Arangkada of Leo Lastimosa for May 1, 2012

Maniobra sa RTWPB


Makahasol ang pasangil nga namakak ang secretariat sa regional wage board sa Central Visayas.  Nga ilang gilubag ang mga numero sa lokal nga ekonomiya.  Sama sa inflation rate (kapaspas sa pagburot sa presyo sa mga palaliton) ug sa purchasing power (ang tinuorayng balor sa suholan) sa mga mamumuo sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor.
Ang pasangil wa himoa sa bugoy sa eskina.  Di sab kinuha sa tumoy sa buhok.  Ang namasangil maong sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7), si Joe Tumongha sa Alliance of Progressive Labor (APL).  Kinsa nakakuhag mga dokumento sa National Statisctics Office (NSO) nga pulos nidason sa dinaliang uminto sa suholan.

-o0o-

Hagbay rang gikuwestiyon ang kamakiangayon sa RTWPB 7 sa pagsubli sa suholan sa rehiyon.  Gawas nga upat sa pito ka sakop nga gipasanginlang nagkonsabo pagpatigbabaw sa hakog nga interes sa mga negosyante, ang mga kawani nga nagpalihok sa secretariat gidudahan sang nakalimot sa hut-ong nga ilang gigikanan ug tua na kapusta sa pikas.
Dihay insidente niadtong ang RTWPB 7 gipangulohan pang Exequiel Sarcauga, kinsa gibalhin na sa Eastern Visayas:  Si Atty. Glen Tabon, abogado sa RTWPB 7, nikuwestiyon sa pagbuak ni Sarcauga sa 2-2 nga tabla sa botasyon pagdeklarar sa supervening condition niadtong Mayo sa niaging tuig.

-o0o-

Niinsistir si Tabon nga di balido ang botasyon.  Kay ubos sa mga lagda, upat ka boto nga mayoriya ang gikinahanglan.  Gisang-at ni Tabon ang iyang pagsupak ngadto sa National Wages and Productivity Commission (NWPC).  Ang NWPC nipatigbabaw sa legalidad sa boto ni Sarcauga ug sa resulta sa botasyon.
Apan uwahi nang tanan.  Nasapawan nang orihinal nga botasyon sa laing botasyon sa RTWPB 7 nga nibasura sa pagdeklarar nga dunay supervening condition, 3-2.  Septiyembre na nabawi ang sayop.  Salamat sa sayop nga hubad ni Tabon sa mga lagda, ang RTWPB 7 maoy usa sa labing iwit nga nakapausbaw sa minimum nga suholan sa niaging tuig.

-o0o-

Kon dunay mga kawani sa RTWPB 7 nga sama kakadudahan ni Tabon, unsa man intawoy dag-anan sa mga anak sa singot?  Maniobra ba diay sa mga numero ang tinuod nga hinungdan nganong nagsige pa og lalis ang mga sakop sa RTWPB 7 samtang nakakita na og abundang sukaranan ang ubang rehiyon sa mas sayo nga pagpausbaw sa suholan karong tuiga?

Kon mapamatud-an nga gilubag ang mga numero sa mga timaan sa lokal nga ekonomiya, mas lig-on nang sukaranan ang pagkuwestiyon sa kanunayng pagdapig sa mga kapitalista sa mga direktor sa Department of Trade and Industry (DTI) ug National Economic Development Athority (Neda).  Ug inay tahuron ang sukwahi nilang opinyon, angay silang bitayon sa sa paghikaw sa mga anak sa singot sa makiangayon nilang bahin sa bunga sa produksiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 30, 2012

Kalbaryo sa labor


Wa nay mahadlok sa labor.  Sa pagtimaan sa mga anak sa singot sa Labor Day karong tuiga, angayng pamalandongan ang pait nga kamatuoran:  Di na mokurog ang mga negosyante ug ang gobyerno sa labor.  Lahi sa unang panahon.  Kanus-a ang labor labihan kalig-on.  Tanang makiangayon niyang demanda itugyan.  Kay, kon dili, segurong ma-inutil ang ekonomiya.
Karon, bisan unsaon og siyagit sa labor, wa nay maminaw.  Sa kadalanan man.  O sa mga bay balaoranan.  Kasagaran sa mga protesta sa kadalanan, mas daghan pang polis kay sa nagmartsa nga mga mamumuo.  Gilawalawaan nang balaodnon alang sa P125 nga usbaw sa suholan.  Apan giyak-an lang sa daghan na uyamot nga mga Kongreso.

-o0o-

Usa sa nakapaluya sa labor mao ang kalibotanong uso sa kontraktuwalisasyon ug outsourcing.  Nga gisagop dayon sa Pilipinas.  Wa nay magbabalaod nga moangkon og responsibilidad sa pag-usab sa mga probisyon sa labor code.  Paghatag sa mga kompaniya og abundang lusot gikan sa naandang mga lagda sa regularization sa mga trabahante.
Apan si kanhi senador Ernesto Herrera ang gipahimungtan sa mga anak sa singot.  Bisan giunsa niya pagpanghimakak sa mga pasangil, siyay gitunglo sa bangis nga pagbudhi.  Maong gawas nga wa na gyong kabalik sa kongreso, gipalayas pa gyong iyang anak ug manghod gikan sa ilang mga katungdanan sa Bohol.

-o0o-

Ang labing bag-ong kontrobersiya ni Herrera nibisto sa laing eskandalo:  Ang pagkabuak-buak sa labor.  Si Herrera nangangkon nga maoy tinuod nga pangu sa Trade Union Congress of the Philippines (TUCP) human siya gipalagpot sa kampo sa orihinal nga pangu nga si Democrito Mendoza.
Mas unang nagbuwag ang militanteng mga unyon.  Ang Kilusang Mayo Uno (KMU) ug ang Partido ng Manggagawa (PM) pulos may representante sa Kongreso apan di magkaduol.  Nakadaog man tuod og lingkoranan ang TUCP human sa pila ka pagsuway, apan ang pork barrel ni Kongresista Raymond Mendoza nabisto nga gihurot og bubo sa North Cotabato kansang gobernadora iyang asawa.

-o0o-

Nasaksihan nakong pagsugod sa kahuyang sa labor dul-an sa tulo ka dekada nang nilabay.  Gipa-cover mi sa certification elections sa usa sa labing dakong kompaniya sa Sugbo.  Inay magsilbing reporters, kami maoy gipahatag sa pan ug softdrinks ngadto sa mga trabahante.  Wa mi mahibung nganong napilde ang unyon nga nanag-iya sa among sibyaanan niadtong maong piniliay.
Alang nako, mao ni kataposang lansang sa lungon sa kaligdong sa labor:  Ang pangurakot sa kadagkoan.  Dunay labor leaders nga mas adunahan pa kay sa mga kapitalista.  Gipahimuslan ang ilang mga sakop isip "labor dealers."  Pipila na lang sa mga mamumuo ang may unyon.  Ang mga sakop sa unyon wa pa gyoy kalipay.  Nagduda ila pa bang interes ang gipakigbisogan sa unyon.  Giisip nang union dues nga laing bayhon sa pangilkil.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 29, 2012

Abuso sa wage board


Sublion sa Kongreso ang managlahing suholan sa mga rehiyon.  Di makiangayon nga nalansang ang suholan sa pipila ka rehiyon.  Nga nabiyaan na pag-ayo sa minimum nga suholan sa Metro Manila.  Sama sa Sugbo, kansang minimum nga suholan nga P305 matag adlaw, menos og P121 sa minimum nga suholan sa Metro Manila nga P426.
Mao ni ang baruganan ni House Deputy Speaker Erin Tañada dihang gipahibawo sa masulub-on nga kahimtang sa mga anak sa singot sa Sugbo ug Central Visayas.  Nga motimaan sa Adlaw sa Pamuo karong tuiga nga, sama sa naandan, maglaway sa mas una ug mas dakong uminto sa suholan sa mga mamumuo sa National Capital Region (NCR).

-o0o-

Nipasabot si Tañada nga, inay makatabang, makadaot sa kampanya og dugang mga puhonan ang managlahing suholan sa mga rehiyon.  Nabalaka siya nga, inay madasig, maglibog ang lokal ug langyaw nga mga negosyante sa nagkadako nga kang-a sa suholan sa nagkalainlaing lalawigan.
Awhagon ni Tañada ang iyang kaubanan sa Kongreso pagsubli sa gahom pagtakda sa suholan nga ilang gitugyan ngadto sa regional wage boards.  Alang niya mas makiangayon ang pagtakda og usa lang ka suholan alang sa tibuok nasud.  Aron nga ang mga lalawigan, dakbayan ug kalungsoran makaangkon og managsama nga kahigayonan sa paglambo.

-o0o-

Gidasonan sab ni Tañada ang sugyot nga hukasan sa gahom pagbotar atol sa mga deliberasyon sa wage boards ang mga representante sa Department of Trade and Industry (DTI) ug sa National Economic Development Authority (Neda).  Aron mapatigbabaw ang tumong sa balaod paghatag og patas nga kahigayonan sa tagduha ka representante sa labor ug management.
Uyon si Tañada sa mga paniid nga ang kadagkoan sa DTI ug Neda mas suod sa mga negosyante.  Di tungod kay maoy gipitik sa ilang kasingkasing.  Kon dili tungod kay maoy panginahanglan sa ilang mga gimbuhaton:  Ang pakiglambigit sa tanang higayon sa labing dagko nga mga haligi sa mga industriya ug mga tag-iya sa puhonan.

-o0o-

Samtang nangandam pagtimaan sa Adlaw sa Pamuo, ang mga anak sa singot sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor gideklarar na sab sa mga sakop sa regional wage board nga taga laing planeta.  Nga wa maapektahi sa subsob ug dagkong usbaw sa presyo sa lana, sa pagsaka sa plitehan, pagburot sa presyo sa inadlawng palaliton ug pagsaka sa matrikula sa mga eskuylahan.
Nga maoy gipasikaran sa pag-usbaw na sa suholan sa mga mamumuo sa Calabarzon.  Nga maoy gipasikaran sa pagdeklarar na og "supervening condition" sa NCR.  Kanus-a man makaamgo ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) 7 nga ang pagsubli sa suholan kinahanglang ipasikad sa tinuoray nga mga panghitabo sa pamuo ug patigayon?  Ug di sa personal lang nilang mg opinyon?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 28, 2012

Bakak sa RTWPB 7


Hapit ko mahagbong sa lingkoranan.  Pagpahibawo sa wage board sa Central Visayas nga way usbaw sa suholan ning higayona.  Labi na dihang niingon si RTWPB 7 Chairperson Gloria Tango nga bisan ang duha ka representante sa labor niangkon nga gamay rang uminto sa mga palaliton ug way supervening condition nga motugot sa sayo nga pagsubli sa suholan.
Unsa may nahitabo nilang Atty. Ernesto Carreon sa ALU-TUCP ug Jose Tumongha sa APL?  Nakalimot ba nga ang ilang kahugpongan maoy nipasaka og mga petisyon sa usbaw sa suholan?  Gibakwi na bang awhag sa ilang kahugpongan sa dinalian nga pagsubli ug pagpausbaw sa P305 nga minimum nga suholan?

-o0o-

Naglaom kong nasayop lang si Tango sa pagkutlo nilang Carreon ug Tumongha.  Apan bisan giunsa namo og paningkamot di makontak ang duha.  Pulos way manubag sa ilang telepono.  Nisamot kog kaluya pagkabasa sa pamahayag ni Tumongha nga, inay mokuwestiyon, nipasabot sa hukom sa RTWPB 7 nga way supervening condition.
Natakdan na ba silang Carreon ug Tumongha sa sakit sa ilang gisundan nga labor sector representatives?  Nga sakop na sila sa collegial body ug busa di makiangayon nga ang sentimento ra sa ilang sektor ang paminawon?  Ug giabot na sa talaw human gisigaan sa mata sa mas beteranong mga sakop nga nanggungis na sa katungdanan?

-o0o-

Maayo na lang nga sa kataposan nasakpan ni June Berongan sa DYAB Radyo Patrol si Tumongha.  Kinsa nideklarar atol sa Arangkada nga sayop ang pahibawo ni Tango.  Matod niya gikuwestiyon nilang Carreon ang mga numero nga gipakita atol sa tigom sa RTWPB 7 niadtong Huwebes:

• Si DTI 7 Director Asteria Caberte igo lang nitaho nga gamay rang uminto sa palaliton apan nibiya nga wa manubag og mga pangutana;
• Duha ra ka merkado (Mandaue ug Talisay) ang gisusi sa DA, nga nideklarar dayong gamay rang uminto sa mga produkto sa agrikultura; ug
• Sayop ang mga numero nga gipresentar sa secretariat mahitungod sa purchasing power ug inflation rate sa rehiyon.

-o0o-

Si Tumongha nipasalig nga di niya budhian ang interes sa mga anak sa singot.  Nisaad siya nga barugan ang lig-ong mga sukaranan sa ilang petisyon sa dinalian nga uminto sa suholan.  Ipakita niya sa sunod nga tigom sa RTWPB 7 karong Mayo 10 ang mga dokumento nga ilang nakuha sa National Statistics Office ug ubang mga buhatan.
Nangayo si Tumongha og tabang gikan sa mga konsumidor.  Sa pagtabang nila pagsusi sa tinuorayng presyo sa mga palaliton.  Aron nga itandi sa resulta sa monitoring sa DTI nga kanunayng nipahiyos sa mga presyo.
Si Tumongha, ang labing bag-ong sakop sa RTWPB 7, nipasidaan nga kon luokon gihapong labor, mobiya siya sa katungdanan ug mouban sa kampanya pagpabungkag sa regional wage boards.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 27, 2012

Grand Halad sa CNU


Cebu Normal University, Cebu City--Anhi himuon ang sunod nga Grand Halad sa Kapamilya (GHSK).  Naa na sa ikalima niyang tuig, ng labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad mahitabo karong Hunyo 30.  Kabahin sa tibuok buwan nga pagsaulog sa ika-17 nga anibersaryo sa DYAB Abante Pa, Bisaya!

Mao ni unang higayon sa GSHK dinhi.  Apan hagbay rang nakigtambayayong ang CNU sa DYAB ug ABS-CBN Cebu.  Silay nitipig sa nagbahang relief goods sa Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa bagyong Sendong niadtong Disyembre.  Samang silay gidangpan sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter nga pundohanan sa relief goods alang sa mga biktima sa bagyong Frank niadtong Hulyo 2008.

-o0o-

Hinaot nga wa kabatyag silang Presidente Marcelo Lopez ug ubang kadagkoan sa CNU nga amo silang giabusohan.  Bisan tinuod nga amo silang gisiging-siging niadtong Disyembre.  Kanus-a desperado ming nangita og kapahimutangan sa relief goods nga niawas na sa ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City ug sa among relief operations center sa Fuente Osmena.

Nakahunahuna dayon ko sa CNU.  Apan wa koy numero ni Lopez.  Maong nagpalaban kong Carmi Cavanlit sa TV Patrol Central Visayas nga masteral student sa CNU.  Salamat na lang nga di sila kutikutihan.  Gitahasan dayong Lopez si CNU Vice President Bibiana Isok pag-abli sa social hall alang sa nagbuntaog nga hinabang sa manggihatagong mga Sugbuanon.

-o0o-

Ning laing hugna sa among paghangyo sa CNU, nangahas na sab mi.  Una ming nanghangyo ni Dr. Ledidica Leyson sa CNU Alumni Assocation.  Dihang niingon siyang uyon si Lopez, nagpanon dayon mi paingon dinhi nga wa magda og bisan unsang papel sa pormal nga pananghid.

Gawas nga gilibot mi nilang Lopez, Isok ug Leyson sa tibuok main campus, gitugotan pa gyod mi nila nga makaggamit sa tanang hawan nga mga luna ug sa pulos hamugaway nga Samuel McClintock Hall, EMMA Hall, Tandang Sora Hall ug social hall alang sa kaliboan ug usa ka libreng pangalagad sa GHSK.

-o0o-

Maong palihug markahi nang daan ang imong kalendaryo.  Alang sa mas dako nga GHSK karong Hunyo 30 puhon.  Sama sa naandan, duna tay libreng konsultasyon ug mga tambal, libreng ibot sa ngipon, libreng laboratory services, libreng notaryo ug legal services, libreng livelihood skills training, libreng tupi ug masahe, libreng veterinary services ug one-stop sa nagkalainlaing buhatan sa gobyerno.

Daghang salamat nilang Lopez ug kaubanan sa paghangop sa GHSK sa CNU.  Gipasaligan ming Lopez nga wa siyay panagana.  Kay kabahin sa batakang tahas sa CNU ang pakiglambigit sa nagkalainlaing sektor pagtabang sa labing nagkinahanglan.

Hinaot wa makugang ang mga tinun-an ug magtutudlo nganong abot sa dunggan ang among ngisi pagbiya dinhi.  Mga institusyon sama sa CNU ang tinuod nga yawe sa kalamposan ug kamalungtaron sa GHSK.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 26, 2012

Pamugas ni Palmares


Di ang nangangkon nga tag-iya sa luna.  Kon dili ang iya rang abogado ang nagbuut-buot pagtanyag.  Nga bayran ang gasto sa pagpahawa sa mga molupyo gikan sa San Miguel, Apas, Cebu City.  Aron mamalhin ngadto sa relocation site nga mapilian sa Cebu City government.  O tukoran sa mga molupyo kon mag-iyahay pagpangita og bag-ong sinugdanan.
Pagmatuod nga maggikan sa iyang kaugalingong bolsa ang kuwarta, gisaway ni Atty. Roberto Palmares ang iyang kliyente.  Matod ni Palmares siya ang nitakilid sa tanang gasto sa 15 na ka tuig nga husay sa kaso.  Gipasanginlan niya si Mariano Godinez nga wa motabang bisan sa pagpakopya sa mga dokumento nga gikinahanglan sa korte.

-o0o-

Usa ka adlaw human nipahibawo sa iyang P17 milyones nga tanyag, si Palmares nanawag na sab nako aron pagpahibawo nga iyang giusbawan ang tanyag ngadto sa P20 milyones.  Tubag ni niya sa pasiunang reaksiyon sa mga molupyo nga gigamyan ra sa orihinal nga tanyag.  Ug sa sumbalik nga tanyag ni Mayor Mike Rama nga mohatag siya og mas dakong kantidad aron magpabilin ang mga molupyo sa luna.
Matod ni Palmares apil na sa P20 milyones ang gasto sa mga molupyo paghakot sa ilang mga butang ug pagbayad sa ilang abogado.  Apan nitataw nga ang tanyag kutob ra sa alas-5 sa hapon sa adlawng Huwebes.  Kay di siya mahimong magpaabot hangtod sa hangtod.

-o0o-

Nagkalainlain ang hubad sa tanyag ni Palmares:  Una, aron mahawan sa labing daling panahon ang 4.7 ka ektarya nga luna; ikaduha, nga namugas-pugas si Palmares aron makuha na ang iyang bahin kon mahalin nang luna; ug ikatulo, nga lipatlipat ning tanan aron mabuak-buak ang Archangels Residents Mergence Inc. (ARMI), ang kahugpongan sa mga molupyo, aron nga mas dali silang palayason.
May laing hubad nga gitanyag si Kongresista Tomas Osmena:  Nga nahalin nang luna, ug nga kabahin ni sa konsabo nilang Palmares ug sa kadagkoan sa City Hall pagpanguwarta sa kalbaryo sa mga molupyo.

-o0o-

Mga abogado nipasabot nako nga di talagsaon ang transaksiyon tali nilang Godinez ug Palmares, nga ang abogado maoy moabaga sa tanang gasto ug igo na lang bahinan kon magdaog nang kaso ug kon mahalin nang yuta.  Matod nila kasagaran 10% ang bahin sa abogado.  Sa ato pa, kon P1 bilyon ang halin sa luna, P100 milyones ang bahin ni Palmares.
Sa ikaduha niyang pagtawag nako, nikumpisal si Palmares nga dugay na silang wa magkasulti sa iyang kliyente nga tua na magpuyo sa Manila.  Nagduda siya nga mga anak ni Godinez ang nagsige og hulhog sa amahan.  Nakapatumaw ni sa lehitimong pangutana:  Kon mao nga di ingon ana ka-interesado ang nangangkon nga tag-iya sa luna, nganong si Palmares mas Godinez pa man kay ni Godinez?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 25, 2012

P17M nga tanyag


Sukad sa akong pagkahagbong sa College of Law sa University of San Carlos, wa na gyod ming magkita ni magkasulti ni Atty. Roberto Palmares, usa sa akong mga magtutudlo.  Maong nakugang ko pagkadawat og text message samtang nagduma sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya! nga nagpahibawo nga ganahang makigsulti si Palmares nako.
Kay di man kong katubag niya off the air, gisibya nako ang landlines sa among sibyaanan.  Human sa pila ka gutlo, gipahibawo ko sa among news director nga si June Perez nga naa na sa linya sa telepono si Palmares.  Pagsugod namog istorya, gipahibawo nako si Palmares nga on the air siya.  Wa siya motukol.  May mahinungdanon diay siyang pahibawo.

-o0o-

Si Palmares maoy abogado ni Mariano Godinez, ang nangangkon nga tag-iya sa luna sa San Miguel, Apas, Cebu City nga gipuy-an sa 168 ka pamilya nga gimandoan na sa korte nga papahawaon.  Giingnan ko niya nga duna siyay bag-ong tanyag ngadto sa mga molupyo aron kalikayan ang bisan unsang kaguliyang sa nag-ung-ong nga demolisyon:

• Mohatag siya og P17 milyones nga financial assistance ngadto sa mga molupyo aron nga mas sayon nga makapangita og bag-ong mga pinuy-anan;
• Unya na hinuon ihatag ang hinabang kon mahalin na ang luna, sa kasamtangan gihangyo niyang Cebu City government nga mao unay mo-abante sa kuwarta; ug
• Mopahuwam siya og mga sakyanan aron katabangan ang mga molupyo paghakot sa ilang kabtangan ngadto sa ilang balhinan.

-o0o-

Nakugang sab sa tanyag ni Palmares ang presidente sa Archangels Residents Mergence Inc. (Armi), si Ignacio Labro.  Sukwahi sa ilang pagsalikway dayon sa nahaunang tanyag ni Palmares sa niaging semana paghatag nila og unom ka buwan nga lugway sa pagpangita og relocation site, silang Labro ug kaubanan nagtigom una aron pagtuki sa tanyag.
Kon dawaton sa mga molupyo, ang matag pamilya makadawat og kapin sa P100,000.  Matod ni Palmares mas dako ang aktuwal nga madawat kay wa rang kaabot og 100 ka pamilya ang nipirma sa petisyon pagkuwestiyon sa pagpanag-iya ni Godinez sa luna.

-o0o-

Sa akong pagsuwat ini, pipila ka sakop sa Armi nisupak na sa tanyag ni Palmares.  Gihulagway nila ang P17 milyones nga gamay ra.  Tungod sa kamadanihon sa nahimutangan sa 4.7 ka ektarya nga luna, nga masumpay sa malambuon nga IT Park, sayon kaayong mahalin og P1 bilyon sa nag-ilog nga higanteng developers.
Kon pun-an nilang Palmares ug Godinez ang tanyag ug makumbinser ang mga molupyo, wa nay awayan silang Mayor Mike Rama ug Kongresista Tommy Osmena.  Di na sab problema ang pagpangita og relocation site.  Kay may andam nang kuwarta nga ikapalit og mas dakong luna.  Kon di man mag-iyahay ang mga molupyo pagpangita og kabalhinan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 24, 2012

Sakit sa kauhaw


Labing kumon ug, kon kumpiyansahan, labing peligrong epekto sa nagsige og taas nga temperatura sa ting-init mao ang dehydration.  Nga maoy akong nahiagoman sa tibuok adlaw nga pagbuwad sa adlaw niadtong Dominggo.  Bisan ang aircon sa among crew cab sa DYAB Abante Pa, Bisaya! napakyas pagsagang sa naglingiting nga kainit.
Giuhaw ko sa kutas namong biyahe gikan sa birthday party ni Ma'am Yuding Falcis sa iyang beach resort sa Compostela paingon sa Bluewater Maribago Beach Resort sa Opon nga nagtimaan sa Earth Day.  Apan kay gipabasa pa man ko og sugilanon sa higanteng dakit sa karaang Catmon, gibalibaran nakong gitanyag nga tubig.  Ang kalangay pag-inom nisangpot sa kaluya.  Nga nagpadayon bisan giunsa nako pagpamawi og yarok hangtod sa panihapon.

-o0o-

Ang nahitabo nako maoy labing kalmang kaso sa dehydration.  Mas seryusong mga timaan naglakip sa labad sa ulo, kalit nga paghanap sa panan-aw, pagtidlom sa presyon sa dugo ug pagkalipong.  Kon di matambalan, ang dehydration mosangpot sa kasamtangang pagkawa sa kabuot, pagkawa sa panimuot, paghubag sa dila ug, sa labing grabeng mga kaso, kamatayon.

Mosangpot ang dehydration kon mawagtang ang 2% sa tubig sa lawas.  Mao nga mas maayong mag-anam-anam og inom og tubig.  Kon paabuton nga uhawon na pag-ayo, mahimong uwahi na:  Gil-asan na, di na ganahang mokaon, mag-uga nang panit, mokusog ang pitik sa kasingkasing, hilantan ug kapuyon na.

-o0o-

Dugang mga timaan sa dehydration:  Pagmenos sa ihi, lagom nang kolor sa ihi, kasakit sa pagpangihi, kasaputon, wa nay luha kon mohilak, pag-uga sa baba, pagduka, paglawom sa mga mata, ug pagkalimtanon.

Mokusog ang pitik sa kasingkasing pagtapak sa pagtidlom sa tubig sa dugo (plasma).  Ang hilanat nanukad sa pagmenos sa singot.  Ang 5% nga pagkawa sa tubig mosangpot sa pagkalipong.  Kon moabot og 15% ang mawa nga tubig, mangunot ang panit ug mokisdom ang panan-aw.  Ang pagkawa sa mas daghang tubig mosangpot sa kamatayon.

-o0o-

Sa pag-inom og tubig, mas maayong magsobra kay sa magkuwang.  Way daotang epekto sa lawas kon masobrahan ang tubig.  Kay ang kidneys motangtang dayon sa sobrang tubig pinaagi sa mas daghan nga ihi ug mas sagunson nga pagpangihi.  Nipasidaan hinuon ang mga eksperto nga ang lunlon nga tubig di makapugong sa dehydration.  Kinahanglan sab nga tapakan ang electrolytes (nga naglakip sa asin), nga mawa uban sa singot.

Makatabang batok sa dehydration ang softdrinks, sports drinks ug pedialyte (alang sa mga bata nga dehydrated tungod sa sakit).  Makapasamot hinuon ang bino.  Laing sayon nga mga tinubdan sa electrolytes mao ang gatas, saging, avocado, mansanas ug brown rice.  Sa mga kaso nga gikuyapan nang pasyente, nga di na mahimong ipa-inom sa baba ang electrolytes, ipaagi na ni sa intravenous (IV) therapy.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 23, 2012

Nganong si Noynoy


(Gipadad-an kog link sa blog ni Joe America, Amerikanhon nga nagpuyo sa Biliran uban sa Pinay niyang asawa, nga nitandi ni Presidente Noynoy Aquino sa karaan niyang awto, daghan og depekto apan di pa niya itahan.  Gihubad nako sa ubos ang kabahin sa sinuwat nga nagpahinumdom nganong gipili sa katawhan si Aquino pagpangu nila.)
Wa siyay planong mag-presidente.  Kalma.  Di aktibo.  Di magsigeg pakita sa publiko.  Anak nga nagtubo nga nagtan-aw lang sa daplin.  Ulitawo.  Igo lang nipabilin sa ngan sa pamilya sa Senado.  Dayon, sa usa ka pamilok, gipahimutang siya sa labing taas ug labing lisod nga trabaho sa nasud tungod sa kahigwaos sa katawhan sa kaligdong sa iyang inahan.
Wa dayon mosugot.  Nangambisyon ba sa Malakanyang?  Nihangyo siyang mamalandong.  Ug nideklarar, "Sige, ibanan natong pangurakot sa Pilipinas."  Di na kinahanglang mosulti og dugang.  Iyang inahan maoy nitiwas sa kampanya, gikan sa iyang lubnganan.

-o0o-

Karong naglingkod na sa Malakanyang, mga dumadapig nga nangasuko nga napildeng ilang kandidato sa patayng babaye, nangreklamo nga si Presidente Aquino layo ra sa tiningob nga katakos nilang Lincoln, Teddy Roosevelt, FDR ug JFK, ug sa kamilagruso ni Hesukristo.

Ganahan ko sa iyang pagka siya.  Ganahan ko sa iyang nawong bisan di kang kahibawo nagpahiyom o nanamihid ba.  Ganahan ko sa iyang linakwan, bako ug morag napiit.  Gipasanginlan siyang mag-computer games, matug sa iyang buhatan, manguyab ug ganahan og luhong sakyanan.  Wa koy labot.  Nanghinaot kong iyang gihimo nang tanan.  Sama sa tinuod nga tawo.  Di sama sa mga politiko nga tigpaka aron ingnon.

-o0o-

Bilib ko sa daghan niyang gihimo.  Naduaw nang tanang mahinungdanong nasud sa Asya pag-abli sa komunikasyon.  Na-balanseng pakiglambigit sa China, wa moduko wa sab makig-away, gipalabing pagpalapad sa patigayon sa duha ka nasud.  Balanse sang relasyon sa Estados Unidos.  Napalig-ong panalapi ug nadaning mas daghang langyawng puhonan.  Ang stock market nilambo, ang peso mas lig-on.

Nitidlom ang pangurakot.  Nabistong buslot sa SALNs ug mas gihigpitang pork barrel.  Nakatawa ko dihang gibasol siya sa presyo sa lana.  Mosaka ug mo-us-os ang presyo bisan kinsay presidente.  Niay lisod nga mga problema.  Kuryente.  Tubig.  Kahuot.  Global warming.  Pangurakot.  Edukasyon.  Ang sulbad nagkinahanglan og daghang pamunoan.

-o0o-

Si Gloria Arroyo napakyas.  Mas nalinga paggukod ni Presidente Obama aron magpa-letrato, pagsabod og mga pabor sama sa midnight appointment sa chief justice, pagpapilit sa iyang nawong sa tanang gitukod nga dan, pagsuburno sa mga kongresista ug pagtikas sa piniliay.  Si Presidente Aquino di badlungon.  Seryuso sa pagpalambo sa Pilipinas.

Gihimo ba niyang tanan nakong gusto?  Wa.  Ganahan kong mangisog siya pagpapasar sa RH Bill.  Gilimpiyo untang Customs.  Apan ako siyang presidente.  Ganahan kong molampos siya.  Di makiangayon nga siyay tulisukon sa tanang sayop.  Akong bantayan ang iyang bukubuko.  Kay nakaseguro kong gibantayan niyang ako.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 22, 2012

Pahiyom sa paglaom


Benjamin Solon Memorial Gym, Cogon Central Ramos, Cebu City--Kadlawon pa silang nagsugod og pangabot dinhi.  Pulos may kakulian sa panglawas.  May di kakita, may di kadungog ug may di kalakaw.  Managsama ang ilang tuyo.  Pagpanimpad nga makatrabaho sa mga kompaniya nga, uban ang kaaghop ug kamabination, nibukas sa ilang ganghaan ug kasingkasing.
Uban nila giagak sa ilang mga ginikanan.  May pipila nga gibilin ug gisaaran nga balikon sa wa pay paniudto.  May naghayon lang nga nangabot, bisan naglisod paglakang, bisan napangka-pangka sa agianan.  Apan sa di pa ka hakpon sa kaluoy alang nila, gakson ka sa manggiuwawon nilang pahiyom.  Ug determinasyon pag-angkon sa makiangayon nilang luna ilawom sa adlaw.

-o0o-

Mao ni ang Kapamilya Local Job Fair alang sa persons with disabilities (PWDs).  Sa ikaduhang sunudsunod nga tuig, gidapit mi sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Cebu City Government pag-apil ning talagsaong kalihokan.
Si Fidel Magno, pangu sa DMDP, maoy naningkamot paghimo og job fair alang lang sa PWDs.  Kay nakabantay nga wa silay dag-anan kon isagol sa ubang aplikante sa naandang job fair sa dakbayan sa mga barangay matag Sabado.  Iyang kaabag ang Area Vocational Rehabilitation Center (AVRC II) sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), Technical Education and Skills Development Authority (Tesda), Department of Labor and Employment (Dole) ug, ning higayona, sa Quota International nga gipangulohan ni Atty. Joy Pesquera.

-o0o-

Labing dakong hagit nilang Magno ug kaubanan mao ang pagkumbinser sa mga negosyante sa Sugbo paghatag og higayon sa mga mamumuo nga may kakulian.  Gidasig silang Magno pagkuha og PWDs pagpatigbabaw sa ilang corporate social responsibility (CSR).  Kadagkoan sa AVRC, Tesda ug Dole nipasalig nga ang PWDs sama, kon di man mas takos pa, sa ubang kawani, kon hatagan lang og kahigayonan.
Sa niaging tuig, lima ka employers ang niapil sa job fair sa PWDs.  Karon, unom ang nitanyag og mga trabaho dinhi.  Hinaot manakod sa dugang mga negosyante ang gugma alang sa PWDs.

-o0o-

Duna koy upat ka bag-ong kaila dinhi:  Si Jovel, 19, kamao moayo og computer, wa pang katrabaho sukad; si Leah, 22, wa katiwas sa high school tungod sa kalayo sa ilang eskuylahan sa Tagbao, wa pang katrabaho, nanghinaot nga hatagan og higayon nga makasugod; si Roan, 25, nakatrabaho na og wire harnessing; ug si Hazel, 32, nakatrabaho isip Quality Control (QC) inspector sa Timex niadto.
Pulos sila malaumon.  Pulos lig-on nga nanlimbasog nga makaangkon og mas maayong ugma.  Hinaot nga di sila pakyason.  Kon di karon, sa sunod nga job fair alang sa PWDs nga gisaad ni Magno karong Hulyo.  Ug sa sunod pa.  Bisan sa ilang kakulian, wa sila motahan.  Hinaot nga manakod ang ilang kamalaumon.  Natong tanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 21, 2012

DYAB Kapamilya Run


Mas sayo nga gilusad ang DYAB Kapamilya Run karong tuiga.  Aron mas daghan ang makahibawo ug makaapil.  Ug mas dako ang pundo nga matigom.  Nga gamiton sa pagtukod og classrooms sa mga dapit sa Negros Oriental nga naggusbat sa bagyong Sendong niadtong Disyembre sa niaging tuig ug sa makalilisang nga linog niadtong Pebrero karong tuiga.
Ang DYAB Kapamilya Run karong Hunyo 17, adlawng Dominggo, kabahin sa tibuok buwan nga pagtimaan sa ika-17 nga anibersaryo sa DYAB Abante Pa, Bisaya!  Gipaabot nga labing menos 6,000 ka runners sa Sugbo ug kasilinganan nga mga lalawigan ang moduyog sa tinuig nga kalihokan.

-o0o-

Dunay upat ka kategoriya nga maapilan sa DYAB Kapamilya Run 2012:

• Tulo ka kilometro nga fun run nga gipaabot nga apilan sa tanang sakop sa pamilya, P250 ang registration fee (may singlets ug giveaways);
• Unom ka kilometro nga gitumong alang sa mga bag-o pang nagsugod og dagan, P250 ang registration fee (may cash prizes, singlets ug giveaways);
• 12 ka kilometro nga gitumong alang sa mga masaaron na og lahutay, P350 ang registration fee (may cash prizes, singlets ug giveaways); ug
• 21 ka kilometro nga gitumong alang sa mga tag-as na og lahutay, P500 ang registration fee (may cash prizes, finishers medals, singlets ug giveaways).

-o0o-

Ang DYAB Kapamilya Run 2012 magsugod ug matapos sa ParkMall sa Dakbayan sa Mandaue.  Pabuthon ang starting gun sa alas-4:30 sa kadlawon aron nga makalikay ang mga managan sa grabeng kainit sa adlaw.  Mosubay sila sa Ouano Avenue ug Plaridel St. uban ang mosunod nga turning points:  Mandaue City Sports Complex alang sa 3K, duol sa Bridges Town Square alang sa 6K, may Paknaan alang sa 12K ug Tayud, Consolacion alang sa 21K.
Makapa-rehistro na sa ParkMall, tanang outlets sa Wow Travel and More, PESO Office sa Munisipyo sa Liloan ug ABS-CBN Complex.  Mahimo sang i-download ang registration forms ug mapa sa ruta gikan sa among web log sa dyab-cebu.blogspot.com.

-o0o-

Minilyon ka pesos nga natigom sa Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa bagyong Sendong ug sa linog sa Negros Oriental, puno sa mas daghang pagkaon ug mga gamit sa panimay nga naapud-apod na, maoy gigamit pagtukod og 50 ka classrooms sa amihanang Mindanao, 30 sa Cagayan de Oro ug 20 sa Iligan, ug pagtanyag og scholarship grants alang sa gatosan ka tinun-an sa pag-abli sa klase karong Hunyo.
Nakiglambigit nang ABS-CBN Foundation sa Departamento sa Edukasyon pagtino sa labing dinaliang panginahanglan sa mga tinun-an nga naigo sa duha ka sunudsunod nga katalagman sa Negros Oriental.  Ang imong pagsalmot sa DYAB Kapamilya Run 2012 dakong tampo alang sa wa pa matubag nga mas lapad nga panginahanglan sa rehabilitation.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 20, 2012

Aaron ug Benhur


Duha ka dokumento mahitungod sa kontrobersiyal nga Aaron Foundation Philippines Inc. (AFPI) ang akong nakit-an:  Una, ang ilang rehistrasyon sa Department of Social Welfare and Development (DSWD); ug ikaduha, ang kabahin sa ilang articles of incorporation sa Securities and Exchange Commission (SEC).
Ilang rehistrasyon sa DSWD ang nakahatag og kasayuran sa ilang nahimutangan ug tagduma.  Ang dokumento sa SEC naglatid sa ilang katuyoan.  Apan sukad sa ilang pagkalambigit sa fertilizer scam niadtong 2004 ug sa kontrobersiya sa pork barrel ni Kongresista Benhur Salimbangon karong bag-o, tak-om ang kadagkoan sa AFPI sa pagpasabot sa ilang mga transaksiyon ug pagpanalipod sa ilang kaugalingon.

-o0o-

Gipahibawo sa AFPI ang DSWD nga ang ilang buhatan nahimutang sa 763 J. Planas St., Gagalangain, Tondo, Manila.  Apan dihang gitultol sa Commission on Audit (COA), nahibaw-an nga bakanteng luna ang address nga gihatag sa AFPI ug nga way bisan usa sa mga silingan nga nakaila nila, ni nakahibawo sa ilang kalihokan.
Giila sa AFPI ang ilang representante nga mao si Alfredo A. Ronquillo.  Wa nila isuwat unsay katungdanan nga gihuptan ni Ronquillo sa foundation.  Apan may gibutang sila nga numero sa telepono:  2565243.  Nga akong gisuwayan pagtawag pamasin nga makakuha og dugang kasayuran mahitungod sa AFPI ug sa ilang mga proyekto.  Nakatag-an ka, di matawgan ang numero.

-o0o-

Tulo ka lut-od sa katuyoan ang gilista sa AFPI sa ilang articles of incorporation:  Ang una, nga gi-makinilya, nagkanayon nga, "To provide various assistance in alleviating marginal brethrens in various humanitarian fields; ang ikaduha, nga gi-suwat sa kamot, nagkanayon nga, "like giving financial and technical assistance to livelihood projects, day care centers for streetchildren aged one to eight and medical and dental mission within Metro Manila; ug ang ikatulo, nga gi-makinilya na sab, nagkanayon nga, "and to PROVIDE various agricultural supplies and projects throughout the Philippines."
Ang ikatulo gituohan nga giapas na lang aron maka-bahin ang AFPI og P8 milyones sa fertilizer scam niadtong 2004.

-o0o-

Kon naghimo pa lang unta si Kongresista Benhur Salimbangon sa iyang trabaho, mas sayo untang masusi ang AFPI, mas sayo untang mabisto ang binuang nilang mga pangangkon ug masalbar unta ang minilyon ka pesos nga pundo sa gobyerno, apil nang P7.8 milyones sa pork barrel ni Salimbangon.  Nga, kon nakalimot si Salimbangon, di iya kon dili ila sa Sugbuanong mga magbubuhis.
Busa, inay manghunaw ug motulisok sa ubang ahensiya sa gobyerno sa nabulilyaso niyang mga proyekto, angayng ipasabot ni Salimbangon ang iyang kapakyas sa pagpanalipod sa kuwarta nga bunga sa singot ug dugo sa labing kabos nga mga molupyo sa iyang distrito ug paggukod sa mga balhibuon og kamot.  Kana kon tinuod ang iyang pangangkon nga way labot sa nangalisbong eskandalo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2012

Atraso ni Salimbangon

Sakto si Kongresista Benhur Salimbangon.  Ang kongresista di kakupot bisan usa ka dako sa iyang pork barrel.  Kana kon tumanon ang lagda.  Nga nagmando nga ang kongresista igo lang mopili og proyekto.  Ang aktuwal nga pagpatuman himuon na sa hingtungdang mga buhatan sa gobyerno, o non-government organization (NGO).

Apan daghan ang wa makumbinser ni Salimbangon.  Mas nituo ang mga magbubuhis nga dunay milagrong nahitabo sa pagpatuman sa mga proyekto ginamit ang pork barrel.  Nga, sukwahi sa lagda, ang mapahimuslanong mga kongresista maoy labing nabulahan.  Kay, bisan sa mas higpit nga mga lagda, ang komisyon sa mga proyekto niburot gikan sa karaang 10% ngadto sa 30% o, sa mga labing hakog, 50%.

-o0o-

Kon tarung ang kongresista, mosagop siya sa labing makiangayon nga sistema sa pagpili sa mga proyekto nga gastohan sa iyang pork barrel nga P70 milyones matag tuig.  Nga motubag sa labing batakan ug dinalian nga mga panginahanglan.  Sa labing daghan.  Bisan maglakip sa mga wa mobotar niya sa niaging piniliay.
Kon makapili na siya og proyekto, iyang isangon ang pagpatuman ini sa labing tukma nga buhatan sa gobyerno:  Kon nahilambigit sa edukasyon, ang Departamento sa Edukasyon; kon infrastractura, ang Department of Public Works and Highways; kon livelihood ug susamang mga proyekto, ang local government units (LGUs) o NGOs; ug uban pa.

-o0o-

Maong lisod tuohan si Salimbangon.  Nga wa siyay kasayuran giunsa pagpatuman sa Technology Resource Center (TRC) ang iyang livelihood projects.  Labaw nang di katuohan nga ang kontrobersiyal nga Aaron Foundation Philippines Inc. (AFPI) ang gitahasan sa TRC pagpatuman sa iyang proyekto.
Kay ang gimbuhaton ni Salimbangon di lang kutob sa paggasto sa iyang pork barrel.  Kon dili ang pagtino sab nga naabot ngadto sa mga molupyo sa iyang distrito ang iyang mga proyekto.  Mao pa may pagkahuman sa Semana Santa, angayng pahinumdoman si Salimbangon nga wa siyay kalainan ni Pilato sa pagpanghunaw og pagpasa sa responsibilidad ngadto sa TRC ug AFPI.

-o0o-

Kon kuwarta pa lang unta sa iyang adunahan nga igsuon ang gigasto, way magkutikuti ni Salimbangon sa pagkabulilyaso sa iyang mga proyekto.  Apan buhis sa mga Sugbuanon, apil nang labing kabos nga mga molupyo sa ikaupat nga distrito nga nahikawan sa proyekto, ang gikahadlokan nga nadisgrasya.
Di ba kapasanginlan si Salimbangon sa pagpabaya?  Nga wa kabaraw sa pagtugyan sa P7.8 milyones sa iyang pork barrel ngadto sa foundation nga napamatud-an na nga peke?  Siyaro way nakahunghong niya nga ang AFPI gipasanginlan sab nga nakadawat og P8 milyones sa fertilizer scam niadtong 2004?
Nahadlok kong nabisto ang tinuod nga bulok ni Salimbangon dihang gibasol ra niyang TRC.  Inay mangunay paggukod sa mga gidudahan nga nibudhi sa iyang pagsalig ug niwaldas sa buhis sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 18, 2012

Ganti sa pagpabaya


Gibungul-bungolan.  Wa hatagi og importansiya.  Mao nay atong gihimo sa mga pahibawo sa Pagasa sa mga adlaw nga way bagyo.  Unya na ta ma-interes kon mobunok ang kusog nga uwan, labi na kon mosangpot sa pagbaha o pagdahili sa yuta.  Mahimangod pa gani ta kon nihit ang weather bulletins sa mga adlaw nga may nag-ung-ong nga kusog nga bagyo.

Mao sab ni atong gihimo sa mga pahibawo sa Metro Cebu Water District (MCWD).  Maayo na lang tang magyawyaw kon wa nay agas ang gripo inig mata nato sa sayong buntag.  Modayon ra ba ta og pasangil sa MCWD nga wa magpasidaan nga maputol diayng suplay sa tubig.

-o0o-

Mao ni nahitabo niadtong tibuok Dominggo hangtod sa Lunes sa udto.  Kadlawon pa lang nagbaha nang text messages gikan sa mga nawad-an og tubig sa Mandaue City, Cebu City, Lapulapu City, Consolacion ug Liloan:  Nganong way agas?; nganong wa sila pasidan-i?; ug kanus-a mobalik ang tubig?
Nipasabot ang MCWD nga gipahibawo nilang mga konsumidor sa gitakdang pag-ayo sa mainline sa taytayan sa Butuanon.  Apan way nibasa sa ilang notisya sa mga pamantalaan, ni naminaw sa ilang public service announcements sa mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon.  Hagit sa public affairs department sa MCWD ang pagpangita og mas epektibong paagi pakiglambigit sa mga konsumidor.

-o0o-

Palambuon bang ilang presensiya sa Facebook, Twitter, Google+ ug ubang social media networks?  Kumbinsihon bang mga sakop sa media nga hatagan og mas dakong importansiya ang ilang mga pahibawo?  Magpatabang ba sa lokal nga mga opisyal paghimo og agresibong rekurida sa maapektahan nga mga lungsod ug mga barangay?
Way mawa sa MCWD kon himuon nila ang tanan sa ibabaw.  Silay labing nahibawo sa kamahinungdanon sa tubig, kon unsa kadako ang kahasol kon mabalda ang suplay, ug kon unsa kadinalian ang panginahanglan sa pagpasidaan sa mga konsumidor aron makapangita og alternatibo nga mga tinubdan ug makapahaom sa ilang kalihokan.

-o0o-

Gikinahanglan sab ang mas suod nga pagtinabangay sa MCWD ug local government units (LGUs).  Kon nakapasidaan pa lang unta ang MCWD nga molungtad og usa ug tunga ka adlaw ang pagkaputol sa suplay sa tubig, ang LGUs sa Mandaue, Sugbo, Lapulapu, Consolacion ug Liloan makapalihok unta og water tankers, apil nang mga trak sa kabomberohan, aron pag-rasyon og tubig sa labing naapektahan nga mga dapit.
Hinaot di na masubli ang wa kinahanglanang kahasol.  Problemang daan ang pagkawa sa tubig, nasamotan pa gyod sa pagpangiyugpos sa LGUs.  Samtang atong awhagon ang MCWD pagsubay sa ilang mga tubo, aron maayo dayon sa di pa modako pag-ayong kadaot, angay sang bansay-bansayon ang atong kaugalingon sa di pag-isnab sa mga pahibawo sa tubig, kuryente ug bisan sa maayong kahimtang sa panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 17, 2012

Suholan sa buses


Wa diay himoa ang lagda aron lang pakatulgon.  Gipakaingon nako nga magpabilin ra sa papel ang kamandoan sa pagtakda og regular nga suholan, paghatag og mga benepisyo ug pagpatigbabaw sa katungod sa pamuo sa mga drayber ug konduktor sa buses.  Kay human sa kusganong pagsupak sa bus operators, wa nay laing nadunggan mahitungod sa lagda.
Gipahibawo sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) ang pagkaumol sa mga lagda niadtong Enero ning tuiga.  Gitataw ni LTFRB Chairman Jaime Jacob nga pormal nang tapuson ang karaang sistema pagbayad og komisyon sa mga drayber ug konduktor sa bus sugod sa Enero 16 ning tuiga.

-o0o-

Nahuman na lang ang Enero, way nahitabo.  Nagpabiling komisyon ang bayad sa mga drayber ug mga konduktor sa mga bus.  Nagpadayon ang mga drayber paghimong mas paspas sa ilang dagan.  Aron nga madugangan ang tuyok sa ilang mga ruta, uban ang panghinaot nga mas daghan ang ilang mga pasahero, mas dako ang ilang kita ug madugangan ang madawat nilang komisyon.
Wa nay ek ang kadagkoan sa LTFRB.  Gipasa ang responsibilidad sa pagpatuman sa lagda ngadto sa Department of Labor and Employment (Dole).  Ang kasibaw sa pagsupak sa bus operators gitubag sa makabungog nga kahilom gikan sa hingtungdang mga buhatan sa gobyerno.

-o0o-

Hangtod nga nitingog si Labor Secretary Rosalinda Baldoz.  Matod niya ang mga drayber ug mga konduktor sa Metro Manila maoy unang makadawat sa regular nga suholan ug mga benepisyo sa Pebrero 1 ning tuiga.  Gipahibawo ni Baldoz nga naluwatan na niya ang Department Order No. 118-12, series of 2012, nga nag-umol sa rules and regulations nga moduma sa pagtrabaho sa mga drayber ug mga konduktor sa buses.
Gipasabot ni Baldoz nga igo lang niyang gigamit ang gahom sa National Wages and Productivity Commission (NWPC) sa pagtakda sa minimum nga suholan sa nagkalainlaing industriya.  Matod ni Baldoz madawat na unya sa mga drayber ug mga konduktor sa buses ang mga benepisyo sa PhilHealth, Social Security System (SSS) ug Pag-ibig.

-o0o-

Kanus-a man makatilaw sa mga benepisyo ang mga drayber ug mga konduktor sa buses sa Sugbo ug Central Visayas?  Sa Hulyo karong tuiga, segun ni Baldoz.  Gipahigayon nang Dole 7 Regional Director Gloria Tango ang konsultasyon sa nagkalainlaing sektor sa Sugbo ug sa rehiyon mahitungod sa mga lagda.
Hinaot nga mapatuman suma sa gitakda ang mga lagda.  Nga naghatag sa mga drayber ug mga konduktor og security of tenure.  Sa ato pa, matangtang lang sila pinasikad sa makiangayon nga mga hinungdan nga gitakda sa Labor Code.
Ang mga drayber ug mga konduktor may katungod na sab nga marepresentahan sa komitiba.  Nga maoy motakda sa makiangayong suholan, mga oras sa trabaho ug dugang benepisyo base sa maayo nilang performance.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 16, 2012

Talaw ni Ecleo


Kanus-a pa man molihok ang kapolisan pagdakop ni Ruben Ecleo Jr?  Human nakonbikto si Ecleo sa duha ka kaso, wa pay ikapakita ang kapolisan sa ilang gipahibawo nga nationwide manhunt batok niya.  May seryuso ba gyong paningkamot pagpangita ug pagsikop ni Ecleo?  O gilingaw lang ta sa tam-is nga pasalig sa bag-ong liderato?  Aron pagtabon sa ilang kahadlok ug kainutil pagpatuman sa balaod?
Lisod tuohan nga wa pa matultoli ang gitagoan ni Ecleo hangtod karon.  Kon tinuod nga may nangita niya.  Kahibulongan nganong way kisaw ang kapolisan sa Sugbo, sa Dinagat ug sa Caraga.  Sukwahi sa ilang kasibot ug kaisog pagpriso ni Ecleo walo ka tuig na ang nilabay.

-o0o-

Niadtong Hunyo 18, 2002, ang kapolisan sa Sugbo ug Caraga maisugon nga nisung sa mansion ni Ecleo sa tumoy sa bukid sa Dinagat.  Gigubat nila ang armadong mga sakop sa "White Eagles" sa Philippine Benevolent Missionaries Association (PBMA) nga nanalipod ni Ecleo.  Napugos pagsurender si Ecleo human sa tulo ka oras nga gubat nga nisangpot sa kamatayon sa 16 niya ka sakop ug usa ka polis.
Ang determinasyon sa kapolisan niadtong 2002 wa na igkita karon.  Dihang gipadakop sa Sandiganbayan si Ecleo human nakonbikto sa kasong pagpangawkaw sa niaging tuig, way ek ang kapolisan.  Hinaot nga human nakonbikto si Ecleo sa niaging semana sa pagpatay sa iyang kaugalingong asawa dinhi sa Sugbo, di na mangiyugpos ang kapolisan.

-o0o-

Kining nagpadayong pagbugalbugal ni Ecleo sa balaod makapahinumdom sa katawhan sa kainutil sa gobyerno pagsikop sa nagtagutago niadto nga si Senador Panfilo Lacson.  Nauwaw ang kadagkoan sa kanhi pamunoang Arroyo kay wa gyod igkita si Lacson bisan nagpatabang na sila sa Interpol (International Criminal Police Organization).
Dihang nipuli sa gahom si Presidente Noynoy Aquino, alyado ni Lacson, nisamot kahanap ang pagpangita niya.  Labi na dihang gitudlo nga pangu sa National Bureau of Investigation (NBI), ang ahensiya nga gitahasan pagposas ni Lacson, ang batabata ni Lacson nga si Magtanggol Gatdula.  Gitaktak si Gatdula karong bag-o tungod sa laing eskandalo, di sa kapakyas pagsikop sa iyang amo.

-o0o-

Kon di magbantay si Presidente Aquino, kapasanginlan ang iyang pamunoan nga inutil sa pagpatuman sa balaod batok sa labing dagko ug gamhanang mga kriminal, o mga suspitsadong nakahimo og krimen.  Gawas ni Ecleo, nagpabiling gawasnon si kanhi gobernador Joel Reyes sa Palawan, nga gipasanginlang maoy utok sa pagpatay sa environmentalist ug magsisibya nga si Gerry Ortega.  Wa pa sab mabadlong ang mga abuso sa gamhanang mga piniriso sa National Bilibid Prisons.
Nilampos hinuon si Aquino pagpriso ni kanhi presidente Gloria Arroyo ug pag-impeach ni Chief Justice Renato Corona.  Apan daghan pang dagkong kawatan nga nagpabiling gawasnon.  Ang pipila mga alyado na gani karon sa iyang politikanhong partido.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 15, 2012

Wa nay masaag


Samtang nagbakasyon sa Panglao, Bohol, gipakuyog kong Austrian Consul Arcadio "Dodong" Alegrado paingon sa Sagbayan.  Aron pagsusi sa ilang mga luna.  Ug, mao ni hinungdan nga wa ko magpadili-dili, aron makakita ko pagbalik sa among karaang pinuy-anan nga nahimutang sa utlanan sa mga lungsod sa Sagbayan ug Carmen.
May gamay hinuon ming problema.  Ang drayber ug kaming tanang pasahero pulos wa masuhito sa kadalanan sa Bohol.  Igo lang ming giingnan nga duha ka oras ang biyahe kon moagi sa Tubigon.  Apan si Consul Alegrado giingnan ni Gobernador Edgar Chatto nga makaabot na sud lang sa 45 minutos kon adto mi agi sa Balilihan.

-o0o-

Mga nasaag na sa Bohol makasulti nimo unsa kamatinabangon ang mga Bol-anon pagtultol sa ilang mga bisita.  Apan di mahimong magsige mi og hunong pagpangutana hain na ming lungsora nahimutang.  Kinahanglang makabalik na mi sa Tagbilaran sa wa pay udto.
Nitanyag og sulbad si Jovi Alegrado, kamanghorang anak sa consul nga nagbakasyon gikan sa New York:  Ang Google Maps application sa iyang iPhone.  Nga, gawas diay sa pag-memorya na sa tanang kadalanan sa labing dagkong dakbayan sa kalibotan, nakatultol na sab sa kadalanan bisan sa labing hilit nga kalungsoran sa Bohol.
Wa matultoli sa Google Maps ang among karaang bay sa Canmano.  Apan mas una pa ming niabot sa Island City Mall kay sa mga nangimbitar namo og paniudto.

-o0o-

Pagbalik nako sa Sugbo, nakatag-an ka, gisuwayan dayon nako ang built-in nga Google Maps application sa akong Android nga telepono.  Mas abunda ang mga giya sa pagsakay ug bisan sa paglakaw paingon sa nagkalainlaing destinasyon sa Metro Cebu.

15 kilometros diay ang gilay-on sa Mactan Cebu International Airport gikan sa among bay sa Consolacion.  Gipahibawo sab ko sa Google Maps nga 19 minutos ang biyahe sa taxi paingon sa airport kon hapsay ang trapiko ug, kon magbaktas, abtan og duha ka oras ug 47 minutos.

-o0o-

Mao diay nga kasagaran sa langyawng mga turista nga akong nakahinabi nagsalig sa nagkalainlaing map applications aron makatultol sila sa Sugbo, Bohol ug ubang bahin sa kalibotan.  Nakabentaha ang Google Maps kay libre.
Samtang nagkinahanglan og internet access aron kapuslan, ang Google Maps motugot nimo sa pag-embed sa mapa sa imong email, o blog, o website.  Busa maggamit na bisan offline.  Mapuslanon kon tago ang venue sa kalihokan aron di masaag ang mga manambong.

Makatabang sab paghusay sa lalis tali sa mga pasahero ug drivers sa PUJs sa tukmang sukod sa ruta.  Pananglitan, akong nahibaw-an nga 6.3 kilometros diay ang distansiya sa Mandaue City Hall gikan sa kinapusoran sa Consolacion.  Busa sunod nakong sakay pagpalit og tagaktak sa Barangay Centro, di na kong kapangugat nga minimum ra ang plitehan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com