determinasyon pagpanalipod ug pagpatigbabaw sa ilang kadaogan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 27, 2010

                        Nganong OK ra ko

 

            Ganahan ko nga di moginhawa sa kahinam.  Ganahan unta nga mopakitbi sa akong atay dihang gipahibawo sa usa sa labing kinaham nakong abogado, si kanhi assemblyman Homobono Adaza, nga ipakita na sa publiko ang tinubdan sa makapaukyab niyang kasayuran sa lapad nga pagpanikas sa niaging piniliay.  Ganahan unta ko nga panington pag-ayo sa kakulba dihang gipaila niya si kanhi MTRCB chairman Manoling Morato.  Ganahan unta ko nga molayat sa tumang kahinangop dihang nisugot ang mga nagduma sa pakisusi sa Kongreso pagpaminaw sa testimoniya ni Morato.

            Ganahan unta ko nga di mahimutang sa akong gilingkoran dihang gituyo sa mga kongresista paglangay-langay sa pagpatingog ni Morato.  Ganahan unta ko nga mahagbong sa sawog dihang sa kataposan nanumpa na si Morato pagsulti sa tinuod ug way lain gawas sa kamatuoran.

                        -o0o-

            Ganahan unta ko nga mamugnaw dihang gisugdan na pag-asoy ni Morato ang pagduol sa mga tawo nga nitanyag niya og duha ka kapilian—pagbayad aron modaog o pagbayad aron kapanalipdan gikan sa tikas ang iyang kandidato pagka presidente.  Ganahan unta ko nga manggahi ug di nang kalihok dihang gibutyag ni Morato nga P1 bilyon ang gipangayo bugti sa pagpadaog ni kanhi defense secretary Gibo Teodoro.

            Ganahan unta ko nga motun og daghang laway aron mahawan ang akong tutonlan dihang niangkon si Morato nga samtang wa sila magkita ni alyas "Robin," iyang nabasa ang kinatibuk-an niyang pamahayag nga hingpit nga nitakdo sa mga detalye gikan sa mga tawong niduol niya.

                        -o0o-

            Apan kasarangan ang akong pagginhawa.  Wa mokitbi ang akong atay.  Wa ko paningta sa kakulba.  Wa koy umoy paglayat sa tumang kahinangop.  Gawas nga nahimutang, nagduka ko sa akong gilingkoran.  Sa laktod, wa ko mahagbong sa sawog.

            Wa sab ko mamugnaw.  Ni manggahi.  Kasarangan ang akong lihok.  Wa kong kabatyag og bisan gamay na lang awhag pagtun og daghang laway.  Labaw nang wa kong kakita og bisan gamay na lang nga panginahanglan paghawan sa akong tutonlan.

                        -o0o-

            Akong gisukmag ang akong pad.  Gikublan na ba gikan sa pagpakabana sa mga nangangkon nga gitikasan sa bag-ong teknolohiya sa piniliay?  Nabungol na ba sa sibawng awhag nga silotan ang mga gipasanginlang nibuong sa balaanong katungod pagpili?  Di na ba madutlan sa pagpangayog simpatiya sa mga nangayo sa kahigayonan nga paminawon ang pait nilang kasinatian sa labing unang nasudnong automated nga piniliay sa nasud?

            Apan ang pamahayag ni Morato susama gyod sa mga nag-unang nidason sa mga pasangil ni alyas "Robin."  Managsamang wa kaila sa mga niduol nila.  Managsamang wa magsaba sa seryusong krimen nga gitanyag ngadto nila.  Mao tingaling wa ko matandog.  Kay, sama sa ubang mga botante nga nisalmot ug nagbantay sa niaging piniliay, nahibawo ko sa tinuod nga nahitabo—sa wa pa mosinggaak ang mga di kadawat sa ilang kaparotan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 26, 2010

                        Nahibawo sab sa tikas

 

            Daghang salamat sa imbestigasyon nga gilusad sa House of Representatives, ug daghang salamat sa mga sakop sa National Board of Canvassers nga maminaw sa mga namasangil og kahiwian sa niaging piniliay, bisan kinsa makahimo na karon paghimo og ilang kaugalingong mga pasangil giunsa pagmaniobra ang labing unang nasudnong automated nga piniliay.

            Di lang ang mga nangapilde ang nakaangkon og kahigayonan sa pagpangita og laing matulisok.  Apil nang pipila ka mananaog nga gikuwangan sa ilang labaw.  Madugangan pa sila karon bisan sa mga wa managan sa niaging piniliay.  Wa nay makapugong ni bisan kinsa nga gustong mokabayo sa labing bag-ong nasudnong kalingawan.

                        -o0o-

            Apil na ko.  Di katuohan kon mamasangil nga giduol og mga tawo, gitanyagan og pre-configured nga compact flash (CF) cards ug gipasaligan og kadaogan sa piniliay.  Kay wa man ko modagan ni mangampanya, di ko sakop og bisan unsang politikanhong partido ug, labaw sa tanan, di ko masaypan nga may gihuptang minilyon ka pesos ni nagbaton og igong influencia sa mga politiko nga motukob sa tentasyon.

            Apan way makapugong sa pagpasangil nga may nisugilon nako nga siyay gitanyagan og CF cards nga gi-presyohan og minilyon ka pesos ug gipasaligan og kadaogan sa piniliay.  Mahimo pa gani nga akong pakapinan og mga detalye kon pila ka libo ka boto ang gisaad nga idugang sa makapalit ug ilaslas gikan sa mga kaatbang.

                        -o0o-

            Bugti sa di paghingan sa akong gikasulti ug sa mga nitanyag og CF cards niya, abunda ang mga ngan sa nasudnong mga piliunon nga akong iduhig sa gitanyag nga tikas.  Kutluon nako sila nga nihunghong nga ang unang nipaak sa dakong presyo mao si Makati City Mayor Jejomar Binay.  Kinsa nipakapin nga dugangan na lang sang boto ni Senador Noynoy Aquino.  Seguruon nakong malabtikan og mirisi si Senador Mar Roxas kay didto pusta sa laing sindikato.

            Apan di gyod ko mosipyat pagpasangil nilang Joseph Estrada, Manny Villar, Gibo Teodoro, Eddie Villanueva, Dick Gordon, Vetellano Acosta, Nicanor Perlas, Jamby, Madrigal ug JC delos Reyes.  Kay wa nay ganahang magduda sa ilang pagpangiwit.

                        -o0o-

            Nakanindot ini mao nga di na ko kinahanglan nga mopakita og mga ebidensiya.  Kinsa ba sab tuod ang makahunahuna pagletrato, o pag-video, o pagpapirma og dokumento sa mga nitanyag og pagpanikas?  Ang nagbawud-bawod nga mga pasangil nga akong gisakyan igo na nga makapalibog sa katawhan nga ahat kaayong nibilib sa kapaspas sa PCOS machines.

            Kinsay nahibawo:  Tingalig malangay pang proklamasyon nilang Aquino ug ni bisan kinsay molusot nilang Binay ug Roxas; malugwayan ang pagpabilin ni Pres. Arroyo sa Malakanyang lapas sa Hunyo 30; ug di na siya kinahanglang mabisto nga usa ra diay ka kongresistang kasarangan.  Ang nakalawgaw ra gyod sa panglawgaw mao ang apuradong pagpahalipay sa US, UK, Espanya ug Australia ni Aquino.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 25, 2010

                        Suwat ni F. Sionil Jose

Dear Noynoy,

            Di ikay akong gibotaran apan kay ikaw may gipili sa katawhan, kinahanglang mopaluyo mi nimo ug mangaliyang magmalampuson ka.  Apan wa kay ikapanghambog nga kabilin.  Ang imong apohan nakigkonsabo sa mga Hapones.  Nahibawo ini ang imong amahan.  Nga wa say kabilin kay wa ma-presidente.

            Pasayloa kong motambag nimo bisan wa pangayoi.  Likayi ang hambog; gilibotan kag mga sipsip.  Kinahanglang magpaubos ug maminaw sa imong konsiyensiya.     Hinumdomi, ang mga kabos—pipila nila naa sa imong hacienda—maoy kataposang mohukom nimo.

            Tungod sa imong kaadunahan, gamay rag nahibaw-an sa atong nasud ug katawhan.  Pangayoang tabang sa labing takos—nga di motrabaho sa kagamhanan ni moduol nimo.  Pangitaa sila.

            Hinaot mahimo kang rebolusyonaryo.  Ayaw kahadlok sa rebolusyon.  Nga di kinahanglang duguon kanunay.  Ang imong amahan gustong mobungkag sa labing gamhanang babag sa kalamboan—ang oligarkiya nga nahimutangan nimo ug sa imong pamilya.  Aron molampos, budhii ang imong hut-ong.  Kon di mabungkag ang oligarkiya, paningkamoting ang ilang katigayonan makapalambo sa nasud, pinaagi sa pagpabalik sa binilyon nga ilang gitagoan sa ubang kanasuran.  Di ni nimo matuman sa unom ka tuig, apan makasugod ka.

            Gukdang mga kawatan.  Ang imong inahan wa mohimo ini—wa niya bilanggoa si Imelda.  Bantaying iyang mga anak—wa silang kaapil sa pangawat apan nakapahimus sa binilyon nga gikawkaw sa ilang mga ginikanan.  Ang mga Marcos nahibalik sa gahom, nagbugalbugal sa atong kalimtanon.

            Nakaila ka sa labing dagkong kawatan sa sud ug gawas sa kagamhanan, ang gamhanang smugglers ug tikasan sa buhis—kaisog ray gikinahanglan pagpuhag nila.  Isog ang imong amahan—hinaot gibinlan ka niya sa dakong bahin ini.

            Labaw sa tanan, gukdang mga mamumuno sa imong amahan.  Dugo ug katungdanan ang mopugos nimo.  Si Cory iya rang asawa—ikaw ang iyang bugtong anak lalaki.  Ang imong pamunoan sukdon sa pagkasulbad ning labing bantang nga krimen nga nihikaw nato og tinuorayng pangu.

            Gihigugma namo ang imong inahan—siyay nihiusa nato pagpalagpot sa gikasilagang diktador.  Apan ang iyang pamunoan usa ka katalagman.  Nagtukod siyag rebolusyonaryong kagamhanan nga way nahimong rebolusyonaryo.  Nisaad og kausaban sa yuta apan apan katuman.  Ug iyang gigamit ang Edsa 1 pagbanhaw sa oligarkiya.

            Nahimo siyang presidente kay iyang bana gibuno ug nahimo kang presidente kay imong inahan namatay.  Bisan pa, anak ka sa imong amahan ug mahimo ka nga—alang sa kaayuhan sa nasud ug katawhan—mokab-ot sa kabantog nga wa maabot sa imong mga ginikanan.

            85 anyos na ko ug nagbangotan sa kapakyas sa tulo ka henerasyon sa atong mga lider!  Sa di pa motaliwan, palihug pakit-a ko nga ang masulub-on natong nasud mahaw-as sa lang-og nga basurahan.  Mahimo kang manluluwas kon makaluwas sa napakyas nga saad sa imong amahan.

Malaumon,

F. Sionil Jose

            (Minubo ug mapangahasong hubad sa suwat sa usa sa labing bantogang magsusuwat sa atong panahon nga napatik sa Philippine Star.)  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 24, 2010

                        Ombudsman ni Noynoy

 

            Usa sa mga tunok sa umaabot nga pamunoan ni Senador Noynoy Aquino mao si Ombudsman Merceditas Gutierrez.  Nga hagbay rang gidudahan nga gipahimutang nilang Pres. Arroyo ug sa iyang banang si Mike Arroyo sa katungdanan aron maoy manalipod nila gikan sa mga kasong pagpangawkaw nga mapasaka na human sa ilang pagkanaog sa Malakanyang.

            Si Gutierrez nitataw nga tiwason niya ang iyang termino hangtod sa Disyembre 1, 2012.  Gisalikway ni Gutierrez ang mga sugyot nga moluwat siya sa katungdanan aron kahatagan og lab-as nga sinugdanan ang gisaad ni Aquino nga hiningusgang kampanya batok sa pangurakot.  Sa ato pa, matangtang lang si Gutierrez sa Ombudsman pinaagi sa impeachment.  Nga mahimong bug-at nga ipakalawat sa tandugong mayoriya ni Aquino sa House.

-o0o-

            Apan kon way kausaban nga mahitabo sa liderato sa Ombudsman, madiskaril ang iyang kampanya batok sa pangurakot.  Kay ubos sa mga lagda nga giumol ni Gutierrez, ang tanang mga kaso, bisan unsa kaggamay, kinahanglang moagi niya sa di pa mapasaka sa hukmanan.

            Mao ni hinungdan nga bisan unsa kaligdong ug kakugihan sa mga imbestigador sa Ombudsman dinhi sa Kabisay-an ug ubang bahin sa nasud, ma-imbudo sa buhatan ni Gutierrez.  Kasagaran, siyam-siyaman ang mga kaso, yak-an ug di matandog sa daghang katuigan, hangtod nga lawa-lawaan na lang sa kalimot.  Ang pipilang natsambahan pagpasaka huyang og ebidensiya nga mayabo dayon sa basurahan.

-o0o-

            Wa katabang sa kawsa sa mga magbubuhis ang pagkatudlo ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol.  Nga moputi pag-ayo ang kiting kon ang ikiha mao nang suod nga mga alyado ni Arroyo, sama ni Gobernador Gwen Garcia.  Maong hangtod karon ang sangpotanan sa nalangay na pag-ayong imbestigasyon sa mga pasangil sa kahiwian sa pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC) wa pa gihapon mapahibawo ngadto sa publiko.

            Gawas sa kaso sa CICC, padayong giyak-an sa Ombudsman ang ilang mga imbestigasyon sa laing kaso nga naglambigit ni Garcia—ang pagpalit sa Kapitolyo og luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga City.

-o0o-

            Si kanhi kongresista Butch Abad, campaign manager sa Partido Liberal, nisugyot ngadtong Aquino nga ang ilang itudlo nga sunod nga Ombudsman usa ka tawo nga ang kaligdong hilabihan nga sila mismo di makaduol.  Hinaot nga di ni pagarpar lang.

            Kay kon kasaligan ug talahuron ang sunod nga Ombudsman, makairog na gyong mga kaso di lang batok sa mga Marcos ug mga Arroyo kon dili, ug labi na gyod, sa mga alyado sa bag-ong pamunoan nga mahimong magpahimus sab sa katungdanan.  Sa kataposan, makaangkon na gyod og kagawasan ang tarung nga mga imbestigador sa Ombudsman sa matinud-anon nga pagsusi sa kahiwian—bisan kinsa pa ang hingtungdan ug bisan kinsa pa ang maig-an.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 23, 2010

                Sugbuanon sa gabinete

 

            Dihang among gipahibawo si kanhi kongresista Butch Abad, campaign manager sa Partido Liberal, sa among nadawat nga nagbaha "Dear Noynoy" gikan sa mga tigpaminaw sa DYAB Abante Bisaya, nga pulos nisugyot ug nangindahay sa tinuoray ug makiangayong kausaban alang sa nasud, niingon siya nga ang mga Sugbuanon dunay tanang katungod pagpaningil ni Senador Noynoy Aquino kay nakahatag sila niya og kapin sa usa ka milyon ka boto sa niaging piniliay.

            Ambot kon namolitika ba lang si Abad, o tinuoray gyong mapasalamaton sa makabungog nga mayoriya nga naangkon ni Aquino sa Sugbo, apan nitug-an siya nga gihatagan ni Aquino og dakong importansiya pagbalanse sa mga sakop sa iyang gabinete, nga kinahanglang maglakip sa taga Kabisay-an ug Mindanao.

-o0o-

            Sa niaging semana, kanus-a nagsugod na si Aquino pagpanlista sa posibleng mga sakop sa iyang gabinete, nitumaw ang ngan sa Sugbuanong magpapatigayon nga si Rene Almendras.  Si Almendras, igsuon ni Cebu Provincial Board Member Agnes Magpale, gikatahong gitanyagan nga mamahimong kalihim sa Department of Public Works and Highways (DPWH).

            Si Almendras mao karoy presidente sa Manila Water Company ug kanhi chief executive officer sa mga kompaniya sa Ayala Corporation sa Sugbo—ang Cebu Holdings Inc. ug Cebu Property Ventures and Development Corporation.  Kanhi mamahandi siya sa Aboitiz & Company ug presidente sa City Savings Bank.  Ang iyang alas mao nga classmate siyang Aquino sa Ateneo de Manila University.  Apan gikatahong gibalibaran ni Almendras ug sa mga Ayala ang tanyag ni Aquino.

-o0o-

            Laing duha ka Sugbuanon nga gitugpo sa bag-ong pamunoan mao silang Cebu City Mayor Tomas Osmena, nga nipadayag sa iyang tinguha nga mangu sa National Economic Development Authority (Neda), ug Tourism Secretary Ace Durano, nga girekomendar ni Dr. Bernardo Villegas sa University of Asia and the Pacific.

            Si Osmena gisaway ni Gobernador Gwen Garcia nga di takos nga moduma sa Neda, nga maoy mohukngay sa labing dagkong mga proyekto sa kagamhanan.  Samtang si Durano, nga maayog labok sa turismo, nagpaluyo apan way aktibong papel sa kampanya ni kanhi defense secretary Gibo Teodoro.

-o0o-

            Si kanhi senador Sonny Osmena nitug-an nga si Durano gyoy iyang giduso ngadtong Aquino nga kandidato pagka gobernador sa Sugbo.  Apan nipasangil siya nga si Aquino "gibanhigan" sa iyang manghod, si kanhi gobernador Lito Osmena ug Mayor Osmena duol sa swimming pool sa Marriott Hotel, nga nipaluyo ni kanhi konsehal Jun-Jun Davide.

            Si Davide di pa matudlo og katungdanan sa kagamhanan sa mosunod nga usa ka tuig.  Apan gihulagway siyang Mayor Osmena nga labing gamhanan sa pagpatuman sa mga proyekto sa nasudnong kagamhanan sa Sugbo.  Maayo na lang nga si Davide di sama ka-feeling hawod.  Matod niya wa siya mangambisyon og katungdanan ug mga Sugbuanon, di siya, maoy tinuod nga nakapadaog ni Aquino dinhi.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 22, 2010

                        Tuis sa krisis

 

            Human nipasalig ang Metro Cebu Water District (MCWD) nga di maapektahan ang suplay sa tubig sa Sugbo sa makalilisang nga huwaw kay, lahi sa ubang bahin sa nasud nga nagsalig sa dams ug mga suba ang labing dako natong tinubdan naa ilawom sa yuta, ug human sa pasiatab ni Cebu City Mayor Tomas Osmena nga wa magnihit ang atong suplay sa tubig, natinuod ang dugay nang gikahadlokan sa mga Sugbuanon:

·        Nga ang kadagkoan sa MCWD mas nalinga sa pagpagarpar kay sa pagpalambo sa mga tinubdan sa tubig ug pagtagbaw sa labing batakang panginahanglan sa mga konsumidor; ug

·        Nga ang ilang mayor nagpuyo sa iyang kaugalingong kalibotan.

                        -o0o-

            Ang pait nga kamatuoran mao ni:  Bisan sa wa pang El Nino, kuwang nang daan ang suplay sa tubig sa MCWD.  Wa rang kaabot og katunga sa Metro Cebu, nga maoy ilang franchise area, ang ilang nahatagan og tubig.  Kon kasarangan pa lang nga kompaniya ang MCWD, hagbay ra unta silang gilaksian og prangkisa.  Apan wa matandog kay gipanag-iya man sa kagamhanan.  Nga napamatud-an sa makadaghan nang higayon nga wa maglantaw sa kaayuhan sa kinabag-an.

            Inay maningkamot pagpalambo sa suplay sa tubig, ang mga politiko niggamit sa MCWD sa ilang way kinutobang pamolitiko—gihimo lang butanganan sa ilang mga itoy nga igo ra sang nagyangu-yango sa ilang tanang kapritso.

                        -o0o-

            Mas masulub-on ang hulagway sa suplay sa tubig tungod sa huwaw.  Ang produksiyon sa MCWD sa wa pang El Nino nikabat og 170,000 cubic meters matag adlaw.  Nga kuwang nang daan pagtagbaw sa kinatibuk-an nga panginahanglan nga 172,873 cubic meters.

            Tungod sa huwaw, nius-os ang inadlaw nga produksiyon sa MCWD ngadto sa 157,714 cubic meters.  Sa ato pa, mas niburot pa ang kakuwang sa tubig—niabot nag 15,159 cubic meters matag adlaw.  Wa katabang sa kawsa sa MCWD ang hingpit nang paghubas ug pagkabuni sa Buhisan dam, pagkauga sa suba sa Mananga ug subsob nga brownouts sa Visayan Electric Co. (Veco) nga naka-aberiya sa ilang mga bomba sa tubig.

                        -o0o-

            Dugang timaan nga ang mga politiko way tinguha pagdasig sa MCWD pagpangita og mas malungtarung sulbad sa krisis sa tubig:  Si Mayor Osmena mas bilib sa ungo sa tubig kay sa pagladlad og mga tubo pagkuha sa abundang suplay sa tubig sa kasilinganang kalungsoran; ug ang City Hall ug Kapitolyo nipalabi sa pagbugno kinsay dunay gahom pagtudlo sa mga sakop sa MCWD board.

            Ang mas batakang suliran gibutyag sa kandi tagduma sa MCWD, nga sa akong pakisusi maoy labing takos ug kugihan nga nangitag tubag sa kanihit sa tubig:  Gipaningkamotan gyod nila pag-ayo apan natapos na lang ang iyang termino wa nila matultoli hain mahimutang ang tanang tubo sa tubig sa MCWD.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 21, 2010

                        Tarantadong pasidaan

 

            Kon gituohan pa sa mga botante ang mga pasidaan sa nagpatuo nga mga eksperto sa information technology (IT), nga way bilib sa katakos sa Comelec ug Smartmatic-TIM pagpahigayon sa labing unang nasudnong automated nga piniliay, hagbay ra unta silang nagkaguliyang.  Maayo na lang nga mas dako ang ilang kabuot kay sa mga namasangil nga:

·        Di mahuman pagprinta ang 50.7 milyones ka balota;

·        Di mangabot sa tukmang panahon ang PCOS (precinct count optical scan) machines;

·        Di ma-reconfigure ang compact flash (CF) cards ni mahatod sa hilit nga mga isla ug mga lungsod sa di pang piniliay; ug

·        Hingpit gyong mapakyas ang piniliay.

                        -o0o-

            Kapin sa semana human sa piniliay, nahibawo na tang tanan nga:

·        Nalangay apan nahuman pagprinta ang 50.7 milyones ka mga balota ug nahatod sa nagkalainlaing bahin sa nasud sa gitakdang panahon;

·        Nalangay apan nahuman gyod ang paghimo ug naapud-apod sa tukmang panahon ang PCOS machines;

·        Bisan labihan nang apikiha, na-reconfigure ang CF cards ug nakaabot sa labing hilit nga mga bahin sa nasud; ug

·        May pipilang nipalyar, apan kasagaran sa PCOS machines ug CF cards nakatuman sa ilang gimbuhaton ug bisan ang mga lider sa oposisyon ug ubang kanasuran nipasidungog sa piniliay nga usa sa labing ligdong sa kasaysayan.

                        -o0o-

            Apan bisan wa matinuod ang tanan nilang pasidaan, ang nangangkon nga mga eksperto sa IT ug ang nakumbinser nila nga mga pundok wa tungloha.  Hinuon gipasalamatan sa ilang pagpakabana.  Kay ang ilang  kahadlok gisaw-an sa kinabag-an sa katawhan.  Daghang salamat sa taas na uyamot nga kasaysayan sa Comelec sa pagmaniobra sa nangaging mga piniliay.

            Inay moginhawa og luag nga nahitsura ang piniliay, ug inay mangayo og pasaylo sa ilang makapatarantar nga pasiatab nga magkagubot ang katawhan ug ang nasud kon di mobalik sa manumano, ang samang tarantadong mga eksperto ug mga pundok nagduyog na sab karon pagdason sa pangangkon sa whistleblower nga "hocus PCOS" nga nahitabo niadtong Mayo 10.

                        -o0o-

            Kon ila lang untang tarungon pagsusi ang mga pasangil sa nagmaskara nga si "Robin," ilang mabantang ang nisiwil nga mga timaan sa pagpamakak:

·        Kon may CF cards ug PCOS machines nga makalusot sa Comelec servers ang mga tikasan, nganong nagkinahanglan pa man silag gimarkahan nang daan nga mga balota?;

·        Kon P20 ang ilang baligya sa matag boto, nganong gipabayad man nila si Jejomar Binay og P1.4 bilyones nga P140 milyones ra man unta ang kinatibuk-ang obligasyon?;

·        Kon 13 milyones ka boto ang ilang gilaslas gikan nilang Joseph Estrada, Gibo Teodoro ug Eddie Villanueva ug tres milyones ka boto ang napuno kang Noynoy Aquino, diin man padung ang 10 milyon ka boto?; ug

• Kon lima ka milyon ka boto ray gilaslas gikang Loren Legarda, nganong pito ka milyon ka boto may napuno kang Binay?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 20, 2010

                        Bikus-bikos sa PCOS

 

            Kon unsa kanihit ang mga detalye sa mga pasangil sa pagpanikas sa piniliay, mao sab kaabunda ang mga detalye sa Parish Pastoral Council for Responsible Voting (PPCRV) sa ilang pagpanalipod sa kaligdong sa piniliay niadtong Mayo 10.

            Tali sa nagmaskara nga mga namasangil ug sa tinahud nga kadagkoan sa PPCRV ug sa mga tagduma sa Comelec nga gisaligan bisan sa mga pangu sa politikanhong oposisyon, di maglibog ang katawhan pagpili kinsay tuohan.

            Apan alang sa katagbawan sa tanang hingtungdan, atong itandi ang nagkasungi nga mga kasayuran nga ilang gihatag.

                        -o0o-

            Ang nagmaskara nga mga namasangil nihimo ning mosunod nga mga pasangil:

·        Ginamit ang pre-programmed nga compact flash (CF) cards ug gimarkahan nang daan nga mga balota, ang mga tikasan nipada og data pinaagi sa "hocus-PCOS machines" ngadto sa central server sa Comelec tulo ka gutlo sa di pang aktuwal nga transmission sa mga presinto, maong nababagan nang transmission gikan sa tinuod nga PCOS machines;

·        Nanghanyo si Senador Manny Villar sa ilang gibungat nga presyo, si Makati City Mayor Jejomar Binay ra maoy nipaak pagbayad nilag P1.4 bilyones alang sa pito ka milyon ka boto ug tulo ka milyon alang ni Senador Noynoy Aquino (way klaro kon nibayad ba si Noynoy o gipakapin lang siyang Binay);

·        Laing pundok ang gibayran ni Senador Mar Roxas maong naproblema siya karon sa iskutenyo; ug

·        Apil sa sabot nga gilaslasan og unom ka milyon ka boto si Gibo Teodoro, upat ka milyon ka boto si kanhi presidente Joseph Estrada, tulo ka milyon ka boto gikan ni Eddie Villanueva ug lima ka milyon ka boto gikan ni Senador Loren Legarda.

                 -o0o-

            Sa pikas bahin, ang  PPCRV nitataw nga ang kasaypanan sa transmission sa resulta namatikdan sa 29 sa kapin sa 76,000 ka presinto sa tibuok nasud.  Ang kalainan sa mga numero sa PCOS ug sa manumanong iskutenyo naglambigit og 17,000 ka boto (0.07%).  Gitumbok sa PPCRV ang upat ka kasaypanan:

·        May mga boto sa hard copies sa election returns (ERs) apan way botong na-transmit ang PCOS, nakaapektar ni sa 0.01% lang sa mga presinto;

·        Ang mga boto sa PCOS mas gamay kay sa mga boto sa ERs, apan duha ra ka insidente (0.005%);

·        Tukma ang mga boto sa ERs apan wa kaabot og napu ka boto ang gi-transmit sa PCOS, nakaapektar nig 19 ka presinto (0.05%); ug

·        Ang ERs nagpakita nga way nakuhang boto ang tanang katungdanan apan na-transmit sa PCOS ang tukmang mga boto, nakaapektar hinuon ni sa 0.01% lang sa mga presinto.

            Gawas nga gamay rang mga boto nga nahilambigit, ang PPCRV nidason sa pasalig sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) nga way bisan kinsang kandidato nga gituyo pag-igo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 19, 2010

                        Suwat ni Ninoy

            Akong pinanggang anak:

            Kon makaduaw ka sa daghang mga nasud, nakaseguro kong makasaksi kag away sa toro:  Ang matador mosungog sa toro hangtod nga masuko.  Dayon moabot ang yugto nga ang toro, nga nabuang, nagkadugo ug naputos na sa mga pana, makabatyag nga ang iyang kataposan niabot na, mohunong paglangas ug moatubang sa tawong nagda sa puwang panapton ug espada.  Ang mga Katsila nitawag ini og "yugto sa kamatuoran."

            Karong hapon, niabot ang akong kaugalingong yugto sa kamatuoran.  Human sa tigom uban sa akong mga abogado, silang Senador Jovito Salonga ug Lorenzo Tanada, nakahukom ko sa di pag-apil sa husay sa Military Commission.  Sa imong nahibaw-an, gikiha kog illegal possession of firearms, paglapas sa "Anti-Subversion Act" ug pagpatay.

            Di ko representahan og abogado, way mosukitsukit sa mga saksi sa prosekusyon ug di ko manalipod sa akong kaugalingon.  Nagpaabot kong mabilanggo sa tibuok kinabuhi, o patyon sa firing squad.  Tungod sa akong hukom, sama rang gilawog ang akong kaugalingon sa baba sa kamatayon.

            Anak, ang akong hukom iya sa konsiyensiya.  Pagprotesta ni batok sa inhustisya nga gipahamtang batok sa atong katawhan.  Mahimong taphaw ni alang sa kadaghanan, apan mao ni kataposan nakong lakang pagsukol sa diktadura.

            Ikaw ray akong bugtong anak nga lalaki.  Ikay nagda sa akong ngan ug sa ngan sa akong amahan.  Wa koy bahanding ikabilin nimo.  Nabaligya ang tanan natong kabtangan sa akong pag-apil sa politika isip oposisyon.  Ang bugtong nakong ikabilin mao ang ngan nga imong gida.  Gihimo nakong tanan pagpabilin sa akong ngan nga way buling.  Hinaot nga sama ni kalimpiyo dihang ang akong amahan, ang imong apohan, nitunol ini nako.

            Giawhag ko pagpakilimos og kaluoy gikan sa diktador.  Mas maayo pang mamatay kong magbarug uban ang kadungganan, kay sa mabuhing magluhod sa kauwawan.

            Imong apohan, si Heneral Servilliano Aquino, kaduha gisilotan og kamatayon sa mga Katsila ug mga Amerikanhon.  Naluwas siya sa duha ka higayon.  Ang imong apohan, akong amahan, gibilanggo sa mga Amerikanhon.  Naabsuwelto siya.  Ang atong katiguwangan nakigsawo sa kasakit ug kagul-anan sa atong katawhan dihang giulipon sila.  Talagsaon ning kahigayonan alang nako pag-unong sa ginapos natong yutang natawhan.

            Pasayloa ko sa pagsangon sa batan-on nimong abaga sa responsibilidad alang sa atong pamilya.  Higugmaa ang imong inahan ug mga igsuon.  Bantayi ang imong duha ka manghod.  Silang Viel ug Krissy nagkinahanglan sa imong panalipod.  Unongi ang imong inahan sama sa iyang pag-unong nako.  Hinaot nga masunod nimo ang iyang talagsaong hilom nga kaisog.

            Matngoni ang imong kadungganan ug sunda ang imong konsiyensiya.  Way mas bantogang nasud kay sa atong yutang natawhan.  Way mas bantogang katawhan kay sa atong kaliwat.  Alagari sila uban ang tibuok nimong kasingkasing, kusog ug katakos.  Anak, ang ugma naa sa imong mga kamot.

            (Gidawat ni Sen. Noynoy Aquino ang hagit sa iyang amahang si Ninoy 36 ka tuig human sa suwat niadtong Agosto 25, 1973 sa Fort Bonifacio.)