Arangkada of Leo Lastimosa for August 1, 2010

Hagit ni Davide

Karong pormal nang natukod ug nasininaan og mga gahom ug gimbuhaton ang Truth Commission, hinaot nga hatagan og higayon ang Sugbuanong kanhi chief justice Hilario Davide Jr. ug ang iyang mga sakop sa pagsuway pagtuman sa unsay wa mahimo sa niaging pamunoan:  Ang makiangayon ug matinud-anon nga pagsusi sa mga eskandalo nga gipasangil batok nilang kanhi presidente Gloria Arroyo, sa mga sakop sa iyang pamilya ug mga alyado sa negosyo ug politika.

Wa pa gani kasugod sa iyang mga gimbuhaton, wa pa gani kahingan sa tanan niyang mga sakop, giwatas-watas na pag-ayo ang Truth Commission, gihudlat na gani nga lalison ang legalidad sa pagkatukod ini atubangan sa Korte Suprema, sa mga turutot ni Arroyo.

-o0o-

Ubos sa labing unang executive order ni Pres. Noynoy Aquino, ang Truth Commission gihatagan og duha ka tuig (hangtod sa Disyembre 31, 2012) paghingpit sa ilang gimbuhaton.  Nga maglakip sa tanang mga kaso sa pagpangawkaw nga ang gidak-on ug gilapdon makapa-eskandalo sa kaligdong ug moralidad sa katawhan.  Apil sa imbestigahon gawas sa mga opisyal sa kagamhanan mao ang ilang mga kakonsabo sa pribadong sektor.

Mahimo sab nga imbestigahon sa komisyon ang mga eskandalo bisan sa wa pa moasumir si Arroyo sa 2001 ug sa uban pang mga kaso nga mahimong isangon ni Pres. Aquino nilang Davide ug kaubanan.

-o0o-

Atubangan sa pasidaan sa mga alyado ni Arroyo nga duwaduwaan lang sa mga suspitsado ang Truth Commission, gihatagan ni Aquino silang Davide ug kaubanan og gahom pagsupina sa mga saksi ug mga ebidensiya.  Sa ato pa, mahimo nilang pugson ang mga gipasanginlan ug ang mga dunay kasayuran sa mga eskandalo pag-atubang ug pagpanubag sa mga pangutana sa komisyon.  Mahimo sab nilang kuhaon ang mga dokumento gikan sa Kongreso, mga hukmanan ug nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan.
Aron pagpapas sa tanang pagduda sa kaligdong sa imbestigasyon, ang mga husay sa komisyon buksan ngadto sa publiko.  Gawas lang kon nahilambigit na ang nasudnong seguridad ug ang kaluwas sa mga saksi.

-o0o-

Ang Truth Commission di hinuon makapangunay pagpasaka og mga kaso sa Sandiganbayan.  Ang mga sangpotanan sa ilang imbestigasyon isumiter ngadto ni Pres. Aquino, sa Kongreso ug sa Ombudsman.  Mahimo hinuon nga ang ilang mga rekomendasyon yak-an ni Ombudsman Merceditas Gutierrez, kansang termino unya pa mapupos sa Disyembre 1, 2012.
Apan inay makapaluya angay ning makahagit nilang Davide ug kaubanan ug sa tanang nagpakabana nga kasilotan ang tanang nisurikbot sa nasudnong katigayonan:  Hipuson ang tanang ebidensiya, patingugon ang tanang saksi ug lig-unon pag-ayo ang mga kaso aron nga ang Ombudsman, bisan tua pa kapusta sa pikas, way laing mahimo gawas sa pagpatigbabaw sa balaod ug kamatuoran.  O mopadaplin aron nga kapulihan og mas makiangayon nga tagduma sa kampanya batok sa pangawat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 31, 2010

Iwit sa suholan


P404 na ang labing ubos nga suholan sa mga mamumuo sa Metro Manila.  Kon mapatuman na ang labing uwahing usbaw nga P22 nga giaprobahan sa wage board sa National Capital Region (NCR).  Nga, bisan mao nay labing taas og suholan sa tibuok nasud, maoy labing unang nakapausbaw sa minimum nga suholan karong tuiga.
P0.00.  Mahimo nga mao nay madawat nga usbaw sa mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas.  Salamat sa paugat sa mga representante sa mga negosyante nga itlog ray ilang ihatag, nangiwit na sab ang atong wage board.  Nga mas nabantog sa kalangayan ug katihik kay sa kamakiangayon paghusay sa nagkasunging baruganan sa labor ug management.

-o0o-

P267 ra ang minimum nga suholan sa Sugbo.  Nga maoy labing malambuon nga sentro sa patigayon gawas sa Metro Manila.  Kansang mga magpapatigayon way pupanagana nga nipasigarbo nga silay labing dako og natampo sa nasudnong kalamboan.  Apan kalit lang silag kapurdoy kon usbaw na suholan ang hisgutan.
P137.  Unsaon man pagpasabot sa mga magpapatigayon sa Sugbo ug Central Visayas kining dakong kang-a sa suholan sa mga mamumuo dinhi sa ato ug sa kita sa mga mamumuo sa kaulohan?  Nga taga Metro Manila ray kamaong mokaon ug nga naanad na sa gutom ang mga Sugbuanon, Bol-anon, Negrense ug Siquijodnon?

-o0o-

P26, P21 ug P16.  Mao ni ang naaprobahan nga mga usbaw sa minimum nga suholan sa Amihanang Mindanao, Habagatang Mindanao ug Kasadpang Kabisay-an.  Nga di makaambas bisan gamay na lang sa kapaspas sa kalamboan sa patigayon sa Sugbo.
Mas manggihatagon ba lang ang mga magpapatigayon sa ubang mga rehiyon?  O mas bukas lang ang ilang mga mata ug panghunahuna?  Nga ang bisan unsang usbaw sa suholan nga ilang ihatag sa mga mamumuo nga maoy aktuwal nga nagpalihok sa ilang mga pabrika ug mga kompaniya mobalik ug mapilu-pilo pa alang sa ilang mga patigayon pinaagi sa mas malambuong produksiyon ug mas daghan nilang halin?

-o0o-

4-2.  Mao nay kasagarang sangpotanan sa botasyon sa wage board sa Central Visayas.  Ang mga representante sa NEDA ug DTI, lahi sa mas makiangayon ug makinaadmanon nilang mga katugbang sa ubang rehiyon, kanunayng nagpiyong ug nakigkonsabo sa duha ka representante sa management.  Maong wa gyoy dag-anan ang duha ka representante sa mga mamumuo.
Kon di pa tungod ni Dole 7 Regional Director Elias Cayanong, tsirman sa wage board, mas biya pa gyod unta ang atong suholan.  Atong atangan malukmay na ba sab niya, sa makausa pa, ang tig-a nga mga kasingkasing sa iyang mga sakop.  Labaw sa tanan, atong ipangaliya nga si Cayanong makamatngon ug ang bag-ong pamunoan moangkon nga di mosangpot og kalinaw ni kalamboan ang pagpadayon sa sistema nga kanunay lang moluok sa mga anak sa singot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 30, 2010

Bukbok sa NFA


Atubangan sa pagkabisto sa nangadugta nga bugas sa ilang mga bodega, sa nagbuntaog nilang alkanse ug sa makalilisang nilang utang, angay nga unahon pagsubli sa bag-ong pamunoan ang duha ka labing mahinungdanon nga tahas sa National Food Authority (NFA):

• Una, ang pagpanalipod sa mga mag-uuma gikan sa pagpahimus sa dagko nga mga komprador sa bugas pinaagi sa pagtakda sa labing makiangayon nga presyo sa tipasi; ug
• Ikaduha, ang pagpanalipod sa mga konsumidor sa bugas gikan sa mga maniobra sa mga negosyante, sama sa artipisyal nga kanihit sa suplay ug kalit nga pagsaka sa presyo sa kamerkadohan.

Masulub-on kong mopahibawo nimo nga pakyas ang NFA ning duha ka gimbuhaton.

-o0o-

Ang pagtakda sa presyo sa tipasi dako unta og ikatabang sa mga mag-uuma.  Kay di na man makapatuyang ang mga komprador sa pagpaubos pag-ayo sa ilang palit sa tipasi kay makadangop nang mga mag-uuma sa mas taas nga palit sa NFA.
Apan ambot diin padung ang P171 bilyones nga utang sa NFA, kay gawas nga way igong pundo nga gigahin sa pagpamalit og mga tipasi, mas lisod pang makit-an kay sa tagulilong ang mga kawani sa NFA sa mga umahan.  Maong ang mga komprador mopaandar nang daan sa ilang mga trak ug mohangad sa bagang dag-om aron mapugos ang mga mag-uuma pagsugot sa bisan unsang presyo nga ilang ibungat.

-o0o-

Mas nangalisbo ang kapakyas sa NFA pagpanalipod sa mga konsumidor sa bugas.  Ang importasyon sa bugas, gawas nga nakamugna og kalibotanong krisis sa bugas humay, gihimo pa gyong gatasan sa higanteng mga komisyon.  Maong ang naangkat nga bugas kanunayng mas daghan kay sa gikinahanglan.
Napakyas sang NFA pagpatigbabaw sa makiangayong presyo sa bugas.  Tungod sa buslutong sistema pag-apud-apod, sayon kaayong nasipong sa mga negosyante ang NFA rice.  Gawas pa, limitado rang bugas nga gipabaha sa kamerkadohan.  Kay gibilin diay ang mas daghan alang sa bukbok.

-o0o-

Sa usa ka makiangayon nga kalibotan, wa kinahanglan ang NFA.  Kon gihatagan pa lang unta sa tukmang hinabang ang mga mag-uuma, may mga bodegang kapahimutangan sa ilang ani, may kadalanan nga mopasayon paghatod sa ilang abot ug sila nay magbuot sa presyo sa mga tipasi, di ang mga komprador.  Sa usa ka makiangayon nga kalibotan, matinud-anong gipatuman ang mga balaod batok sa cartel, hoarding, profiteering ug smuggling.
Di makiangayon ang atong kalibotan, salamat sa nagpasagad nga mga pamunoan.  Gipasagdang mga mag-uuma nga nagpakilimos sa mga tigpatanto, gipatuyangan ang mga nangomisyon sa importasyon sa bugas, gilingiw-lingiwan ang salbahis nga mga negosyante ug smugglers ug gibiyaan ang mga konsumidor nga maglinya sa gihigpitan pag-ayong NFA rice ug masugamak sa gipaburot nga ginansiya sa commercial rice.  Samtang giablihang panudlanan sa NFA alang sa way katagbawang mga peste.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 29, 2010

Napukan nang daan

Nikakak si Floyd Mayweather Jr.  Mao ni pasangil di lang sa kampo ni Pacquiao kon dili, ug labi na, sa tinuod nga mga eksperto ug sa labing banggiitan nga mga sakop sa langyawng media nga nagsunod sa boksing.  Usa nila si Kevin Iole sa Yahoo!Sports.  Kinsa nakumbinser na nga nitalaw gyod si Mayweather sa pagpakigsangka ni Pacquiao.
Gitumbok ni Iole ang pagtingog na ni HBO Sports President Ross Greenburg.  Kinsa nimatuod nga may napahigayon gyod nga sabutsabot tali sa mga representante nilang Pacquiao ug Mayweather.  Ug katuohan gyod si Greenburg kay siya ang nagpasiugda sa sabutsabot sugod niadtong Mayo 2.

-o0o-

Gawas pa, nagkasungi silang Greenburg ug Top Rank Chairman Bob Arum.  Mas suod silang Greenburg ug Golden Boy Promotions President Oscar De La Hoya.  Kinsa maoy kusganong nipasangil ni Arum nga namakak sa iyang pangangkon nga ang kampo ni Mayweather ang nibiya sa sabutsabot alang sa gikahinaman unta pag-ayong sangka karong Nobyembre 13.

Si De La Hoya maoy nasakpan sa iyang bakak, klarong nagpaggamit ni Mayweather.  Si De La Hoya ang nideklarar niadtong Hunyo nga nakabuylo nang sabutsabot tali nilang Pacquiao ug Mayweather ug gamay na lang og kuwang paghingpit sa mga detalye sa sangka nga gituohang maoy labing adunahan sukad masukad sa kasaysayan.  Ang paglikoy na sa sulti ni De La Hoya karon maoy laing timaan nga nibahag nang ikog sa iyang boksidor.

-o0o-

Gitunglo ni Iole si Mayweather nga way pagtahud ni utang kabubut-on sa boksing nga nakapadato pag-ayo niya.  Matod ni Iole gihikawan sab ni Mayweather ang minilyon ka boxing fans sa tibuok kalibotan sa kahigayonan pagtan-aw sa sangka nga ilang gihandom sud na sa dugayng panahon.
Nitataw si Iole nga way katungod si Mayweather pagtandi sa iyang kaugalingon sa labing bantogan nga mga boksidor, sama nilang Sugar Ray Robinson ug Sugar Ray Leonard.  Matod niya hukman si Mayweather sa kasaysayan nga hambogero apan nisibog dihang ikasakbang na unta ang labing takos niyang kaatbang.

-o0o-

Sa pikas nga bahin, napamatud-an ni Pacquiao nga wa siyay gikahadlokan.  Di ang kakabos sa General Santos, ni ang mga bugoy sa pantalan ug kadalanan sa Manila, ni ang mas dagko, mas kusgan ug mas utokan niyang mga kaparang ibabaw sa ring.
Bisan ang kamatuo-tuuhon nga maibanan ang iyang kusog kon kuhaan og dugo pila ka adlaw sa di pa ang away.  Karong Nobyembre 13 (Nobyembre 14 sa oras sa Pilipinas), duha ang pakamangon ni Pacquiao:  Si Antonio Margarito nga maoy masugamak sa aktuwal nga kulata; ug si Mayweather nga maoy labing dakong pildero--kay napukan nang daan bisan sa wa pa tumana ni Pacquiao ang tanang binuang niyang mga lagda nga, segun pang Iole, morang siyay nag-imbento sa boksing.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 28, 2010

                           Hinaot may uwaw pa

 

              Kon alang nimo susama kamakalilisang ang suholan ug mga benepisyo sa mga tagduma sa MWSS sa kaulohan ug sa MCIAA dinhi sa Sugbo, di kong kabasol nimo.  Kay managsama nga P30,000 ang binuwan nga suholan sa mga sakop sa board sa duha ka korporasyon sa kagamhanan.  Ug managsama ang mga tagduma sa MWSS ug MCIAA nga nagpiyesta sa bisan unsa na lang mga benepisyo nga ilang mahunahunaan.

              Ang kalainan mao nga nalilian na sa bag-ong pamunoan ang MWSS.  Busa di nang kapatuyang sa umaabot pa nila nga mga kiat.  Samtang ang MCIAA wa pa makadani sa atensiyon sa Malakanyang.  Mao nga ang mga tagduma, bisan sa kasayuran nga di na ipanudlo pagbalik sa ilang katungdanan, nakabuylo pagpaburot pa gyod pagsamot sa ilang mga benepisyo.

                         -o0o-

              Laing kalainan:  Giawhag ang COA pagsusi sa legalidad sa makalilisang nga suholan ug mga benepisyo sa mga sakop sa Board of Trustees sa MWSS nga gibisto ni Presidente Noynoy Aquino sa iyang labing unang SONA.  Nagduda si DPWH Secretary Rogelio Singson nga nasobrahan rang kuwarta nga gihatag sa mga tagduma sa ilang kaugalingon bisan utangan pa sa retirement benefits sa mga kawani sa MWSS.

              Ang MCIAA, sa pikas nga bahin, hagbay ra nga gibadlong sa COA:  Nga di sila mahimo nga mapabawonan og retirement benefits; ug nga di sila mahimo nga makapahimus og CNA bonuses, nga mas dako pa kay sa nadawat sa tinuod nga mga kawani, kay di sila organic personnel sa MCIAA.

                         -o0o-

               Inay mokurog sa kadako sa kuwarta nga kinahanglang iuli tungod sa disallowance, ang MCIAA board nilalis sa COA atubangan sa Korte Suprema.  Ambot unsay bakukang nakasud sa ilang bagulbagol nga nakapakumbinser nga di diay sila madutlan sa naandang mga lagda sa COA ug DBM, ang MCIAA board nagpaugat sa ilang kaugalingong hubad sa ilang charter.

                Way makabasol sa pagpatuyang sa ilang gibati.  Di ilang  kuwarta ang gasto pagpasaka sa kaso.  Kon mapilde man, salamat sa kalangay sa sistema sa hustisya, wa na sila sa katungdanan ug lisod nang paninglan.  Sa kasamtangan, makapahimus na sa mga benepisyo.

                          -o0o-

              Maong di mabasol ang nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis nga nisumay sa awhag ni Presidente Aquino sa iyang SONA:  Kon may nahibilin pa nga bisan gamay na lang uwaw ug kaikog ang mga sakop sa MCIAA board, hinaot nga hunungon nang paghunahuna pagdugang pa sa mga benepisyo alang sa ilang kaugalingon ug itugyan na lang sa mosunod nga mga tagduma kon pabawonan ba sila o dili; ug hinaot nga wa pa mahurot og gasto ni Dawnie Roa ang P500,000.

               Ug mahimo bang maghinay-hinay na silag pamutos?  Inay magpakauwaw pagpangita og haligi sa bag-ong pamunoan nga ilang katilaan aron kalugwayan pang malipayon nilang mga adlaw?  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 27, 2010

        Lutos sa kawat

    Mao diayng wa pay natudlo si Presidente Noynoy Aquino sa mabakante nga mga katungdanan ni nasusi sa gikuwestiyon nga mga proyekto dinhi sa Sugbo.  Gawas nga gitutokan paghulip ang mas dagkong katungdanan sa nasudnong mga buhatan, naggapos sab diay siya sa pagsubay ug paghusay sa lab-as nga mga eskandalo sa niaging pamunoan nga pasiuna nilang nahibaw-an.

    Tulo ka semana pa siya nga naglingkod sa Malakanyang.  Gikahadlokan nga mas daghan pang kahiwian ang iyang madiskubrehan.  Mas mahinungdanon nga mapangitaan niya sila og kasulbaran.  Labaw sa tanan, mas kabantayan na niya ang nasudnong katigayonan aron nga di mahiagom sa samang mga palusot ang iyang kaugalingong pamunoan.

                 -o0o-

    Sa pag-detalye ni Aquino sa giingong kahiwian sa MWSS (Metropolitan Waterworks and Sewerage System), kansang payroll nikabat og P51.4 milyones, way labot sa dugang allowances ug bonuses nga mokabat og P160 milyones, napahinumdoman ang mga Sugbuanon sa susamang eskandalo sa ilang kaugalingong nataran.  Nga taguon lang nato sa ngan nga Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA).

    Niangkon si Aquino nga di dayon niya matangtang ang mga tagduma sa MWSS kay kabahin sila sa midnight appointments ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Maong giawhag niya sila nga mauwaw ug mokanaog na lang sa katungdanan.  Sama sab kapating ang pipila ka mga tagduma sa MCIAA.  Ang maayong balita mao nga mahimong di niya lab-ason ang ilang mga kontrata.

                  -o0o-

    Sa labing una niyang SONA, giawhag ni Aquino ang Kongreso sa pagpasar sa balaodnon nga manalipod sa whistleblowers.  Aron nga mahunong na ang kahadlok sa mga nakasaksi sa binuang nga mga transaksiyon nga maoy gipahimuslan sa labing dagkong mga kawatan sa kagamhanan.

    Angay ning hangpon sa nagpakabana nga mga magbubuhis.  Kahibawo tang tanan unsa kapait ang pagkawagtang sa panginabuhi ug ang pagkabilanggo ni Jun Lozada, ang star witness sa NBN-ZTE scandal, ug ang pagkahasol sa pagtungha sa iyang mga anak.  Bisan si Cris Saavedra, ang nibisto sa mga anomaliya sa mga proyekto sa Asean Summit sa Sugbo, gihasi ug gibugalbugalan pa gyod pag-ayo.

                   -o0o-

    Kon hangtod karon may nagduda pa sa determinasyon ni Aquino paggukod sa mga kurakot, lovingly dedicated alang nila ang iyang panganti nga ang labing unang executive order nga luwatan sa iyang pamunoan mao ang pormal nga pagtukod ug pagtakda sa mga gahom ug mga gimbuhaton sa Truth Commission nga pangulohan sa Sugbuanong kanhi chief justice Hilario Davide Jr.

    Bisan unsa pa sila katakos ug kasuhito sa balaod, silang Davide ug kaubanan di makalaktar sa buhatan ni Ombudsman Merceditas Gutierrez.  Apan kon lig-on ug hingpit ang mga ebidensiya nga ilang mahipos, way mahimo si Gutierrez gawas sa pagpasaka sa tukmang mga kaso sa Sandiganbayan.  Aron di mauwawan kay segurong mapalagpot tungod sa mas lig-on nag sukaranan nga impeachment.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 26, 2010

Sona ni Noynoy

Kalahi na sa panahon.  Gipahibawo sa Malakanyang nga makugang ang katawhan sa pagbisto sa lima ka eskandalo sa pamunoan ni kanhi presidente karon Kongresista Gloria Arroyo sa labing unang State of the Nation Address (Sona) ni Pres. Noynoy Aquino.  Nga sukwahi sa nahitabo ning higayona matag tuig sa niaging siyam ka tuig:  Kanus-a si Arroyo maoy nagbuot sa Sona ug mahimong mopahilom ni bisan kinsang nisukwahi niya; karon, si Arroyo wa nay laing mahimo gawas sa pagpalayo sa Kongreso aron di manlipaghong sa kauwaw atol sa Sona.
Hinaot nga mas dagkong kalainan ang motumaw sa mosunod nga unom ka tuig.  Nga mas makahuloganon kay sa pagkausab sa mga dagway sa mga nagtungkawo sa gahom.

-o0o-

Sakto ang militanteng mga pundok.  Mas mahinungdanon kay sa pagbisto ni Aquino sa higanteng kahiwian ni Arroyo ang pagbutyag unsay himuon batok sa mga tigpasiugda.  Ug unsaon pagsulbad ang gikatahong pagkatilok na di lang sa calamity fund kon dili sa kinatibuk-ang nasudnong panudlanan.
Bisan alyado ni Aquino ang bag-ong House Speaker, Feliciano Belmonte, kadudahan kon maggukod ba pag-apil ang mga itoy ni Arroyo nga niapil pagtulis sa atong buhis.  Kay kasagaran nila nibalitok na sa bag-ong pamunoan.  Pulos masaligon nga magpadayon ang malipayon nilang mga adlaw pinaagi sa paghupot sa labing gamhanang mga komitiba.  Nga maoy pasalipdan kon utingkayon gyod sa Malakanyang ang nangalisbo nilang mga transaksiyon.

-o0o-

Usa sa labing dakong eskandalo nga mabantang atol sa unang Sona ni Aquino mao ang paglingkod sa iyang luyo sa malugwayan nga si Senate President Juan Ponce Enrile:  Ang berdugo sa balaod militar nga nibilanggo ug nisentensiya og kamatayon sa iyang amahan nga si Ninoy; ug ang nagbukubuko sa pamunoan sa iyang  inahan nga si Cory.

Napugos ang Liberal Party ni Aquino pagpaluyo ni  Enrile human napakyas si Senador Kiko Pangilinan paghipos og 13 botos  ug human  nakigkonsabo nang  Enrile ang  pundok ni Senador Manny Villar.  Ang Senado ni Enrile mamahimong idlot nga tunok sa bag-ong pamunoan.

-o0o-

Mas maayo kay sa gipaabot ang unang mga adlaw sa pamunoang Aquino.  Ang presidente nga gihulagway sa iyang mga kaatbang nga maoy labing di andam ug di takos nakamatuod nga may luna pa diay ang kaligdong sa labing taas nga ang-ang sa kagamhanan ug mabugkos pa diay pagbalik ang katawhan sa paglaom pag-usab alang sa mas makiangayon nga ugma.
Nakiha nang pipila ka gidudahang smugglers ug tax evaders.  Pagkonbikto nila ug sa mas dagkong mga kawatan mag-agad sa huyang nga sistema sa hustisya ug mahimong mas lisod nga tahas.  Apan alang sa katawhan nga kadaghan na nabawo, mahimong di hingpit nga mabaraw ang pangurakot ug masulbad ang kakabos; nanghinaot na lang nga ang bag-ong pamunoan di mopuno sa pangawat ug pangabuso sa gahom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 25, 2010

15 anyos nang sugyot

15 ka tuig ang nilabay, ang suliran sa sidewalk vending maoy sentro sa usa ka kalibotanong tigom.  Mga eksperto sa nagkalainlaing natad nituki sa gamot nga hinungdan ug sa kalapad sa suliran sa pagpamaligya sa kadalanan.  Niumol sab sila og mga sugyot paglakip, di paggukod, sa sidewalk vendors pagpalambo sa kalibotanong ekonomiya.
15 ka tuig human sa kalibotanong tigom sa Bellagio, Italya, ang suliran sa sidewalk vendors nagpabilin nga dakong labad sa ulo sa lokal ug nasudnong kagamhanan di lang sa Sugbo ug Pilipinas kon dili apil na sa Los Angeles, California ug ubang bahin sa Estados Unidos ug sa dagkong dakbayan ug kanasuran sa Uropa.

-o0o-

Aron pagpahinumdom sa tanang hingtungdan, gipangahasan nako paghubad sa Binisaya ang mubo nga "Bellagio International Declarations" alang sa street vendors nga naumol niadtong Nobyembre 23, 1995.  Ang unang bahin nisuway pagpintal sa kalibotanong suliran:

• Sa paspas nga pagtubo sa dagkong mga dakbayan nikatap ang kabos nga mga mamaligyaay sa kadalanan, apil nang mga bata;
• Tungod sa kakabos, ka way trabaho ug pinugos nga pagbalhin og pinuy-anan, bisan sa mapuslanong pangalagad nga ilang nahatag sa katilingban, gitan-aw sila nga babag sa pagpalambo sa mga dakbayan ug kalungsoran;
• Ang mga mamaligyaay sa kadalanan gipaubos sa makanunayong panaugdaog sa lokal nga mga opisyal ug gihasi sa nagkalainlaing mga paagi nga nisangpot sa kaguliyang, pagkawa sa ilang kabtangan ug pagkaalkanse sa ilang puhonan; ug
• Wa pay naumol nga klarong lagda nga nihaom sa panginahanglan sa mga mamaligyaay sa kadalanan sa tibuok kalibotan.

-o0o-

Ang ikaduhang bahin sa "Bellagio Declaration" niawhag sa pag-umol og nasudnong lagda alang sa mga mamaligyaay sa kadalanan pinaagi sa paghimo nilang kabahin sa mas lapad nga tigbayon pagpalambo sa ilang panginabuhi, pinasikad sa mosunod:

• Paghatag sa mga mamaligyaay sa kadalanan og legal nga kahimtang pinaagi sa pagluwat og mga lisensiya, pag-umol og mga balaod ug paghatag og tukmang mga luna nga kabaligyaan;
• Paghatag og legal nga katungod sa paggamit sa tukma ug bakanteng mga luna ug pagpanalipod ug pagpalapad sa panginabuhi sa mga mamaligyaay;
• Paghimo sa mga mamaligyaay sa kadalanan nga kabahin sa mga laraw sa urban development pinaagi sa pag-isip nilang tipik sa urban distribution system;
• Pagluwat og mga lagda alang sa dugang mga pangalagad sa lokal nga mga ang-ang;
• Pagpalambo sa paghugpong ug pagdisiplina sa mga mamaligyaay sa ilang kaugalingon;
• Pagtukod og mga komitiba nga apilan sa mga mamaligyaay, NGOs, lokal nga mga opisyal, kapolisan ug ubang sektor;
• Pagtanyag sa mga mamaligyaay og paagi pagpahimus sa credit ug financial services;
• Pagtabang sa mga mamaligyaay atol sa mga katalagman; ug
• Pagpalambo sa mas maayong ugma sa mga bata ug sa mga may kakulian sa panglawas nga mamaligyaay sa kadalanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 24, 2010

Pakigbisog sa sidewalk

Nitidlom pag-ayo ang gidaghanon sa mga sakop sa Cebu City United Vendors Association (CCUVA) sa Colon sa kinapusoran sa Dakbayan sa Sugbo.  Matod ni Ermita Barangay Captain Felicisimo Rupinta, ang nagtukod sa CCUVA, gikan sa 900 pila ka tuig nang nilabay, 150 na lang sa ilang kaubanan ang nahibilin sa Colon.
Kon mao, nganong nisamot man hinuon kahuot ang mga sidewalk sa Colon?  May mga bahin na gani nga di kaagian sa katawhan busa mapugos na lang intawon pagsubay sa daplin sa dan ug pagsungasong sa kakuyaw nga masaghiran sa mga sakyanan.  Nga maoy usa sa nakaaghat ni Mayor Michael Rama pagsugyot nga usa na lang bahin sa kadalanan ang pabaligyaan sa sidewalk vendors.

-o0o-

Si kanhi mayor karon Kongresista Tomas Osmeña nitugot sa sidewalk vendors kon di moreklamo ang mga tag-iya sa mga bay patigayon nga ilang natungdan.  Apan kon mangreklamo nang mga negosyante, labi na kon mga suod ni Osmeña, kinahanglang mamutos dayon ang sidewalk vendors sa di pa sila gamitan og puwersa sa demolition team.

Pipila ka bay patigayon lain diay og tuyo sa paghawan sa sidewalk tungod sa ilang mga tindahan.  Ang uban nila, naibog ba kaha sa kadaghan sa mamalit sa gipalagpot nga sidewalk vendors, nipagawas sa ilang mga baligya ug mao nay nipuli sa sidewalk.  May pipila sab nga nipaabang gyod sa sidewalk ngadto sa mga magpapatigayong Muslim ug Taiwanese.

-o0o-

Nipasangil si Rupinta nga gawas nga mas naghuot ang sidewalk naalkanse pa gyong City Hall.  Kay ang mga sakop sa CCUVA niadto gikolektahan sa City Treasurer's Office og arkabala nga P3 ngadto sa P5 matag usa matag adlaw.  Karon, matod ni Rupinta, ang City Hall wa nay makuha bisan usa ka dako.
Gitumbok ni Rupinta ang pipila ka sinaligan ni Osmeña niadto, nga nagpabiling naglibot ni Rama karon, nga maoy nakakuwarta.  Pipila sa bag-ong vendors niingon nga tua sila magbayad sa usa ka dakong opisyal sa City Hall nga maoy nihatag nilang katungod pagladlad sa ilang mga baligya sa sidewalk.

-o0o-

Nipasidaan si Rupinta nga mapugos pagmartsa sa kadalanan ang  17,000 ka mga sakop sa CCUVA sa tibuok Metro Cebu aron pagpahinumdom nilang Rama ug ubang mga opisyal sa dakbayan sa ilang puwersa.  Matod niya mahugno ang ilang kahugpongan kon makulban sa kaldero ang ilang mga sakop.
Aron pagpanalipod sa ilang mga sakop gikan sa mga tigpatanto, nagtukod ang CCUVA sa Camansi Multi-Purpose Cooperative.  Gibanabana ni Rupinta nga moabot sa P34 milyones ang utang sa ilang mga sakop.  Nga mahimong di na mabayran kon di na sila makapamaligya.  Ang kadako sa pundo sa Camansi ug CCUVA nagpakita nga di gamayng patigayon ang sidewalk vending.  Nga mahimong maoy nakapadani sa pipila ka opisyal sa dakbayan pag-ambit sa raket.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 23, 2010

Tihik nga Internet

Kay 4 GB (gigabytes) ra man ang memory sa gamay nakong netbook (nga gitawag sab og subnotebook), ug giilisan pa gyod nakog Windows XP ang gipataban nang daan nga Linux operating system, wa nay luna alang sa akong kinaham nga instant messaging (IM) applications.  Apan mahinungdanon sa akong trabaho ang Yahoo! Messenger (YM), Google Talk, MSN Messenger ug Skype.  Kay silay makapasayon ug makapadali sa komunikasyon uban sa mga tigpaminaw ug akong kaubanan sa trabaho.

Maong napugos ko pagpangita og web-based nga bersiyon sa IMs aron nga di na ko kinahanglang mo-download sa applications nga makapakamang sa akong netbook.  Unang nakasukip ang GTalk sa ilang chat sa GMail.  Nisunod sab dayon ang Yahoo! Mail.

-o0o-

Sulbad na untang akong suliran.  Labi na dihang ang YM nakig-alyansa sa MSN ug may nakit-an kong application nga mokarga sa akong Yahoo! contacts ngadto sa GTalk ug GMail chat.  Apan unsaon na man lang ang akong contacts sa Skype?
Gisuwayan nako ang eBuddy Lite Messenger nga mosipong sa tanan nakong contacts sa YM, GTalk, MSN, Facebook ug bisan sa nagmingaw nang AIM, ICQ ug MySpace.  Wa hinuoy Skype.  Mao nga nadani ko sa Meebo.  Nga gawas nga mas nindot tan-awon, mas sayon gamiton ug makakuha sa tanan nakong IMs, naglakip sa daghang wa mailhi nga chats sa social media networks.  Wa hinuon gihapoy Skype.

-o0o-

Daghan kong accounts sa Facebook, YM ug GTalk.  Kay lahi man ang akong personal accounts ug ang among gihimo alang sa DYAB Abante Pa, Bisaya! ug sa nagkalainlain namong mga tulomanon sa radyo ug telebisyon.  Maapil namong daghan nga YM ug GTalk, apan usa ka FB account ang dawaton sa Meebo.
Ang Digsby maoy tubag sa akong panginahanglan.  Mahimong ikarga bisan pila ka accounts sa YM, GTalk, MSN, FB ug bisan Twitter.  Kaingon nakog sulbad na gyong tanan.  Hangtod nga akong nadiskubrehan nga ang Digsby kinahanglang i-download.  Ug mas bug-at pa sa tanang nangamatay nga nikaging gyong akong netbook.

-o0o-

Gisuwat ni nako aron pagpaila ninyo sa imo.im (https://imo.im/).  Web-based.  Sa ato pa, maablihan gikan sa browser sa way pag-download og bisan unsang application.  Labaw sa tanan, modawat hangtod upat ka accounts sa FB, YM, GTalk ug MSN.

Kon karon ka pang kadungog sa imo.im, ayaw og kahibung.  Alpha pa sila.  Sa ato pa, di pa kaayo stable.  Sa pila ka semana na nakong gamit, may mga higayon nga mokaging, apan maulian ra sab dayon.  Wa pa hinuoy Twitter.  Apan may eksperimento silang gisugdan paghimo sa tweets nga private chats.  Nag-antos ko sa gamayng netbook kay labihan nakong tihika.  Busa malipayon ko nga motaho nimo nga libre ug way bisan gamay nga bayranan ang imo.im.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 21, 2010

Bayad sa dakong utang

Naglisod pagtuo ang senior citizens sa Sugbo sa pamahayag ni Senador Serge Osmeña nga "binuang" ang bag-ong balaod nga nipalapad sa ilang mga benepisyo.  Kay pila ka adlaw sa wa pa niya sawaya ang exemption sa senior citizens gikan sa 12% expanded value added tax (Evat), nanghatag si Osmena dinhi sa Sugbo og t-shirts nga nagdeklarar sa iyang gugma sa senior citizens.  Matod nila ang t-shirts may hulagway nilang Serge, anhing Serging Osmena ug Kongresista Tommy Osmena.  Nga sa mayor pa, ug sa dayong piniliay sa Mayo, nanghatag og hinabang sa senior citizens sa Dakbayan sa Sugbo.
Maong may sukaranan ang pangutana sa senior citizens nga nanawag sa "Arangkada" sa DYAB Abante Pa, Bisaya:  Nahigugma ba gyod tinuod si Senador Osmeña nila?  O gipahimuslan lang sila sa niaging piniliay?

-o0o-

Di hinuon mabasol si Osmeña sa iyang pagsaway sa balaod.  Gipirmahan ni kanhi presidente Gloria Arroyo ang Expanded Senior Citizens Act sa way paggahin og kuwarta sa pagpatuman ini.  P7 bilyones ang gikinahanglan matag tuig sa hingpit nga pagpatuman sa balaod.  Ang dakong bahin gamiton paghatag sa P500 nga binuwan nga hinabang sa kapin sa usa ka milyon ka labing kabos nga senior citizens.
Nikumpisal si DSWD Secretary Dinky Soliman nga way kuwarta ang kagamhanan paghatag sa hinabang.  Ang pamunoan ni Pres. Aquino gibinlan og responsibilidad pagpatuman sa balaod kansang kredito hingpit nang gihanggab ni Arroyo.  Apan di ni igong sukaranan nga ipadaplin ang balaod ug ihikaw gikan sa senior citizens ang mga benepisyo nga makiangayon lang nga madawat nila.

-o0o-

Maoy pagsud sa esena sa labing gidumtan ni Senador Osmena, iyang kauban sa bag-ong Senado, si Ralph Recto.  Sa usa sa labing dakong baligho sa atong panahon, si Recto nga gilansang sa mga botante niadtong 2007 tungod sa iyang pagpasar sa Evat karon mao nay nanalipod sa exemption sa senior citizens ug si Osmena nga supak sa Evat mao na karoy nanalipod sa buhis.

Nisugyot si Recto nga mopasar ang Kongreso og supplemental budget nga P3.5 bilyones.  Aron madawat dayon sa nagkalisudlisod nga senior citizens ang binuwang hinabang alang sa ikaduhang tunga karong tuiga.

-o0o-

Seryuso hinuon ang pasidaan ni Osmeña sa implikasyon sa balaod ngadto sa nasudnong panudlanan:  Patong sa P7 bilyones nga tinuig nga gasto pagpatuman sa balaod, ang exemption sa Evat sa 4.6 milyones ka senior citizens makaiban og P1.3 bilyones sa tinuig nga koleksiyon sa buhis.
Apan kinsa man ang makalalis sa kamakiangayon sa pagtabang ug paghimong mas gaan sa nahibilin nga pila na lang ka tuig sa atong katiguwangan?  Nga maoy nagtikad sa mga tigbayon sa nasud ug mga institusyon nga atong gipahimuslan karon ug makatabang pag-umol sa umaabot pa natong kaliwatan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 20, 2010

                            Aplay ni Noynoy

 

              Hinaot way paryente si PCGG Commissioner Ricardo Abcede sa MCIAA Board.  Kuyaw kon sundon nila ang iyang pakauwaw pagtudlo sa iyang kaugalingon isip OIC sa PCGG.  Alang ni Abcede siyay ikaduhang labing taas og ranggo busa maoy angayng mopuli ni kanhi tsirman Camilo Sabio kinsa nisumiter sa iyang courtesy resignation niadtong Hunyo 30.

              Kakuyaw kon makahunahuna ang board members sa MCIAA nga, gawas nga makapatuyang pagpabawon sa ilang kaubanan nga di na matudlo pagbalik sa bag-ong pamunoan, makahimo diay paglugway sa ilang mga termino.  Kon way bilib sa disallowance sa COA, kinsa may makapugong nila pagsalikway sa baruganan ni Justice Secretary Leila de Lima nga binuang ang gihimong Abcede?

                             -o0o-

              Kon pasikaran ang kamainampigon ni Pres. Noynoy Aquino pagtudlo og mga opisyal sa iyang pamunoan, kuyaw nga di pa niya mahulipan ang tanang bakanteng mga katungdanan sa di pa ang Hulyo 31.  Dul-an sa 5,000 ka mga opisyal ug mga kawani ang co-terminus ni kanhi presidente Gloria Arroyo niadtong Hunyo 30.  Ug nikumpisal na si Aquino nga nagnihit na ang takos ug ligdong nga mga tawo nga iyang kapilian.

              Maong dako ang kahigayonan nga di pa kahulipan ang mga opisyal sa mga buhatan sa kagamhanan, apil nang mga nagbase dinhi sa Sugbo sama sa MCIAA.  Nga mas maayo na lang kay sa masipyat siya pagpanudlo og mas badlungon pa.

                               -o0o-

              Laing nakapalangay sa pagpanudlo ni Aquino og bag-ong mga opisyal mao ang iyang pagdumili sa paghulip sa tanang bakanteng katungdanan.  Nga ang uban gitukod lang ni Arroyo aron pahimutangan sa iyang mga alyado sa politiko, nga nakapasamot lang hinuon pagpaburot sa nanghupong nang daan nga burukrasya.

              Kasaligang mga tinubdan nagbutyag nga apil sa papason ni Aquino mao ang mga buhatan sa presidential assistants, apil nang gibakantehan ni Felix Guanzon dinhi sa Sugbo ug Central Visayas.  Puno ni sa iyang pagpapas sa Presidential Anti-Graft Commission (PAGC) ug Presidential Anti-Smuggling Group (PASG).

                              -o0o-

              Nagkadugay ang paghulip sa bakanteng mga katungdanan, nagkadako ang baha sa mga aplikasyon sa mga gustong makatrabaho sa kagamhanan.  Ang mga aplikante mabahin sa tulo ka pundok:  Una, ang mga nakatabang sa kampanya ni Aquino nga nagtuong angay silang makabahin sa mga bunga sa kadaogan; ikaduha, ang mga nagtungkawo sa gahom nga nisikit sa bag-ong mga hawod aron kalugwayan ang ilang malipayong mga adlaw; ug ang mga nagtuong may ikatampo sila sa kagamhanan.

              May mga natudlo na si Aquino nga naapil sa una ug ikaduhang pundok.  Kasagaran sa mga tinudlo nahisakop sa ikatulong pundok.  Hinaot nga makakita og mas paspas ug mas makiangayong paagi ang pamunoang Aquino pag-ila, pagtultol ug pagkumbinser sa labing tarung ug labing takos nga mga Pilipinhon sa pag-alagad sa labing daghan ug labing nagkinahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 19, 2010

Labok sa Ombudsman

Angayng hangpon ang kapaspas sa Visayas Ombudsman nga nisusi sa kontrobersiyal nga P500,000 nga pabawon sa Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA) ngadto sa niretirong sakop sa board nga si Dawnie Roa.  Sa samang adlaw nga nigawas ang balita sa The Freeman, nimando dayon og imbestigasyon si Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago.  Human lang sa usa ka adlaw, giawhag ni Santiago ang MCIAA sa di una paghatag sa dakong kuwarta ngadtong Roa.
Bahala na kon wa maminaw si MCIAA General Manager Danilo Francia ug gidalidali gyod pagpahikay ang tseke ug gipada dayon sa bay ni Roa.  Ang konsuylo mao nga wa diay maghagok ang buhatan nga giisip na hinuong babag inay tigpatuman sa kampanya batok sa pangurakot.

-o0o-

Nahingpit ang akong bilib sa Visayas Ombudsman dihang wa molubay atubangan sa pagsukol sa mga sakop sa MCIAA board.  Giluwatan dayon ang supina sa resolusyon ug tanang mga dokumento sa P500,000 nga pabawon.  Nga nakapahinumdom sa tanang hingtungdan sa kadako diay sa gahom sa Ombudsman:  Mahimo nilang pugson ang bisan unsang buhatan sa kagamhanan pagtahan sa mga dokumento nga ilang gikinahanglan.

Hinaot nga inay magsige og press conference, nga makapausik lang sa buhis sa katawhan pagpalit sa makapabusdik nga pagkaon alang sa gidapit nga mga sakop sa media, magsugod nang MCIAA board pagtuman sa supina sa Ombudsman.

-o0o-

Ang bag-ong labok sa Visayas Ombudsman wa hinuon makapapas, hinunoa nakapasamot, sa kalibog nganong pinili ra ang mga kaso nga gipaspasan sa Ombudsman.  Kay samtang dalayegon ang ka-determinado sa ilang paningkamot pagsusi sa labing uwahing eskandalo sa MCIAA, makapahugno sab ang padayon nilang pagyaka sa uban pang mga kaso.  Nga mas unang napasaka sa ilang buhatan, gilawalawaan na gani ang kasagaran.

Ang kinaham nga lusot sa kadagkoan sa Ombudsman mao ang kanihit sa ilang graft investigators.  Nga mahimong balido apan di makapatin-aw nganong ang makabungog nga mayoriya sa nihit kaayong mga kaso nga napasaka sa Sandiganbayan nabasura man tungod sa kahuyang sa mga ebidensiya.

-o0o-

Laing lusot sa Ombudsman:  Giuna nila ang mas dagkong mga kaso, nga naglambigit sa mas dakong kuwarta ug nakaapektar sa mas daghang magbubuhis.  Kon mao, nganong gipakatug man lang gihapon ang mas dagkong mga transaksiyon pagpalit sa yuta sa mga Balili sa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga City ug mga proyekto sa Asean Summit sama sa CICC ug surveillance cameras?
Ang di malalis nga kamatuoran mao nga giyak-an nilang mga kaso nga naglambigit sa mga alyado ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Apan nganong wa man lang gihapon lihoka nga bag-o na man unta ang pamunoan?  Hinaot nga di pinili lang gihapon ang kapahamtangan sa dugay-na-natong-gikamingawan-apan-nabanhaw-karong-bag-o nga kaisog sa Visayas Ombudsman.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 18, 2010

Paghinulsol sa MCIAA

Mayoriya sa mga sakop sa board sa Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA), sa gusto nila o sa dili, mamutos na sunod buwan.  Kay di na lugwayan ang ilang mga termino sa pamunoan ni Pres. Noynoy Aquino.  Mao nga mosamot kakadudahan ang ilang paugat paghatag og makalilisang nga pabawon ngadto sa niretiro na nilang kauban nga si Dawnie Roa.

Kon may kaikog pa lang unta, gitugyan na nila sa bag-ong liderato sa MCIAA ang pagtimbang-timbang makiangayon bang paghatag ni Roa og P500,000.  Bisan kon di gani diay siya maoy angayng molingkod alang sa Departamento sa Turismo kay ang MCIAA charter nitugot man lang unta sa secretary, o assistant secretary, o undersecretary.

-o0o-

Si MCIAA General Manager Danilo Francia di na matudlo pagbalik.  Di siya kalipikado sa katungdanan.  Di siya CESO (career executive service office) eligible.  Kutob na lang siya karong Hulyo 31.  Gawas lang kon di pa mahuman si Aquino paghulip sa mas mahinungdanong mga katungdanan sa kaulohan.
Sa gusto nila, o sa dili, mapugos na sab pagpamutos ang mosunod nga upat ka mga representante sa pribadong sektor (sa way pagtuki sa ilang katakos, ug unsay ilang nahimo, pagduma sa tugpahanan):  Silang kanhi Cebu City vice mayor Renato Osmeña, Cebu Business Club President Dondi Joseph, Maglilindog Bobit Avila ug Magpapatigayon Winglip Chang.

-o0o-

Goodbye bonut na sab bisan ang mga nanglingkod sa MCIAA board isip mga representante sa nasudnong mga buhatan sa kagamhanan:  Department of Transportation and Communication (DOTC), Department of Justice (DOJ), Department of Finance (DOF) ug Civil Aviation Authority (CAA).
Mahimong mahibilin sa MCIAA board si DOT 7 Director Maria Rica Bueno, gawas lang kon ilabay siyang Aquino ngadto sa laing rehiyon.  Usa ray seguro nga magpabilin sa kontrobersiyal nga board:  Si Gobernador Gwen Garcia, tungod sa iyang pagkapili pag-usab pagka gobernadora sa Sugbo.  Pabilin hinuon nga maglaway og lingkoranan sa board ang Kagamhanan sa Dakbayan sa Lapulapu, bisan silay nahimutangan sa tugpahanan.

-o0o-

Kon wa pang kamatngon ang mga sakop sa MCIAA board, hinuwaman na lang kining lugway sa ilang katungdanan.  Kon wa pa lang unta maapiki ang bag-ong pamunoan, daghang salamat sa kaluya sa Civil Service Commission (CSC) pag-imbentaryo sa tanang mga tinudlo ni kanhi presidente Gloria Arroyo kansang mga termino dungan nga napupos niadtong Hunyo 30, di na unta nila madalidali pagpalusot ang tseke ni Roa.
Maong kon duna pa silay nahibilin nga bisan gamay na lang uwaw, gawas nga bakwiong pabawon ni Roa, sublion sang legalidad sa iyang pagdawat sa P30,000 nga binuwang suholan sa niaging 15 ka tuig sa katungdanan nga mahimong di diay iya, ug mangayog pasaylo sa tanan nilang nahimo-nga-di-unta-angayng-himuon ug wa-mahimo-nga-angay-untang-himuon sa tugpahanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com