Arangkada of Leo Lastimosa for September 30, 2010

        Gahong sa nursing

    Sa labing uwahing ihap sa Professional Regulation Commission (PRC), 187,000 ka lisensiyadong nurses ang way trabaho.  Maong giawhag sa Department of Labor and Employment (Dole) ang mga tinun-an ug ilang mga ginikanan sa paghunong na pagkuha sa kursong nursing aron nga di sila mapuno sa nagkataas nga listahan sa mga gradwado sa nursing nga way trabaho.  O napugos pagdawat og mas ubos nga mga trabaho.  Bisan mga trabaho nga layo ra kaayo sa ilang kurso.
    Apan unsaon na man lang ang mga tinun-an nga nahinayak na pagpa-enrol sa nursing?  O ang mga tulonghaan nga nakabuylo na pagpalapad sa ilang kahimanan, ang uban nagtukod gani og ilang kaugalingong mga tambalanan, kay gipakaingon nga molungtad hangtod sa hangtod ang uso.

-o0o-

    Kinsa man tuod ang magdahom nga mokalit lang og awop ang kalibotanong demanda alang sa atong nurses?  Pila ka tuig ang nilabay masaligon ang tanang hingtungdan nga minilyon ka nurses ang gikinahanglan sa nagkalainlaing kanasuran.  Hangtod gani sa niaging tuig gibanabana nga sa Estados Unidos lang 600,000 ang gikinahanglan hangtod sa 2020.
    Maong bisan ang mga doktor nangeskuyla og nursing.  Bisan ang mga tulonghaan nga way hibangkaagan sa natad nangahas pagtanyag sa kurso.  Namasin nga makabahin sa nagbaha nga kuwarta ug interes sa mga tinun-an ug mga ginikanan.  Bahala nang kabos nga kalidad sa ilang mga gradwado.

-o0o-

    Hangtod nga nahagsa ang kalibotanong panalapi.  Labi nang ekonomiya sa Estados Unidos.  Sa kalit lang nitak-op ang kahigayonan sa nurses sa ubang kanasuran.  Sa kalit lang gibabagan ang tanang aplikante nga nurses pagsud sa Estados Unidos.  Bisan ang mga nadawat na unta og trabaho sa mga tambalanan sa nagkalainlaing mga estado.
    Bisan ang lokal nga mga tambalanan namalibad na sab.  Gibahaan na sa nurses, ang uban boluntaryo na gani, nga sobra na kaayo sa ilang gikinahanglan.  Maong may pipila nga mao na lay nibayad sa mga tambalanan bugti sa makuha nilang kasinatian.  Alang sa kahigayonan sa ubang kanasuran nga wa pa mahibaw-i kanus-a moabot.

-o0o-

    Mao ni sangpotanan sa pag-iyahay sa mga institusyon sa edukasyon ug pamuo:  Ang mga tulonghaan, inay motabang paggiya sa mga tinun-an ug mga ginikanan unsay labing tukma ug mapuslanon nga mga kurso, nipaundayon hinuon sa baha sa pagpataka; ug ang kagamhanan ug mga industriya wa sab gyong kapahibawo sa mga tulonghaan unsay tinuoray nga mga panginahanglan, sa wa pa unta mausik ang panahon ug hiniposan sa mga biktima.
    Karon, uwahi nang tanan.  Daghan nang nangasaag.  Ang maayong balita mao nga nagkaabot na ang mga tulonghaan, kagamhanan ug mga industriya.  Ang daotang balita mao nga wa gihapoy nahitabo.  Daghang salamat sa mga gapos sa burukrasya, padayon nga gilawog ang mga tinun-an sa gahong nga way kinutoban.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 28, 2010

                Pabrika sa Talisay

 

        Pito ka babayeng kawani, duha nila menor de edad, nilayas gikan sa pabrika sa Cansojong, Talisay City.  Nipasangil nga gitanggong sila sa trabahoan, nag-antos sa gamayng suholan, way tarung pagkaon ug gipatrabaho gikan sa sayong buntag hangtod na sa tungang gabii.  Nidangop sila sa bay sa konsehal sa Pajo, Lapulapu City, nga maoy gitrabahoan sa una sa usa nila.

        Usa nila nitawag sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya kay giingong gipapangita sila sa tag-iya sa pabrika sa mga polis sa Talisay.  Nahibaw-an nila nga gipasanginlan silang nangawat sa kuwarta ug alahas sa tag-iya ug gipa-blotter sa kapolisan.  Maong nagpakitambag sila unsay mga buhatan sa kagamhanan nga ilang kadangpan.

-o0o-

        Nangayo mi og katin-awan gikan sa duha ka buhatan nga among nahunahunaan nga makatabang nila:

1. Ang Department of Social Welfare and Development (DSWD) nipasabot nga kalapasan sa balaod ang pagpatrabaho sa mga bata, labi na kon tinuod nga di makitawhanon ang kahimtang sa panrabaho ug nga P800 ra ang binuwan nga suholan sa mga kawani; ug
2. Ang Department of Labor and Employment (Dole) nitataw nga di mahimong tanggungon ang mga kawani supak sa ilang kabubut-on ug nga di mahimong tablahon lang ang balaod sa minimum nga suholan ug ubang batakan nga mga benepisyo.

-o0o-

        Natultolan ni Marlon Bellita sa DYAB Radyo Patrol ang pabrika sa shellcraft nga gipanag-iya ni Merlie Canico.  Kinsa human nanagana niuyon sa pagpakighinabi namo ug nihimo sa mosunod nga mga pamahayag:

1. Gipa-blotter niyang mga kawani sa kapolisan sa Talisay apan mahimong laing mga tawo ang nanghilabot sa iyang kuwarta ug alahas ug busa wa siyay laraw sa pagpasaka og kaso batok nila;
2. Nakasabot siya sa paglayas sa mga kawani, nga pulos taga Bohol, kay kasagaran nila wa nay madawat tungod sa dakong utang sa ilang mga ginikanan; ug
3. Gibayran ang mga kawani base sa gidaghanon sa kuwintas nga ilang mahuman.

-o0o-

        Gitugotan sab ni Canico si Marlon sa pakighinabi sa mga kawani.  Bisan klarong nahadlok, gitug-anan mi sa mga kawani og makapakugang nga kasayuran:  Tinuod nga di sila makagawas-gawas, mas gamay pa gani sa P800 ang ilang binuwan nga suholan ug kasagaran nila nagapos sa dagkong utang sa ilang mga ginikanan.  Mas makapapugwat nilang sumbong:  Gipahamtang sila og inadlaw nga quota nga 160 ka kuwintas; maong maabtan sila og hangtod sa tungang gabii aron makatiwas; kay kon di kahuman sa quota, markahan sila og absent ug ang kuwang ipatong sa quota pagka sunod adlaw.

        Nisaad ang DSWD ug Dole pagsusi sa pasangil sa mga kawani.  Hinaot nga ilang kahatagan katin-awan ang kontrobersiya.  Pait nang daan nga napakyas ang kagamhanan pagpugong sa panaugdaog sa mga anak sa singot.  Mas dakong eskandalo kon wa gihapoy mahimo karong nangreklamo na.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 27, 2010

        Trapiko sa Mandaue

    Niluag na og diyutay ang trapiko sa highway gikan ug padung sa amihanang Sugbo human ablihi ang Cebu North Coastal Road.  Mga sakyanan paingon sa Liloan, Compostela, Danao City ug ubang bahin sa amihanan mahimo nang moagi sa Paknaan, Mandaue ug molahos sa bukana duol sa simbahan sa Liloan.  Ang taga Consolacion nga gustong molikay sa highway mahimong mosimang sa lutsanan padung sa Yati, Liloan.
    Apan ang bisan unsang alibyo sa trapiko sa highway nabalhin sa Marcelo Fernand Bridge.  Diin nahimutang ang likoanan paingon sa North Coastal Road.  Mao nga ang kaniadto laktoranan nga Plaridel St. karon mao nay gilikayan sa mga motorista nga di ganahang matanggong.

-o0o-

    Ambot kanus-a mopahibawo ang kadagkoan sa Dakbayan sa Mandaue sa tinuod nga kahimtang sa Butuanon Bridge.  Nahibung ang mga motorista nga gidid-an na silang makatungtong sa taytayan samtang nagpaabot sa pag-usab sa suga sa trapiko.  Pipila ka motorista nangreklamo nga nisamot kauyog ang taytayan.  May pipila sang nakabantay nga niyungyong na pag-ayo ang tungatunga nga bahin sa taytayan.
    Di ni unang higayon nga gikabalak-an ang kahimtang sa Butuanon Bridge.  Niadtong 2008, ang kadagkoan sa Mandaue nagpatabang sa Department of Public Works and Highways (DPWH) pag-ayo sa taytayan.  Kon matak-opan ang taytayan, mosamot kahuot ang Marcelo Fernan Bridge ug malumos sa daghang mga sakyanan ang Canduman.

-o0o-

    Laing dakong suliran sa trapiko sa Mandaue mao ang kinasang-an sa Canduman Road ug nasudnong highway.  Nga nahimo nang saksi sa daghang panagbangga sa mga sakyanan.  Kini tungod kay di tanang motorista ang makapugong sa ilang sakyanan nga maglugsong ug makig-ilog sa apiking luna batok sa mga sakyanang kinahanglang mobuylong daan aron makatungas ug makaliko gikan sa Canduman.
    May mga sugyot nga butangan og traffic light ang eskina.  Apan ubang mga motorista nabalaka nga makapasamot lang ni sa pagkabara sa trapiko.  Ang pag-abli og gamayng agianan sa mga sakyanan gikan sa Canduman padung sa highway nakaiban apan wa gyong kapapas sa subsob nga mga aksidente.

-o0o-

    Samtang gihinuktokan pa sa kadagkoan sa Mandaue ang sulbad, tuguting akong sublion ang dugay nang sugyot:  Nganong di man palapdan ang alternatibong mga agianan sa mga sakyanan gikan ug padung sa Mandaue, Consolacion ug Dakbayan sa Sugbo?  Pananglitan, may agianan gikan sa Hilltop Homes Subdivision sa Casili, Consolacion nga molusot paingon sa Canduman, Kabangkalan, A.S. Fortuna ug Kasambagan.  May agianan sab atbang sa Foodarama Consolacion nga molahos sa Pit-os, Talamban.
    Labing dinaliang mahimo nilang Mandaue City Mayor Jonas Cortes ug Consolacion Mayor Teresa Alegado mao ang pagtultol sa mga motorista sa alternatibong kadalanan.  Aron di na sila siyam-siyaman sa sunod nga aksidente sa highway.  Ang pagbutang og directional signs ug pagdestino sa mga barangay tanod atol sa dagkong aksidente makatabang gyod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 26, 2010

        Nganong gitagoan

    Ambot unsay gihunahuna sa kadagkoan sa Malakanyang nga nihukom nga taguon gikan sa katawhan ang kabahin sa mga rekomendasyon sa mga imbestigador sa hostage crisis sa Quirino Grandstand.  Nagdahom ba nga human niulbo ang kalibotanong rebolusyon sa kasayuran katagoan pa nila ang kasayuran nga ingon ini kamahinungdanon gikan sa publiko?
    Mas kahibulongan nga nahitabo ni ubos sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino.  Kansang malampusong kampanya gisandig sa labing bag-ong mga tekonolohiya sa komunikasyon.  Daghang sakop sa iyang gabinete nga bloggers niadto, may Facebook ug Twitter accounts.  Siyarog wa sila kahunghong sa presidente nga di mahimong tanggungon ang kasayuran nga dugay na kaayong gikahinaman?

-o0o-

    Kon may angay mang imbestigahon ang Malakanyang, kini maoy angay nilang pakisayran:  Nganong naabtan og usa ka semana human gisumiter sa Incident Investigation and Review Committee (IIRC) ang report ngadto sa Malakanyang una nabutyag ang kinatibuk-ang taho ngadto sa mga magbubuhis.
    Nagduda ko nga di kapulpol kon dili kaikog sa mga sakop sa media ug sa ilang mga tinubdan ang hinungdan sa kalangay pagpagawas sa kasayuran.  Tungod tingali sa kaligdong ug popularidad ni Aquino, mahimong gitugotan lang niya sila nga maoy magbuot unsa ray ipahibawo.  Hangtod nga nakumbinser sila nga makaayo sa tanang hingtungdan nga way tapin-an bisan gamay.

-o0o-

    Nga tinuod ang gipagawas nga kasayuran sa gitagoan nga bahin sa mga rekomendasyon sa IIRC, wa nay lalis.  Ang Malakanyang wa na lang gani magtagad pagpanghimakak sa kasayuran (nga namantala sab ning maong lindog gahapon).  Maayo na lang nga wa mapun-i ang duha nila ka dagkong atraso.
    Kay gawas nga gilangay ang pagpahibawo sa taho sa IIRC, giibanan pa gyod.  Wa katabang sa kawsa sa palasyo ang katin-awan ni Executive Secretary Paquito Ochoa Jr. nga gilangay pagpagawas ang mga rekomendasyon kay ila pang gihimong mas yano aron mas masabtan sa presidente.  Maayo na lang nga wa na pun-i ang ilang mga pakauwaw og lab-as nga pamakak.

-o0o-

    Sakto ang Malakanyang.  Ang tahas sa IIRC mao ra ang pagrekomendar kinsay angayng silotan ug unsay kausaban nga angayng pasiugdahan human sa duguong hostage crisis.  Di kapugos silang Justice Secretary Leila de Lima ug ubang mga imbestigador ni Aquino sa pagtuman sa tanan nilang rekomendasyon.  Way mosukwahi nila.
    Ang kalibogan mao ang mga lakang ni Aquino human nakadawat sa taho sa IIRC.  Ang mga imbestigador nga iyang gitudlo, ug busa maingon nga pulos niya gisaligan, karon iya nang gidudahan.  Human niya tahasi pagsusi sa kinatibuk-ang krisis, karon iya na silang giingnan nga wa diay siyay bilib nila kay mas bilib siya ni Ochoa ug ni Presidential Legal Counsel Ed de Mesa.  Ambot makasalig na ba silang Ochoa ug de Mesa nga wa na siyay mas gibiliban pa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 25, 2010

Panagang sa IIRC

Dako ang problema sa mga sakop sa Incident Investigation and Review Committee (IIRC):  Silay gidakdakan sa masuk-anong pagsaway sa mga naigo sa ilang rekomendasyon apan, gawas nga gipasubli pang Presidente Noynoy Aquino, wa pa gyod ipagawas sa Malakanyang ang kinatibuk-an nilang taho.  Maong di sila hingpit nga makapanalipod sa ilang kaugalingon.  Labi na kon ang labing epektibo nilang panagang nahimutang sa bahin sa taho nga gitagoan sa palasyo.
Apan di mahimong magpatara lang sila.  Maong usa nila nipagawas sa gitagoan nga bahin sa taho.  Sa way pagpaila niya.  Nga mahimo lang pinaagi sa paghatag sa kasayuran ngadto sa pinili nga mga sakop sa media.

-o0o-

Mga kasong kriminal ug administratiba ang ilang girekomendar nga ipasaka batok ni Manila City Mayor Alfredo Lim tungod sa iyang pagpanapaw sa ground commander pinaagi sa pagpadakop ni Gregorio Mendoza, igsuon sa hostage taker nga si Rolando Mendoza, ug pagmando ni Manila Police Distict Chief Rodolfo Magtibay pagbiya sa command post dayong ulbo sa pinusilay.

Nirekomendar sab ang IIRC nga magpasiugda ang Department of Justice (DOJ) og pasiunang imbestigasyon pagtuon sa pagpasaka og pormal nga mga kasong kriminal batok nilang Heneral Magtibay, National Capital Region Police Office Director Leocadio Santiago, kanhi PNP Director General Jesus Verzosa, DILG Undersecretary Rico Puno, Superintendent Orlando Yebra ug MPD SWAT commander Santiago Pascual III.

-o0o-

Giawhag sa IIRC ang dinalian nga pagpasaka og mga kasong administratiba batok nilang Manila City Vice Mayor Isko Moreno, ang nibitbit sa suwat sa Ombudsman nga gikatahong nakapaulbo ni Rolando Mendoza, Magtibay, Santiago, Verzosa, Puno, Yebra ug Pascual.

Wa silay kaso nga girekomendar nga ipasaka apan niawhag nga ipadayon ang pagsusi sa mga pasangil batok nilang Ombudsman Merceditas Gutierrez, nga gitumbok nga niyaka sa motion for reconsideration sa hostage taker sud sa pito ka buwan, ug Deputy Ombudsman Emilio Gonzalez, nga giingong gipasanginlan nga nangilkil og P150,000 gikan ni Rolando Mendoza.

-o0o-

Ang dokumento nga gipagawas sa wa pa ilha nga sakop sa IIRC nagpakita nga wa silay kaso nga girekomendar nga ipasaka batok sa mga sakop sa media.  Sukwahi sa pahibawo ni Presidente Aquino.  Igo lang nilang giawhag ang DOJ sa pag-imbestigar nilang Erwin Tulfo ug Michael Rogas sa DzXL, nga nakighinabi ni Mendoza dayon niyang pamusil sa mga bihag.
Igo lang sab nga nirekomendar ang IIRC sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) pagsusi sa posibleng kalapasan nga nahimo sa live coverage sa ABS-CBN, GMA 7 ug TV5, labi na ang mga bahin nga nagpakita sa nahimutangan ug kalihokan sa kapolisan.  Ang imbestigasyon  karon sa KBP sa mga pasangil batok sa RMN mahimo rang palapdan aron maglakip sa ABS-CBN ug TV5.  Ang GMA 7 di sakop sa KBP busa ubos sa lagda angayng imbestigahon sa National Telecommunications Commission.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 24, 2010

        $54 nga paniudto

    P2,376.  O $54.  Mao ra nay nabayran ni Presidente Noynoy Aquino sa ilang paniudto nga hotdog sa sidewalk sa New York di layo sa iyang gipuy-an nga Sofitel Hotel.  Daghan na siya og nabangkahan--si kanhi senador Mar Roxas, mga sakop sa iyang gabinete, mga sakop sa media, ilang mga guwardiya ug bisan ang sakop sa Secret Service nga gidestino alang niya.

Gamay ra kaayo kon itandi sa usa ka milyon ka pesos nga giwaldas sa delegasyon ni kanhi presidente, karon Kongresista, Gloria Arroyo sa usa lang ka panihapon sa Le Cirque sa New York human gyod namatay si kanhi presidente Cory Aquino sa Agosto sa niaging tuig.

-o0o-

    Daghang magpapatigayon, mga Pilipinhon ug mga langyaw, nga nitanyag pagbangka og pagkaon sa kinatibuk-ang delegasyon ni Aquino sa nagpadayon niyang biyahe sa Estados Unidos.  Apan gibalibaran silang tanan ni Aquino.  Kinsa mas nituo sa Sugbuanon niyang classmate sa Ateneo, si Energy Secretary Rene Almendras, nga mas laming ikaon nga magbarug sa kadalanan sa New York kay sa magpahimutang og lingkod sa labing luho nga mga kan-anan.
    Si Almendras say nida ni Aquino sa kinaham niyang kan-anan sa labing uwahi nilang duaw sa Sugbo.  Kanus-a may magpapatigayon nga taga Sugbo nga nitanyag pagbayad sa ilang panihapon.  Nakatag-an ka, gibalibaran sab siyang Aquino.

-o0o-

    Wa pa tang kahibawo sa sangpotanan sa kinatibuk-ang usa ka semana nga pagduaw ni Aquino sa New York.  Wa pa tang kahibawo magkatagbo ba gyod silang US President Barack Obama ug kon unsay reaksiyon sa mga pangu sa ubang kanasuran sa iyang pakigpung sa UN General Assembly karong Sabado (oras sa Pilipinas).
    Apan sipa nang mensahe nga iyang napadangat:  Mahimo diayng isangyaw ang kawsa sa Pilipinas sa ubang kanasuran nga di kinahanglan ut-uton ang panudlanan sa mga Pilipinhon; nga mas gamhanan diay ang kaligdong ug kamatinud-anon kay sa wa kinahanglana ug di makiangayon nga pagpagawal.

-o0o-

    Usa sa nakahimong talagsaon sa kagamay ra sa delegasyon ni Aquino mao nga way bisan usang senador ni kongresista nga nakakuyog.  Nikumpisal si House Deputy Speaker Erin Tañada sa iyang pagtambong sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya gahapon nga daghang kongresista ang naghinam-hinam nga mouban.  Apan wa silay imbitasyon nga nadawat gikan sa Malakanyang.
    Wa hinuon ning kapugong ni Kongresista Gloria Arroyo pag-adto sab sa New York.  Bisan di siya sakop sa delegayson ni Aquino.  Nahibaw-an ni Tañada nga kuyog ni Arroyo si Kongresista Martin Romualdez sa Leyte.  Nga maoy niangkon nga nibayad sa panihapon nilang Arroyo sa Le Cirque.  Naneguro si Tañada nga di mahitabong magkita silang Aquino ug Arroyo.  Kay wa mabantog si Arroyo nga mosugot lag paniudto nga hotdog o, labi na human sa niulbong eskandalo sa NBN-ZTE, burger.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 23, 2010

            Libog sa dengue

     Ang tinuod nga mga eksperto sa lamok, nga pulos beterano sa malampusong kampanya batok sa malaria sa Negros Oriental, nitabang pagsusi sa mga hinungdan sa padayong pagsaka sa mga kaso sa dengue sa Guadalupe, Labangon ug Lahug sa Dakbayan sa Sugbo.  Wa silay dala nga kemikal.  Ni makina.  Wa sila modangop sa fogging.  O bisan sa mist-spraying.

     Dali nilang natultolan ang mga lim-aw sa tubig.  Nga naitlogan na sa mga lamok.  Nakit-an dayon nila ang daghan nang nguyu-nguyo.  Nga sud sa pila lang ka adlaw mahimong makalupad na ug makadugang paghasol sa naapiki nang daan nga mga barangay.

            -o0o-

     Wa sila malisang.  Ni matarantar.  Wa sila mosunod sa dinalidali nga mga lakang pagpatay sa mga anak sa mga lamok nga nagda sa makamatay nga sakit:  Sama sa pagyabo og lana sa lim-aw sa tubig; o paghilo sa tibuok palibot ginamit ang makahilo nga mga kemikal.

     Klarong timaan nga wa sila mawad-i sa maayong pangisip--wa sila manawag ni Cebu Provincial Board Member Sergio Restauro aron mangayo sa iyang gikaintapang kemikal.  Ang ilang gihimo mao ang labing yano ug tukmang sulbad:  Giyabo nila ang tanang naglim-aw nga tubig.  Labaw sa bisan unsang lana ug kemikal, ang paghikaw sa mga tagoanan ug itloganan maoy labing bangis nga sentensiya sa kamatayon sa mga lamok ug sa umaabot nilang kaliwatan.

          -o0o-

     Nganong ang mga eksperto man sa lamok gikan sa Negros Oriental, nga wa pa sukad masukad nakataak sa Dakbayan sa Sugbo, ang nakabantay ug nakayabo sa mga lim-aw ug pundohanan sa tubig?  Mas gamhanan ba lang ang ilang mga mata?  Mas maukiton ba lang sila nga maniid?

     Lahi ni Restauro, di sila doktor.  Sukwahi sa gihimong Restauro ug ubang mga politiko, wa sila magpatuong maoy labing kamao sa kampanya batok sa dengue.  Gihuptan hinuon nila ang labing bililhon nga katakos--ang paggamit sa ilang sentido kumon.  Ug wa sila mokabayo sa kahadlok sa dengue aron mangomisyon.

           -o0o-

      Gahi ba lang og ulo ang mga molupyo maong wa gyod mangyabo sa ilang mga pundohanan sa tubig?  O wa lang gyoy laing kapilian kay hanap pa sa diyes panas ang suplay sa tubig sa ilang mga barangay?  Nagtanga ba lang ang mga opisyal sa barangay?  O nalinga lang tungod sa kadaghan sa ilang raket?

      Mahimong nagpakabana gyod ang mga molupyo tungod sa kahadlok nga maigo ang mga sakop sa ilang pamilya sa nisulbong nga mga kaso sa dengue sa ilang kabarangayan.  Mahimong matinud-anon sab ang mga opisyal sa kagamhanan pagbatok sa dengue.  Apan salamat sa mga ahente sa kangitngit, nga sa matag kahigayonan nipalusot sa bisan unsa na lang nahunahunaan nga paagi sa panguwarta--ma-peke mang tambal o makamatay mang kemikal--naglibog ug napasagdan nang labing batakang mga gimbuhaton pagpanlimpiyo sa palibot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 21, 2010

        Atraso ni Noynoy

    Wa gyod diay magdali si Presidente Noynoy Aquino pagsilot sa mga responsable sa duguong rescue operation nga nisangpot sa kamatayon sa walo ka langyawng bihag sa hostage crisis sa Quirino Grandstand niadtong Agosto 23.  Ni sa pagpasiugda og kausaban nga motino nga di na masubli ang makauuwaw nga katalagman.
    Human lumlumi ang sangpotanan sa imbestigasyon ug mga rekomendasyon sa iyang gitukod nga Incident Investigation and Review Committee (IIRC) sud sa tulo ka adlaw, niatubang si Aquino sa mga sakop sa media aron pagpahibawo nga malangay pa og laing usa ka takna ang pagpagawas sa taho.  Ug nga malangay pa og labing menos usa ka semana una niya kaaksiyoni ang mga rekomendasyon.

-o0o-

    Basaha ning subay sa dul-an sa usa ka buwan na natong pagpinaabot sa iyang hukom human sa labing unang grabeng krisis nga nahiagoman sa iyang batan-ong pamunoan:

• Gitukod ni Aquino ang IIRC niadtong Agosto 25, duha ka adlaw human sa trahedya;
• Gisumiter sa IIRC ang ilang report, human sa pila ka adlaw nga lugway sa ilang gipahamtang nga tagal, niadtong Biyernes, Septiyembre 17;
• Way tingog si Aquino bisan ek na lang sa tibuok Sabado ug Dominggo;
• Sa kataposan, nitingog siya Lunes sa hapon, pila na lang ka takna sa di pa mobiya alang sa usa ka semana nga pagduaw sa Estados Unidos, aron pagpahibawo nga... wa pa siyay ikapahibawo.

-o0o-

    Labihang bakikawa sa lusot ni Aquino:  Di pa niya kaaksiyonan ang mga rekomendasyon sa IIRC kay sublion pa sa duha ka sinaligan niyang mga abogado sa Malakanyang--silang Executive Secretary Paquito Ochoa Jr. ug Presidential Legal Counsel Ed de Mesa.  Ug unya na umulon ang ilang mosunod nga mga lakang inig balik niya sa Septiyembre 28.
    Nipasabot si Aquino nga di makiangayon nga diretso niyang dawaton ang mga rekomendasyon sa IIRC nga gipangulohan nilang Justice Secretary Leila de Lima ug DILG Secretary Jesse Robredo.  Unsa may atong garantiya nga iya nang dawaton, ug di na ipasa sa lain na sang ang-ang sa pagsubli, ang mga rekomendasyon nilang Ochoa ug de Mesa?

-o0o-

    Ato hinuon ning klaruhon.  Sibaw na kaayong mga pagsaway batok ni Aquino ning mga sipyat nga labihan rang taphawa kon itandi sa mas nagbuntaog nga mga eskandalo sa gipulihan niyang pamunoan.  Ang atrasong Aquino mao rang iyang way kinutobang panagana atol sa hostage crisis mismo ug sa paghimog mga lakang human ini.
    Wa siya mangawat og binilyon ka pesos sa NBN-ZTE ug Fertilizer scam.  Wa siya mangawat og mandato pinaagi sa pakigkonsabo og komisyonado sa Comelec.  Labaw sa tanan, wa siya motago ni molikay og responsibilidad.  Hinunoa, gisaway pa gani nga sayo ug sayon rang niangkon og kasaypanan ug nangayo og pasaylo--mas una kay sa mga opisyal nga tinuod nga nabulilyaso.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 20, 2010

        Kakak si Noynoy

    Wa magkuwang ang mga imbestigador sa hostage crisis sa Quirino Grandstand.  Gihatagan nila og pasiunang kopya sa sangpotanan sa imbestigasyon si Presidente Noynoy Aquino walo ka oras sa wa pa isumiter ang opisyal nga kopya ngadto sa Malakanyang.  Aron kahatagan sa tanang kahigayonan si Aquino sa pag-umol na og mga lakang nga mahimong idungan pagpahibawo sa mga rekomendasyon.
    Apan si Aquino wa mag-apura.  Bisan kon dul-an na sa buwan human sa makauuwaw nga trahedya niadtong Agosto 23.  Mahimong molarga siya paingon sa Estados Unidos sa way pagpahibawo unsay sangpotanan sa imbestigasyon.  Mahimo ganing ipasa pagbalik ang bola ngadto ni Justice Secretary Leila de Lima, ang pangu sa imbestigasyon.

-o0o-

    Sa kataas gud sa panahon sa pag-uswag sa Malakanyang sa paghimo og klarong mga lakang aron di na masubli ang bulilyaso, nga giisip nga makiangayon lang nga huwaton nga mahuman ang opisyal nga imbestigasyon kay maoy pasikaran sa kausaban nga pasiugdahan, pagpili sa mga opisyal nga taktakon ug pag-umol sa mga kasong ipasaka, daghan ang nagtuo nga si Aquino mas andam kay sa iyang lain na sab nga mapanagan-ong postura.
    Daghan man ganing nagpaabot nga sud lang sa pipila ka gutlo human nadawat ang opisyal nga report, mohimo dayon og pormal nga pahibawo si Aquino nga (1) mao ni ang mga rekomendasyon ug (2) mao ning akong mga lakang.

-o0o-

    Apan nabawo tang tanan.  Di pa diay andam si Aquino paghatag og unod sa gisubli-subli na niyang mga pasidaan nga dunay mga ulo nga mangligid--bisan unsa niya kasuod ug bisan unsa kataas ang katungdanan nga ilang gihuptan.
    Hinaot nga di ni mao ang samang panagana nga nakapainat pag-ayo sa hostage crisis ug nisangpot sa kamatayon sa walo ka langyawng mga bihag.  Hinaot di ni mao ang samang palusot nga gusto niyang palig-unon ang mga institusyon busa di siya magpasamok sa mga detalye--unsay nahimong kalapasan, kinsay sad-an, kinsay taktakon, kinsay ikiha ug unsay himuon aron di na masubli ang katalagman.

-o0o-

    Hingpit nga makapaulbo sa kaspa sa mga nagsunod sa imbestigasyon sa hostage crisis ang pahibawo sa Malakanyang nga mas unang pahibaw-on sa sangpotanan sa pakisusi ang People's Republic of China kay sa katawhang Pilipinhon.  Unsa man diay tong imbestigasyona?  Ulug-ulog lang sa China?
    Siyaro si Aquino kon wa pa gyod motagam.  Siya ray nagbagulbol nga nainsulto sa suwat sa Hong Kong nga nag-detalye unsay angay niyang himuon human sa trahedya.  Karon siya ra say nanental sa China.  Nga mahimong mosuwat na sab niya ug mo-detalye unsa ang mga rekomendasyon nga angayng ipatigbabaw o ipadaplin, kinsa sa iyang mga tinudlo ang taktakon o ipabilin, unsay nataligam-an sa imbestigasyon nga angayng susihon ug unsay giapil sa mga imbestigador nga usik-usik lang sa panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 19, 2010

Tulo ka hamtong

Sa pagsugod sa Press Freedom Week sa Sugbo ug samtang nagpadayon ang Cebu Broadcasters Month, angayng tukion ang makapakitbi sa atay nga pasidaan ni Senador Joker Arroyo:  Ang press freedom alang lang sa mga pamantalaan; kontrolado sa kagamhanan ang radyo ug telebisyon; ug daghang kalapasan ang mga sibyaanan sa ilang prangkisa nga gipalabay lang sa Kongreso.

Agad sa iyang pasangil nga gipakauwawan sa media ang nasud tungod sa pagsibya sa kinatibuk-an sa hostage crisis niadtong Agosto 23 sa Quirino Grandstand, ang pangasaba ni Arroyo nagda sa tataw nga hudlat:  Mahimong pahilumon sa Kongreso ang mga sibyaanan kay ang kagamhanan maoy nanag-iya sa kahanginan nga gigamit sa ilang pagsibya.

-o0o-

Ang linya ni Arroyo gisubli-subli na sa mga politiko ug bisan sa mga haligi sa media sud na sa daghang katuigan:  Mas gawasnon ang mga pamantalaan kay business permit ray gikinahanglan aron makasugod sa ilang operasyon; samtang ang mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon kinahanglan pang mokuha og prangkisa gikan sa Kongreso.
Wa kahupay sa giapiki nga mga magsisibya ang mga balaod sa kagawasan sa prinsa nga alang lang sa mga pamantalaan.  Kay labihan nang karaana:  Naumol niadtong mga pamantalaan pay tinubdan sa mga balita; kanus-a ang radyo ug telebisyon giisip pa nga mga tinubdan lang sa kalingawan.

-o0o-

Nausab nang panahon.  Karon ang telebisyon, radyo ug internet mao nay nag-unang mga tinubdan sa kasayuran sa kinabag-an sa populasyon.  Sa Estados Unidos ang higanteng mga pamantalaan nanak-op na, o nangandam na sa pagka bangkarota, tungod sa pagtidlom sa ilang kita sa advertising ug sa pagkagiw sa ilang mamalitay ngadto sa bag-ong media.

Bisan ang mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon nausab na.  Pinaagi sa internet, mabati ug makita na sila sa bisan asang bahin sa planeta.  Tungod sa bag-ong mga teknolohiya, si bisan kinsa makahimo na pagsugod sa iyang kaugalingong kalibotanong sibyaanan sa radyo ug telebisyon.  Nga di kinahanglang mananghid sa mga kongreso sa kanasuran.

-o0o-

Si Arroyo nipili pagpuyo sa langob.  Ambot unsay nahitabo--tali sa iyang pakigbisog batok sa diktadurang Marcos ug sa iyang pagpagamit sa mga puwersa sa kangitngit karon.  Di ikahibung nga sa iyang pagkunis-kunis sa media nakakita siyag alyado ni Senate President Juan Ponce Enrile, ang berdugo sa martial law.
Mahimong nabiyaan sa panahon silang Arroyo ug Enrile tungod sa kahinog sa ilang panuigon.  Apan laing hamtong, kanhi senador Nene Pimentel, nakasakay.  Gibalitaan niya silang Arroyo ug Enrile nga duna nay Facebook ug Twitter.  Makaduda hinuon ta di ba lang ni kay si Pimentel ang nangabogar sa nakontrobersiyal nga radio network.  Angayng hinumdoman nga si Pimentel ang isog nga niduso sa Right of Reply Bill.  Nga, salamat sa pagpakabana sa media apil na sa tinamay nga mga magsisibya, wa mapasar.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 17, 2010

        Itik ug plato

Hangtod karon wa kapakita si Cebu Provincial Board Member Sergio Restauro sa "journal" nga iyang giingon nga nagbutyag nga nia na sa Sugbo ang ikalimang strain sa dengue.  Nga, ni Restauro pa, maoy labing kuyaw sa tanang matang sa dengue.  Kay mahimong mamatay ang pasyente sud lang sa 24 oras.

Kay doktor lagi, si Restauro gituohan dayon sa mga nakabati niya.  Apil na si Gobernador Gwen Garcia.  Kinsa man tuod ang magduda sa iyang pag-angkon og mas abanteng kasayuran sa makamatay nga sakit?  Apan dihang akong gipangutana sa ngan sa "journal" nga iyang nabasahan,

niangkon si Restauro nga di diay "journal ang iyang tinubdan.  Kon dili kawani sa Department of Health (DOH) nga wa gani niya mailhi.

-o0o-

    Bisan nabisto na nga wa siyay nabasahan nga "journal," bisan nasakpan na nga wa gani diay siyang kaseguro kon doktor ba sa DOH ang tinubdan sa iyang kasayuran, ug bisan gitataw na sa World Health Organization (WHO) nga wa pay ikalimang strain sa dengue (human wa mapamatud-i ang gidudahan nga bag-ong strain sa dengue sa New Delhi, India), wa ning kapugong ni Restauro pag-insistir sa paggamit og kemikal.  Wa sab kahatag og bisan gamayng panagana ni Garcia paghimo niyang pangu sa kinatibuk-ang kampanya batok sa dengue.
    Nipasalig si Restauro nga ang iyang kinaham nga kemikal, deltamethrine, nga gikompra karong bag-o sa Kapitolyo nga way subasta ug gipasirit na bisan sa mga plato ug mga kaldero sa mga kusina sa Liloan, maoy labing luwas batok sa dengue.  Ang iyang sukaranan?  Itik sa Talisay nga wa mamatay bisan iyang gipasiritan.  Ambot kanus-a nahimong eksperto si Restauro sa kahimsog sa itik.  Apan may mas makinaadmanon nga pagtuon nga sukwahi ang sangpotanan.

-o0o-

    Si Dr. Enrique Ostrea, Pinoy nga neonatologist ug professor sa pediatrics sa Wayne State University School of Medicine sa Detroit, Michigan, nipahibawo nga nakaplagan sa iyang pito ka tuig nga pagtuon niadtong 2003 dinhi sa Pilipinas nga ang paggamit sa pesticides ug insecticides (nga mas huyang kay sa deltamethrine ni Restauro) batok sa mga lamok makadaot sa mga bata , apil na sa mga puya nga naa pa sa sabakan sa mga inahan:  Mahimong mosangpot sa autism, pagkabungol ug leukemia (chromosomal biomarkers).
    Ang WHO, nga gihulagway ni Restauro nga mas kasaligan kay sa DOH, nilista sab sa mosunod nga mga epekto sa deltamethrine ngadto sa katawhan, labi na sa mga bata ug mga hamtong nga huyang na og immune system, nga makasingo sa kemikal:  Convulsions (di mapugngan ug subsob nga paggahi ug paghumok sa kaunoran), ataxia (di magkadimao nga paglihok, sama sa barag nga paglakaw), dermatitis (paghubag, pagkatol ug labhag sa panit), diarrhea (sunudsunod nga pagkalibang), tremors (pagkurog sa kamot ug tiil), and vomiting (pagsuka).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 16, 2010

        Pakang-pakang ang show

    Mahimong namakak ang pipila ka opisyal sa Talisay City Hall sa mga kontrobersiya nga naglambigit nilang Mayor Soc Fernandez ug sa iyang sinagop nga si Joavan.  Apan wa sila mobabag sa mga pakisusi ni motago sa mga dokumento nga gipangayo sa nagpakabana nga mga magbubuhis pinaagi sa mga sakop sa media.  O di lang gyod kamaong motabon maong nasakpan ang nangalisbo nilang mga eskandalo.
    Lahi sa ubang mga opisyal sa kagamhanan nga, samtang nagpatuong bukas ug matinud-anon, kusganong nibabag sa tanang mga pagsuway pagsusi, mabudhiong nitago sa mahinungdanon nga mga dokumento nga gipangayo ug bangis nga nanggukod sa tanang nangahas pagsubay sa nangalisbo nila nga mga transaksiyon.

-o0o-

    Human nikumpisal nga nasayop sa pagdeklarar ni Benedict Gabasa, ang nagpatuong drayber sa sakyanan ni Mayor Fernandez nga nasakpan sa kapolisan nga gisudlan og kahimanan sa ilegal nga drugas, si Talisay City Human Resource Management Officer Emily Cabrera namawi pinaagi sa pag-uyon nga pakit-on mi sa tanang mga dokumento pagmatuod nga wa mamakak ang mayor sa iyang pag-insistir nga si Gabasa job order employee sa feeding program nga iyang gipaduma ni Joavan.
    Apan ang mga dokumento nga nalilian ni Marlon Bellita sa DYAB Radyo Patrol nakapasamot, inay makapapapas, sa among kalibog.  Si Gabasa nadestino diay sa Committee on Tourism sa Talisay City Council nga gipangulohan ni Bise Mayor Alan Bucao.

-o0o-

    Nikisikisi dayon si Bucao.  Wa siya mahibawo ni pananghiri nga gidestino si Gabasa sa iyang komitiba.  Labawng niulbo si Bucao dihang gibasa ni Marlon ang accomplishment report ni Gabasa:  "Did other miscellaneous tasks as requested by the chairman of the Committee on Tourism, Vice Mayor Alan Bucao."
    Nidalidali pagpasabot si Cabrera nga ang komitiba ni Bucao mao ray nabinlan og pundo nga nitakdo alang sa suholan nilang Gabasa ug kaubanan.  Wa hinuon siyang kapasabot nganong giduhig nilang Gabasa si Bucao sa accomplishment report nga kinahanglang isumiter aron makakobra sa ilang suholan.

-o0o-

    Mas makapanlipaghong ang sunod nga mga kasayuran ni Cabrera:  (1) Si Gabasa usa lang sa 960 ka job order employees nga gisuweldohan og P280 matag adlaw; (2) nga ilang ipakang-pakang sa mga proyekto nga kakuhaan sa P6 milyones nga binuwan nilang suholan; ug (3) dawaton si bisan kinsang girekomendar nilang Mayor Fernandez ug ubang mga opisyal, maong gidawat si Gabasa bisan daghan og patik ug may nag-ung-ong nga kasong kriminal.
    Mas makapasubo:  Di monopoliya sa Talisay kining higanteng binuang.  Ang ubang local government units nisabotahe sab sa limitasyon nga 60% ra sa tinuig nga gahin ang maggamit sa personnel services pinaagi sa pagdestino sa naghinobrang mga kawani sa bisan unsa na lang proyekto.  Bahala nag layo ra sa aktuwal nilang trabaho.  O, nakatag-an ka, bahala na kon wa silay trabaho.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2010

Raket ni Joavan

Karon pa lang, bisan wa pay kaso nga napasaka sa hukmanan mahitungod sa labing bag-ong kontrobersiya sa sinagop ni Talisay City Mayor Socrates Fernandez nga si Joavan, naklaro na ang mosunod nga kalapasan:

• Si Benedict Gabasa, ang nadakpan sa drayber sa nasakmit nga Toyota Revo SGH 541, di kawani sa kagamhanan sa Talisay busa way katungod sa pagmaneho sa sakyanan sa mayor;
• Si Gabasa way driver's license busa way katungod sa pagmaneho sa bisan unsang sakyanan; ug
• Ilegal ang biyahe ni Gabasa kay wa siyay trip ticket nga gimando sa Commission on Audit (COA) aron mahibaw-an unsang orasa nibiya ug niabot ang sakyanan ug kinsay mga sakay.

-o0o-

Si Mayor Fernandez, inay mopasabot nganong nahimong kawani sa iyang buhatan si Gabasa nga way bisan unsang papel sa personnel department sa City Hall ug nganong gipagamit ang iyang sakyanan nga way trip ticket, nipasa sa bulilyaso ngadto ni Joavan.  Kinsa maoy iyang gipaduma sa feeding program sa iyang buhatan.

Apan si Joavan mismo di kawani sa City Hall.  Samang Gabasa, utrong way papel sa personnel department.  Sa ato pa, wa say katungod paggamit sa bisan unsang kabtangan sa City Hall, apil nang sakyanan sa iyang amahan.  Mas lisod ipasabot nganong gida ni Joavan ang sakyanan sa mayor sa Cogon, Pardo niadtong Lunes sa buntag ug sa Mango Square Mall pagka hapon.  Nga ang kataposan niyang feeding niadto pa man untang niaging semana.

-o0o-

Kon hangtod karon magpa-goryo-goryo si Mayor Fernandez nga wa kaibawo giunsa paggamit ni Joavan ang sakyanan sa iyang buhatan, maayong magsulti sila.  Giangkon nang Joavan nga niadto siya sa Cogon aron pagpaningil og utang.  Moinsistir ba lang gihapon ang mayor nga feeding program ray raket sa iyang sinagop?
Mas makapa-intriga ang lakaw ni Joavan sa Mango Square.  Ambot unsay sinugdanan, nakit-an sa mga guwardiya sa mall nga naapil si Joavan sa away sa Korean national ug sa uyab nga Pinay.  Ganahan tingaling mahibawo ang mayor nga ang babaye nisakay sa iyang sakyanan.

-o0o-

Dihang naabtan sa kapolisan ang sakyanan sa mayor, wa na si Joavan ug ang babaye.  Mga drayber sa trisikad nakakita hinuon nilang nanaog sa eskina sa Villa Bulsita sa Bulacao, Cebu City sa wa pa maabti sa kapolisan.
Kay nihit mang detalye sa mayor sa salida ni Joavan, may dugang kasayuran parteng Gabasa:  Silingan silang Joavan sa Mansueto Subdivision sa Bulacao, Talisay; gipatik ang ngang Joavan sa iyang tuong tiil; ug apil siya sa nag-ung-ong pang kasong Joavan sa pagpangulata ug pagtanggong sa mga kawani og vulcanizing shop sa Tabunok.  Ug dugang kasayuran sa kauban nilang babaye:  Nangadlawon siya sa presinto sa Pardo, nagpailang si Rosalie Flores Palomo ug nangangkon sa bag ug cellphone nga nahibilin sa nasakmit nga sakyanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 14, 2010

Insulto ni Noynoy

Ang Chief Executive sa Hong Kong, si Donald Tsang Yam-kuen, ba ang nanginsulto ni Presidente Noynoy Aquino pinaagi sa suwat human sa hostage crisis sa Quirino Grandstand?  Nagpabilin ning kalibogan tungod sa pagdumili ni Aquino pag-ila kinsay nagpada sa suwat gikan sa gobyerno sa HK nga iyang giisip nga nanginsulto pinaagi sa pag-detalye unsay angay niyang himuon human sa trahedya.
Matod ni Aquino wa niya tubaga ang suwat aron di mosamot pag-aslom ang relasyon tali sa Pilipinas ug HK.  Nireklamo hinuon siya sa tinuorayng liderato sa People's Republic of China sa Beijing.  Bisan wa nganli ni Aquino, nitingog si Tsang.  Ug kusganong nihimakak nga iyang giinsulto si Aquino.

-o0o-

Gipahibawo ni Tsang nga iyang gisuwatan si Aquino niadtong Agosto 26, tulo ka adlaw human sa pagpamihag nga nipatay sa walo ka turista gikan sa HK ug tulo ka adlaw sa wa pa si Aquino niangkon og responsibilidad sa trahedya ug nangayo og pasaylo.  Gihulagway ni Tsang ang iyang suwat nga tinarung ug matinahuron.  Matod ni Tsang kumbinsido siya nga ang imbestigasyon nga gimando ni Aquino independente, komprehensibo ug propesyonal.
Samang Aquino, nagdumili si Tsang pagpakita og kopya sa suwat.  Mahimo hinuon nga ang nakapa-insulto ni Aquino mao ning kabahin sa suwat ni Tsang nga gibutyag sa iyang buhatan:  "The investigation report should include what had happened, the negotiations between the authorities and the hostage-taker, and also say why the gunman's demands were not accepted in exchange for the release of the hostages."

-o0o-

Nasayop ba lang si Aquino pagsabot sa suwat ni Tsang?  Nasobrahan ba lang ni Tsang pagpaneguro nga--human sa nabulilyasong rescue operations, nagkayamukat nga mga ebidensiya ug nagkabayloay nga mga ngan sa mga lungon--di na masaag ang imbestigasyon nga gipangulohan ni Justice Secretary Leila de Lima?
Ang tinuorayng pagsuway sa determinasyon ni Aquino pagsilot sa mga responsable sa makauuwaw nga mga bulilyaso sa hostage crisis moabot inig pagawas na sa resulta ug mga rekomendasyon nilang de Lima ug kaubanan.  Kinsa nipasidaan nga mohingan sila og mga ngan.

-o0o-

Kon ang ipatangtang ug ipakiha nilang de Lima ug kaubanan di maglakip sa mga opisyal nga labing suod ni Aquino, ug kon ang panangtangon ni Aquino kutob ra nilang Manila Police District (MPD) Chief Rodolfo Magtibay ug National Capital Region Police Office (NCRPO) Leocadio Santiago, mawad-an og kaligdong silang Aquino ug ang iyang mga imbestigador.
Kon simbako tabukon og pito ka lawod mahitabo na, mahingpit na gyod ang pagkahagbong ni Aquino sa labing unang dakong krisis nga nahiagoman sa duha pa ka buwan niyang pamunoan.  Ug may sukaranan na gyod si Tsang pagpanginsulto niya nga di labihan pa gyod diayng hilawa ug di pa gyod diayng kamao.  [30]  leo_lastimosa@abs_cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 13, 2010

        Misteryo sa Emerald

    Karon naklaro na.  Di si Pres. Noynoy Aquino kon dili si Manila City Mayor Alfredo Lim ang suki sa Emerald Garden Restaurant, nahimutang pila lang ka lakang gikan sa Quirino Grandstand.  Nabantog na karon ang kan-anan nga maoy command post sa duguong hostage crisis niadtong Agosto 23.  Hapit matag adlaw adto kaon si Lim.  Labing unang higayon to nga nakasud si Aquino sa Emerald.
    Niabot si Lim sa Emerald wa pay alas-7 sa gabii.  Niabot si Aquino alas-8:30.  Dayong ulbo sa pinusilay tali ni hostage taker Rolando Mendoza ug sa mga sakop sa SWAT sa Manila Police District (MPD).  Didto sila makadawat sa masulub-ong kasayuran nga nangamatay ang walo sa mga bihag.

-o0o-

    Maayo pa si Mendoza.  Nakapahimus sa live coverage sa media sa krisis nga iyang gimugna.  Way TV set sa Emerald.  Maong silang Lim ug kaubanan nagsalig lang sa mga taho gikan sa Quirino Grandstand pinaagi sa mobile phone.  Nangayo sila sa mga tagduma sa Emerald og telebisyon.  Apan way signal.  Mga guwardiya nang Lim ang nakahagdaw og antenna aron makita ang live coverage.
    Uwahi nang tanan.  Wa na silang kakita sa binaboy nga pagdakop sa mga polis ni SPO2 Gregorio Mendoza.  Ang naabtan ni Aquino mao na lang ang pagluwas sa mga polis sa nangabuhi apan nagtiyabaw ug samaran nga mga bihag.

-o0o-

    Nibiya si Lim sa tinuod gyong command post sa Quirino Grandstand human niya ipadakop ang igsuon sa hostage taker ug nidiretso sa Emerald.  Diin nagpaabot na niya silang DILG Secretary Jesse Robredo ug NCRPO Director Leocadio Santiago.  Ang rason ni Lim:  Wa pa silay paniudto.

Si DILG Undersecretary Rico Puno, nga maoy gitugyanan ni Aquino pagduma sa hostage crisis, wa gyong kataak sa tinuod nga command post.  Apan didto siya sa Emerald.  Ang tanang kasayuran nga iyang gihatag ni Aquino naggikan ra sab nilang Lim ug kaubanan.  Nga wa say pupanaganang nibiya sa Quirino Grandstand aron pag-adto sa kan-anan nga way telebisyon.

-o0o-

    Wa katilaw si Aquino sa nabantog nga siopao sa Emerald.  Matod sa mga kawani fried rice ug pansit ray gi-order ni Lim.  Laing katin-awan sa tagduma sa Emerald:  Mosilbi lang sila og siopao gikan sa alas-6:30 sa buntag hangtod alas-2 sa hapon.  Apan si DSWD Secretary Dinky Soliman nitataw nga di kaon ang giadto ni Aquino.
    Mao ray gidangat.  Sa pag-atubang sa iyang labing unang dakong krisis, pulos bulilyaso si Aquino:  Gikan sa pagtudlo ni Puno nga igo lang nikalawat bisan unsay gidudho nilang Lim ug sa kapolisan; ngadto sa pagtugot sa mga kauban ra sang Mendoza sa MPD pakigsabot ug pag-atake niya; hangtod sa pagpili sa dapit nga nihikaw pa gani niya sa kahigayonan pagsaksi sa duguong kinutoban sa trahedya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 12, 2010

Tinabangay sa dengue

Nakatabang pagpalambo sa mga paningkamot pagtambal sa mga biktima sa dengue sa Sugbo ang wa untay kapuslanan nga binayloay og mga pung nilang Cebu City Mayor Mike Rama ug Gobernador Gwen Garcia:  Mas dako nang kahigayonan nga maluwas ang mga pasyente tungod sa abundang tabang sa City Hall ug Kapitolyo.
Nagsugod ang binayloay nilang Rama ug Garcia sa dengue dihang gimandoan ni Rama ang Cebu City Medical Center (CCMC) nga mga taga dakbayan ray dawaton ug giawhag ang ubang mga dakbayan ug kalungsoran pag-atiman sa ilang kaugalingong mga pasyente.  Gitubag dayon siyang Garcia nga sa mga tambalanan sa lalawigan way bisan usa nga balibaran.

-o0o-

Usa ka adlaw human sa pamahayag ni Rama, matod ni Dr. Myrna Go, tagduma sa CCMC, nitidlom pag-ayo ang gidaghanon sa mga pasyente sa dengue sa CCMC.  Ilang nahibaw-an nga ang district hospitals sa kasilinganang mga dakbayan ug kalungsoran nipalambo sa ilang pag-atiman sa mga biktima sa makamatay nga sakit.

Pananglitan, ang Mandaue City District Hospital, nga sa sinugdanan sa pag-ulbo sa mga kaso sa dengue nihatag lang og 50% nga diskuwento sa bayranan sa mga pasyente, karon nilibre na sa tanang gastohan.  Ang Danao City District Hospital nilbre na sab sa tanang mga pasyente sa dengue nga taga Danao.  Hinaot ang ubang district hospitals may katakos sab paglibre sa mga bayranan.

-o0o-

Nga maoy labing dakong piang sa pasalig sa Kapitolyo nga dawaton nila si bisan kinsang pasyente sa dengue bisan diin gikan.  Kasagaran sa ilang mga tambalanan way katakos pag-atiman sa mga pasyente sa dengue.  Nga kasagaran ipasa lang dayon sa mas takos nga pag-atiman sa Vicente Sotto Memorial Medical Center (VSMMC).
Dinhi nisud ang laing kaayohan sa away nilang Rama ug Garcia.  Matod ni Department of Health (DOH 7) Regional Director Susana Madarieta gisuplayan sa Kapitolyo og dextrose ang VSMMC ug ang district hospitals sa lalawigan.  Hinaot nga libreng ipagamit.  Labi na sa labing kabos nga mga pasyente.

-o0o-

Nga nakamugna og lain pa gyong kaayohan.  Tungod ba kaha sa panaway ni Garcia, o nakaamgo sa kamahinungdanon pagtabang pagluwas sa labing nameligro nga mga biktima sa dengue, gibuksan pagbalik ni Rama ang CCMC ngadto sa tanang pasyente sa dengue nga nagkinahanglan og tabang.  Gihikay na ron ang CCMC Auditorium aron mas daghan pang pasyente ang ilang maatiman.
Atubangan ning makadasig nga kalamboan, gikinahanglan pa ba sa mga tambalanan ang kapin sa P300,000 nga balor sa dextrose nga hinabang gikan sa manggihatagong mga tigpaminaw sa DYAB?  Matod ni Go gikinahanglan nilang tanang tabang kay dali rang mahurot ang ilang dextrose tungod sa kadaghan sa mga pasyente.  Matod ni Madarieta mahimong padayong mosulbong ang mga kaso sa dengue sa di pa mous-os dayong tapos ning buwana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com