Arangkada for August 12, 2005

 

            MGA SULBAD

 

Ang "Blueprint for a Viable Philippines" gitanyag ngadto ni bisan kinsang nangita og komprehensibong solusyon sa mga problema sa nasud. Gipanghinaot nga mawaling ang sentro sa atensiyon sa publiko gikan sa mga personalidad ngadto sa tinuorayng mga isyu. Gisugdan ni pag-umol sa tungatunga sa 2004 ug gisumiter sa pagtuki sa nagkalainlaing mga grupo.

Niangkon ang mga tigpasiugda nga inutil sila kay way gahom pagpatuman sa ilang mga ideya, maong gidasig ang mga partido ug ubang grupo pagtuon ug pagamit nila.

-o0o-

Niang ilang mga ideya nga gipatik ni Vinia Datinguinoo sa Philippine Center for Investigative Journalism (PCIJ):

• Sistema sa gobyerno: Ang pagpili sa porma sa gobyerno ikaduha ra sa panginahanglan sa lig-on ug gamhanang estado. Bisan ang parliamentary system nagkinahanglan sa pag-apil sa hamtong nga mga partido ug ang federal system nagkinahanglan sa lig-ong mga institusyon;
• Nasudnong utang: Di na kalahutay ang ekonomiya sa pagtipak sa nagkadakong bahin sa nasudnong katigayonan pagbayad sa mga utang. Makigsabot sa nautangang mga nasud ug mga institusyon ug mangayo og lima ka tuig nga lugway sa di una pagbayad sa interes;
• Krisis sa panalapi: Ang buslot sa buhis ug pangurakot nakapahilis sa katakos sa gobyerno pagpalambo sa nasudnong panalapi. Huptan ang yano ug makiangayong gross taxation system;

-o0o-

• Agrikultura: Hingpit nga ipatuman ang agrarian reform program ug ilambigit pagbalik ang mga umahan sa mga negosyo;
• Patigayon: Tungod sa ahat nga pagsud sa kalibotanong kauyonan sa pagbukas sa mga merkado, ang Pilipinas nahimong tigkompra sa mga produkto sa agrikultura. Pugngan una ang dugang trade liberalization samtang sublion ang epekto ini ngadto sa nasudnong ekonomiya;
• Pamuo: Padayong nidaghan ang mga way trabaho ug ang pagpada sa mga trabahante sa ubang kanasuran maoy nahimong paboritong tubag sa problema. Mosud og kauyonan sa ubang kanasuran aron kapanalipdan ang kahimtang sa overseas workers;
• Lumad nga mga grupo: Way nasudnong programa nga manalipod sa cultural communities. Angayng hatagan og unod ang sugo sa konstitusyon pagpanalipod sa katungod sa mga lumad pagpalambo sa ilang mga paagi sa pagpakabuhi;

-o0o-

• Populasyon: Tubagon ang wa matagbaw nga panginahanglan pinasikad sa tukmang gidak-on sa pamilya ug pagtubo sa populasyon;
• Panglawas: Bakwion ang desentralisasyon sa primary health care ug umulon ang matinud-anong social health insurance system;
• Edukasyon: Doblehon o triplehon ang gahin sa edukasyon. Umulon ang bag-ong curriculum nga mopalig-on sa kasaysayan ug kultura; ug
• Media: Ang media napakyas pagpalambo sa nasudnong kahiusahan ug kultura. Nahimo na hinuong instrumento pagdasig sa mga konsumidor pagasto. Umulon ang mga programang mohaom sa nasudnong katuyoan.

-o0o-

(Apil sa nag-umol sa blueprint mao ang mga makinaadmanon nga silang Francisco Nemenzo, Renato Constantino Jr., Randy David, Roger Posadas, Isagani Serrano ug Ma. Victoria Raquiza.) [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com