Arangkada of Leo Lastimosa for May 1, 2009

              PABUROT SA FLU

 

            Wa pa gani matino sa Mexico ang sinugdanan sa makamatay nga flu virus, wa pa gani mahibaw-i sa Estados Unidos ug ubang natakdan nga mga nasud unsaon pagbaraw ang kagaw, ang Pilipinas duna nay tambal batok sa misteryuso nga sakit.  Apan inay pasidunggan ang kadagkoan sa DOH sa giilang labing kurakot nga nasud sa Asya sa ilang kaandam, nakatimaho og komisyon ang tanang hingtungdan.

            Diin gikan ang 610,000 ka kapsula sa Tamiflu?  Ang 500,000 gikan sa usa ka higanteng kompaniya sa lana.  Ang WHO nisaad sab og dugang 10,000 ka kapsula.  Bisan wa pay ebidensiya makasagang bang Tamiflu sa bag-ong kagaw, ang DOH mogahin og P10 milyones pagpalit og dugang 100,000 ka kapsula.  Gusto ba gyod tang manalipod, o sama sa naandan magpahimus na sab, sa kahimsog sa katawhan?

                        -o0o-

            Labing bag-ong simbolo sa higanteng eskandalo sa pangurakot sa Pilipinas:  Si Jun Lozada nga maoy nagbisto sa multi-milyones dolyares nga kahiwian sa NBN-ZTE deal, nga nisangpot sa pagkakanselar sa proyekto, nabilanggo; samtang ang iyang mga gilambigit sa anomaliya nagpabilin sa gahom ug nagpadayon sa naandan nilang kalihokan.

            Samtang ang mga kaso batok ni Lozada paspas nga nakairog ug hingpit na karong nakapaapiki niya, sa iyang asawa ug sa gagmay nilang mga anak, ang mga kaso batok nilang First Gentleman Mike Arroyo, kanhi Comelec chairman Benjamin Abalos ug kaubanan naungot sa buhatan sa Ombudsman, hingpit nga gilawalawaan ug hapit na makalimtan.      

                        -o0o-

            Mas molambo ug mapalapdan ang Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa katalagman sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan tungod sa napormalisar nga panagtambayayong sa ABS-CBN Cebu ug Gothong Southern Shipping Lines.  Hagbay rang nipaluyo ang kompaniya sa nangagi namong pagtigom og mga hinabang apan gahapon napirmahan na gyong kauyonan nga nagtakda sa mosunod:

·        Magpahuwam ang Gothong og duha ka container vans ngadto sa ABS-CBN Cebu;

·        Motabang ang Gothong sa paghakot sa relief goods gikan sa donation centers ngadto sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex; ug

·        Makabutang ang ABS-CBN Cebu og donation boxes sa mga barko ug mga buhatan sa Gothong sa nagkalainlaing bahin sa nasud.

                        -o0o-

            Karong napirmahan nang kauyonan sakay sa MV Dona Rita Sr. sa Gothong atol sa Kapamilya Media Forum sa DYAB Abante Bisaya ug SkyCable, ang duha ka container vans maoy makatapak sa dakong haw-ang sa kampanya pagtabang sa mga biktima sa katalagman:

·        Magsilbi silang pundohanan sa relief goods nga among matigom gikan sa manggihatagon nga mga Sugbuanon;

·        Maggamit sab sila paghakot sa relief goods ngadto sa mga dapit nga nahitaboan sa katalagman ug nahimutangan sa mga biktima; ug

       *  Sila say kargahan sa relief goods alang sa kasilinganang mga lalawigan nga tabukon og dagat sakay sa mga barko sa Gothong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Albert Einstein  - "Only two things are infinite, the universe and human stupidity, and I'm not sure about the f...

Arangkada of Leo Lastimosa for April 30, 2009

              TAGHAP SA LANA

 

            Basaha ni ug hilak.  Ang kadagkoan sa Department of Energy (DOE 7) wa pang kakita, bisan kalili na lang, sa mga libro sa panalapi sa mga kompaniya sa lana.  Apan wa ning kapugong nila sa pagpasalig nga way pagpaburot sa ginansiya nga ilang namatikdan sa ilang pagsusi sa nagkalainlaing gasoline stations sa Sugbo, Bohol, Siquijor ug Negros Oriental.

            Kon maong wa silang kalili sa book of accounts, giunsa man nila pagkahibawo nga wa mopaburot sa ilang ginansiya ang mga kompaniya sa lana lapas sa 15% nga tubo nga, segun sa DOE 7, maoy labing dakong ginansiya nga gitugot sa oil deregulation law?

                        -o0o-

            Sa ato pa, ang tanang pasalig nga giluwatan sa DOE 7 gipasikad lang sa banabana.  O sa pasalig sa mga kompaniya sa lana nga, tungod sa kagawasnon sa merkado ug malambuong kumpetinsiya, makiangayon ang presyo nga ilang gipahamtang sa ilang mga produkto sa lana.

            Kanus-a man sila magsugod sa pagtuman sa ilang trabaho?  Kay samtang gawasnon ang mga kompaniya sa lana ubos sa oil deregulation law sa pagpasaka sa ilang presyo sa way pagpananghid sa kagamhanan ang DOE maoy gitahasan sa pagsusi unsa kamakiangayon ang presyo nga ilang gipahamtang.  Ug unsaon man pagtino sa DOE ang kamakiangayon sa lokal nga presyo sa lana kon human sa daghang katuigan sa pagarpar wa pa man gyod diay makapangahas pagsubli sa book of accounts sa mga kompaniya sa lana?

                        -o0o-

            Ang kadagkoan sa DOE 7, dihang gipangutana nganong mas taas ang presyo sa krudo ug gasolina dinhi sa Sugbo kon itandi sa ubang mga lalawigan sa Luzon ug Mindanao, niluwat sa mosunod nga katin-awan:  "Mas mahal ang abangan sa mga luna sa Sugbo nga nahimutangan sa mga oil depots kay sa mga luna nga nahimutangan sa mga oil depots sa Luzon ug Mindanao."

            Tinuod tingaling mas mahal ang mga luna sa Sugbo kay sa Mindanao.  Apan lisod tuohan nga mas barato ang abangan sa mga luna sa Metro Manila.  Maong dangop dayon ang DOE 7 sa karaan nilang lusot:  Mas dako ang gasto pagda sa lana dinhi sa ato.

                        -o0o-

            Opisyal sa kagamhanan nga mao pay pag-abot gikan sa Davao nipahibawo nako sa iyang kahibung:  Ang presyo sa krudo sa Davao mas ubos og P4 kay sa mga presyong gibungat sa gasoline stations dinhi sa Sugbo.  Maong gitawgan dayon namo si DOE 7 Director Antonio Labios aron pangayoan og katin-awan.

            Matod niya:  "Mas daghan ang bag-ong oil players sa Davao nga tungod sa ilang kaggamay di pa kaayo dako og overhead expenses, maong nakapaubos pag-ayo sa ilang presyo, nga ang higanteng mga kompaniya sa lana, ang Petron, Shell ug Chevron, way laing kapilian gawas sa paglaslas sab sa naandan unta nilang mga presyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 29, 2009

      INHUSTISYA SA BABOY

 

          Duha ka semana human nahibaw-i ang pagkatap sa sakit, wa pa kahatag ang kagamhanan og tambal sa mga kabanay sa namatay.  Wa pa sab matino diin nagsugod ang sakit o giunsa ini pagkatap.  Ug samtang giawhag sa kagamhanan ang mga molupyo nga nakabatyag nga masakiton sila sa pag-adto sa mga tambalanan, ang mga gipanghilantan nangreklamo nga ang mga kawani sa ambulansiya nangahadlok nga mokupot ni mopasakay nila.

          Sa di pa magsakit ang imong dughan, di ang kagamhanan sa Pilipinas maoy gipasabot ning balita sa nagpabiling misteryuso nga pagkatap sa swine virus.  Kon dili ang Mexico.  Apan pangilogan tang maghunahuna nga di lagyo ang mga panghitabo sa ilang nasud ug sa ato.

-o0o-

          Ang health secretary niangkon nga wa silay katakos sa pagduaw sa mga pamilya sa mga nangamatay sa sakit.  Sa ato pa, ang mga mananambal wa pang kasugod og tambal sa mga molupyo nga maoy labing nameligro nga natakdan sa sakit, ug maoy labing dakog kahigayonan sa pagpakatap sa kagaw.  Nagpasabot sab nga ang mga mananambal wa pang kahibawo giunsa pagkasakit sa mga biktima—nga maoy yawe sa pagsabot giunsa pagsugod sa epidemiya ug unsaon ni pagpakgang.

          Ang inutil nga health secretary di si Francisco T. Duque III kon dili si Jose Angel Cordova sa Mexico.  Apan gilok hunahunaon ang kamanagsama nilang Duque ug Cordova:  Ang way kukauwaw nga pagpangita og lusot sa kapakyas pagpanalipod sa kahimsog sa katawhan.

-o0o-

          Molupyo sa usa ka lungsod nitiyabaw nga way nakahatag niya og tambal usa ka semana human ang iyang bana namatay tungod sa hilanat ug kahuyang sa baga nga napamatud-an sa laboratoryo nga swine flu.  Way nisusi sa iyang bay, way nangutana giunsa pagkasakit sa iyang bana ug way nisusi sa mga baboy sa ilang mga silingan.   Ubang mga pasyente nangreklamo nga wa sila atimana sa duha ka tambalanan—ang una kay wa silay kuwarta ug ang ikaduha kay puno nang tambalanan.

          Ang lungsod di Lamitan sa Sulu.  Kon dili sa Xonacatlan, kasadpan sa Mexico City.  Apan way kalainan ang pagpabaya sa mga kagamhanan sa ilang nasud ug sa ato mahitungod sa panglawas sa katawhan.

-o0o-

          Ang Departamento sa Agrikultura sa Mexico nipasalig nga way tilimad-on sa swine flu sa mga baboy sa mga umahan sa bisan asang bahin sa nasud.  Kon di pa tungod sa 81 nga nangamatay ug 1,400 nga na-ospital tungod sa swine flu, hapit na lang moingon ang Mexico nga way angayng kabalak-an ang ilang katawhan.

          Mao sab ra ba nay linya sa DA ug DOH sa Pilipinas.  Mahimo hinuon nga tinuod ang ilang pasalig nga luwas ang atong mga baboy.  Kay ang kagaw wa maggikan sa baboy.  Busa mas angayng tawgon nga human flu.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 28, 2009

              DUWA SA YAWA

 

            Kon madayon ang piniliay sunod tuig, duna ka na bay napilian nga ipuli ni Pres. Arroyo?  Makasalig ka bang Senador Manny Villar nga gipasanginlang nidoble pagsukip og P200 milyones alang sa proyekto nga makatabang sa iyang pribadong patigayon?  Makasalig ka bang Senador Mar Roxas nga lisod tuohan nga naatlan lang pagpahibawo sa iyang pagpakasal sa banggiitang magsisibya nga si Korina Sanchez samtang nagkaduol nang piniliay?

            Mosugal ka bang mobalik si kanhi presidente Joseph Estrada o si bisan kinsang iyang paluyohan?  Mosugal ka bang Bise Presidente Noli de Castro, Senador Richard Gordon, o MMDA Chairman Bayani Fernando nga wa kabadlong busa kuyawng mopadayon sa kahiwian sa nangalisbong pamunoan?

-o0o-

            Ang kakuwang og kapilian sa ipuli niya maoy labing dakong alas ni Pres. Arroyo.  Nga iyang gipahimuslan pagbaraw sa mga pagsuway pagpalagpot niya.  Nahibawo si Arroyo nga ang tanang pasangil sa kahiwian batok niya di kadut tungod sa "kamabulukon" sa iyang mga kaatbang.  Unsaon man tuod nimo pagtuo ni bisan kinsang mangangkon nga nasilag sa pagpangawkaw apan nisikit ni Erap?

            Mahimong di makiangayon ang mga pasangil batok nilang Villar ug Roxas.  Nga kon magkahiusa tinong mopukan ni bisan kinsang itugpo ni Arroyo sa 2010.  Apan ang sayong pangampanya ginamit ang gibanabanang binilyon na ka pesos nga pundo nagmatuod nga di sila managana paglapas sa mga lagda kon mohaom sa ilang ambisyon.

-o0o-

            May sukaranan sab hinuon ang pangangkon nga si bisan kinsa sa mga nangambisyon sa 2010 mas maayo kay ni Arroyo.  Kinsa tungod sa kalapad sa iyang gahom ug kadako sa iyang puntil wa nay bisan gamay na lang lama sa kaikog ni kauwaw sa pagpahimus sa gahom.  Maong si bisan kinsang mopuli di sama kakublan ug labaw nang di sama kalig-on sa pagduso sa bisan unsa niyang tinguhaon.

            Ang suliran sa pagpangita sa sunod nga lider kanunayng mapandol kon mangita tag anghel nga mohaw-as nato gikan sa gahong sa kaalaotan nga ato karong nalubngan.  Gawas nga way pak-an sa atong mga politiko, way bisan usa nilang kamaong magmilagro.

-o0o-

            Makabasol ka ba nako nga nagdumili pagparehistro alang sa bisan unsang piniliay sukad sa dekada 80?  Kumbinsido ko nga ang tinuorayng kausaban di magikan sa mga balota, salamat sa kahuyang sa kinabag-an sa katawhan pagsukol sa magbaha nga kuwarta atol sa kampanya.

            Ang tinuorayng kausaban manukad sa pagpalig-on sa katawhan pagsukol sa paugat sa mga politiko atol sa piniliay ug labi na sa paglingkod nila sa gahom.  Mahimo lang ni kon di ka kabahin sa way kinutoban nga duwa sa yawa sa pag-ilis-ilis sa mga dagway apan managsama ra gihapon nga mga sungayan.  Kay kon moapil, sa di ka pang kahimo og bisan unsang makahuloganong kausaban, lamyon ka una.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 27, 2009

                   HINIKAWAN SA KALAMBOAN

 

       Sitio Private, Mantalongon, Dalaguete, Cebu—Nagpabilin nga masulub-on ang mga agianan dinhi ug sa ubang mga umahan sa gitawag nga "vegetable basket" di lang sa Sugbo kon dili sa tibuok tungatungang Kabisay-an.  Labihang lisora ang pagtungas dinhi.  Wa pa gani ming kaabot sa mas hilit nga mga umahan sa Dalaguete ug kasilinganan nga mga lungsod sa habagatang Sugbo.  Wa pa gani mi magkabiba og mga utanon ug mga lagutmon ug may tarung pa ming mga sakyanan.

Unsa kaha intawon kalisod alang sa mga mag-uuma ang paghakot sa bug-at nilang mga abot sakay sa habalhabal, karomata, balsa, o
magbaktas lang agi sa titip ug libaungon nga kadalanan?
               -o0o-
       Maglisod ko pagtuo nga human sa way kinutobang pagarpar sa atong mga politiko pagpasidungog sa mga mag-uuma sa Dalaguete tungod sa dako nilang tampo pagpalambo sa suplay sa pagkaon ug sa lokal nga ekonomiya sa Sugbo ug sa rehiyon, padayon nga gipasagdan ang usa sa ilang batakan nga panginahanglan--ang tarung ug luwas nga agianan gikan sa ilang mga umahan ngadto sa kamerkadohan.

Pagpabaya ba diay sukli sa ilang kakugi?  Ulug-ulog ba lang diay ang
ganti sa ilang pagtukaw ug paningkamot pagtikad sa ilang panginabuhi
ug kaugmaon?  Pila na ka saad ug pasalig sa panabang, sa kapid-an na
ka mga tagduma nga nagbanus-banos pagtungkawo sa gahom, ang gipakyas ug nasiyam-siyaman na lang wa pa gyod matuman?
               -o0o-
       Si Mayor Andrade Alcantara sa Dalaguete gipasaligan ni Kongresista Pablo Garcia sa ikaduhang distrito sa Sugbo nga masemento sa DPWH ang dan paingon sa Mantalongon sa di pa matapos ang iyang termino.  Wa hinuon tinoa ni Garcia unsa nga termino—ang iya bang una nga mapupos na sunod tuig, o magpasubli pa siya alang sa ikaduha ug ikatulo.

          Naagian tuod namo ang sementado nang kabahin sa dan.  Apan dako pa kaayong kuwang.  Ang labing dakong bahin nagpabilin nga batuon, libaungon ug langay kaayong latason.  Hinaot nga matuman na gyong labing bag-ong saad nga giluwatan.

-o0o-

          Unsa man diay gihimo sa nangaging mga tagduma nga gipulihan nilang Andrade ug Garcia?  Nganong wa may ikapakita nga kalig-onan sa pagtabang sa mga mag-uuma nga mas dako pa gyod unya ang matampo kon mahatagan sa dugay nang gipasalig nga mas maayong agianan?

          Kon matarung nang dan paingon sa Mantalongon ug sa ubang bukiran nga mga umahan, di lang ang panguma ang molambo.  Ang industriya sa turismo hingpit nga molipang.  Ang katahom ug kabugnaw sa kabukiran sa Dalaguete, nga di gyod nato ikauwaw nga itandi sa Baguio, tinong makadani xsa lokal ug langyawng mga turista.  Ambot nganong wa pa gyoy naninuod sa pagpanlimbasog nga kining hilit nga suok sa Sugbo kahatagan sa iyang makiangayon nga bahin sa kalamboan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 26, 2009

                   KUKO SA TELCOS

 

          Mantalongon, Dalaguete—Inihap na lang ang malipayong mga adlaw sa mga kompaniya sa telepono.  Bisan sa ilang kusganong pagsupak ug pagbabag, moabot ang adlaw nga wa nay bayad ang tinawganay, di lang ang text messaging, sa telepono.  Wa ka masayop pagbasa:  Libre nang text ug tawag sa telepono.  Dinhi sa Pilipinas ug sa bisan asang bahin sa kalibotan.

          Ang higanteng kausaban nga mopapas sa naandang patigayon sa mga kompaniya sa telepono nagsugod na.  Di na ni kapugngan.  Bisan magkonsabo sila paggawong sa industriya.  Bisan duphan sila sa alyado nilang mga politiko.  Wa na silay mahimo.  Gawas sa pagdawat ug pagpaabot, sama sa ubang mga makasasala, sa adlaw sa panudya.

-o0o-

          Dugay rang nakaplagan ang teknolohiya sa paghimog mga tawag sa telepono pinaagi sa internet.  Nga di na kinahanglan nga moagi sa mga kable ug sistema sa mga kompaniya sa telepono.  Sa ato pa, di na nila kapahamtangan sa makabungog nilang pagpamitaha pinaagi sa pagbunal sa makalilisang nilang mga bayranan.

          Ang bugtong nakaluwas sa mga kompaniya sa telepono mao ang limitado nga access sa internet dinhi sa ato.  Gawas pa, wa ta maanad pagpanawag sa atong mga kabanay ug mga higala nga mag-atubang sa PC.  Salamat sa atong pagkaggapos sa kasayon sa telepono, napakyas ang rebolusyon nga mopalingkawas unta nato gikan sa di makiangayon ug pinaburot nga mga bayranan.

-o0o-

          Apan inay maluya nagpadayon ang rebolusyon.  Pinaagi sa paglayat gikan sa PC ngadto sa mga telepono.  Salamat sa labing bag-ong mga teknolohiya, mahimo na sa mga telepono ang bisan unsang mahimo nato niadto sa PC.

          Mahimo na tang manawag sa telepono ginamit ang internet.  Sa ato pa, hingpit nang malaktawan ang sistema ug ang way kinutoban nga pagpaginansiya sa mga kompaniya sa telepono.  Ang Skype duna nay application alang sa iPhone ug Android.  Ug maggamit na sab karon bisan sa ubang matang ug mas barato nga bag-ong mga telepono.

-o0o-

          Napamatud-an ni nako sa among pagtungas dinhi sa bukid sa Mantalongon, Dalaguete atol sa Kapamilya Backyard Gardening Field Trip.  Pinaagi sa fring.com, naka-chat ug nakatawag ko sa akong mga higala pinaagi sa Skype, Google Talk ug Yahoo Messenger ginamit ang akong telepono.

          Pinaagi sa qik.com, nakahimo kog live video ug audio stream sa lapad ug malambuon nga mga umahan sa Mantalongon.  Nahimo ni nakong tanan sud sa tunga sa oras.  Ang akong gasto?  P10.  Kon niagi pang akong mga tawag sa sistema sa mga kompaniya sa telepono, labihang dakoa unta sa atong bayranan.  Gani, salamat sa bag-ong mga telepono nga paspas nang mangita sa wifi connections, mahimo nakong tangtangon ang SIM sa akong telepono ug makapadayon sa naandang mga gimbuhaton.  Sa ingon, hingpit nang makalingkawas gikan hakog nga mga kuko sa mga kompaniya sa telepono.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 25, 2009

            JUN UG NICOLE

 

          Sa imong pagbasa ini, nakabiya na sa Pilipinas si Lance Corporal Daniel Smith, nga nakonbikto na unta sa pagpanlugos, apan giabsuwelto sa Court of Appeals human bakwia ni Nicole ang pasangil nga gilugos siya.  Makapasamot ni sa kasuko sa nagpakabana nga mga pundok sa bantang nga maniobra nga gipasangil sa Malakanyang ug sa Amerikanhong kagamhanan.

          Apan wa silay mahimo.  Ang biktima na mismo ang nitahan.  Nipili sa pagsugod og bag-ong kinabuhi uban sa iyang hinigugmang Amerikanhon.  Sa di pa ta motulisok ni Nicole, mahimo bang atong pangutan-on ang atong kaugalingon unsay atong natabang niya sa tungason niyang pakigbisog batok sa mga higante?

-o0o-

          Nga mao say angayan natong hinuklogan sa di pa moingon og "mirisi!" ni Jun Lozada.  Kinsa mahimong bilangguon bisan unsang orasa tungod sa iyang pagdumili pagpiyansa sa kasong perjury nga gipasaka ni kanhi presidential chief of staff Mike Defensor batok niya.

          Mao ba ni ganti ni Lozada sa iyang pagsulti sa kamatuoran?  Mao ba ni dangatan sa iyang pagtahan sa iyang kaharuhay ug kasikit sa gahom?  Nga padayon unta niya nga mahuptan kon nipili pa sa pagdason sa pagpamakak nga, gawas nga maoy naandan sa nangalisbong pamunoan, gidawat na ug gilingiw-lingiwan lang sa katawhan nga hagbay rang nawad-an sa paglaom nga makasaksi pa sud ning kinabuhia og tinuoray nga kausaban?

-o0o-

          Nagdasok na sab ang mga nanambong sa labing uwahing hugna sa Kapamilya Backyard Gardening seminar sa TV Barn sa ABS-CBN Cebu.  Si George Paculba sa Departamento sa Agrikultura maoy nitudlo sa mga nanambong mahitungod sa organic farming paghimog organic fertilizer pinaagi sa pagbuhi og wati.

          Nalipay kong wa pa mapawong ang kadasig sa mga Sugbuanon pagkat-on unsaon pagpananom sa ilang kaugalingrong nataran, bisan kon wa silay mga luna.  Hinaot nga ang ilang kaikag mas mopalig-on sa pagbarug sa ilang mga tiil.  Di lang sa pagpananom kon dili sa uban pang mga natad sa inadlaw-adlaw nilang panginabuhi.  Ug makakumbinser nila nga ang tinuorayng kausaban di maggikan ni bisan kinsa kon dili sa ilang kaugalingong mga paningkamot.

-o0o-

          Ang panagtagbo sa mga molupyo sa mga dakbayan ug sa mga mag-uuma sa Dalaguete sa habagatang Sugbo, atol sa Kapamilya Backyard Gardening Field Trip, nga madungan sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete karong adlawa, gipanghinaot nga mosangpot sa panagbayloay og kasayuran nga makatabang sa tanang hingtungdan:

·        Ang taga dakbayan makahibawo sa aktuwal nga kasinatian sa mga mag-uuma sa pagtikad ug pagpalambo sa mga umahan ug makahatag sa makiangayon nga pasidungog sa mga nagtukaw pagpakaon sa nasud ug sa katawhan; ug

          *   Ang mga mag-uuma masayod pilay presyo sa ilang mga abot sa kamerkadohan sa mga dakbayan ug kon unsa ang labing himalitan sa mga konsumidor.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 24, 2009

              WAY IKOGAY

 

            Dakong eskandalo ang kalangay sa party-list representatives nga nidaog sa niaging piniliay paglingkod sa Kongreso aron pagrepresentar sa ilang mga hut-ong.  Apan mas dakong eskandalo ang paglingkod sa mga itoy sa Malakanyang nga bisan unsaon og tuali di gyod makapangangkon nga nagrepresentar sa labing kabos ug gagmayng mga hut-ong sa katawhan.

            Ang paglingkod ni Ma. Lourdes Arroyo, manghod ni First Gentleman Mike Arroyo ug bayaw ni Pres. Arroyo, isip representante sa party-list group Ang Kasangga, makahimo nang upat sa mga Arroyo nga manglingkod sa Kongreso.  Ang unang tulo ka Arroyo wa maglipudlipod pagpakita nga di ang interes sa  kinabag-an maoy ilang girepresentahan.

                        -o0o-

            Way bisan usa ka mahistrado sa Korte Suprema nga nisupak sa pagdili sa politikanhong mga partido nga magtakoban isip party-list group ug mopadagan og buwag nga pundok sa mga kandidato.  Apan wa silay nahimo pagbaraw sa mga nangangkong party-list groups nga gigastohan sa mas mat-an nga mga nagtungkawo sa gahom.

            Gawas sa ikaupat nga Arroyo, nakalingkod sab isip party-list representatives ang anak sa usa ka senadora, igsuon sa kanhi tsirman sa Comelec ug retiradong heneral nga mas naila isip berdugo kay sa pagka sundawo sa republika.  Kinsa man tuod ang makabadlong sa pagpanguhong sa mga pundok nga mangangkong maoy tingog sa mga kabos apan gigawongan sa mga politiko nga maoy nakaingon sa ilang katimawa?

                        -o0o-

            Inay madugangan ang tinuorayng mga representante sa mga mamumuo, mag-uuma, magtutudlo, kabataan, kababayen-an, may kakulian sa panglawas ug ubang naapiking mga hut-ong, nga way kahigayonan sa pagdaog sa naandan nga mga piniliay, mas malubong na hinuon ang ilang tingog.

            Kay ang paglingkod sa dugang itoy sa Malakanyang motino lang nga magpabilin sila sa gahom lapas sa 2010.  Kon di man gyod kalusot ang cha-cha nga mohimo ni Pres. Arroyo nga primero ministro, mas daghang moabiba niya isip speaker kay higanteng katalagman na lay makapugong sa iyang pagkapili isip kongresista sa Pampanga.  Isip ikaupat nga labing gamhanang opisyal ubos sa presidente nga ila ra sang alyado magpadayon ang malipayon nilang mga adlaw.

                        -o0o-

            Ang paglingkod sa ikaupat nga Arroyo sa Kongreso maoy labing bag-ong ebidensiya nga si Pres. Arroyo nawad-an na sa bisan unsang lama sa kaikog.  Himuon niyang tanan pagpabilin sa gahom o, kon di man gyod mainat ang iyang termino, pagpanalipod sa tanan niyang natumpi way uwaw niyang pamunoan.

            Maong nagbaha ang kuwarta sa tugkaran mismo sa Malakanyang.  Gisuburnohan bisan ang mga Obispo ug mga cardinal.  Namungingi na sa mga heneral ang iyang gabinete.  Pinatuyangan ang kukhan niyang mga alyado sa nagkalainlaing mga buhatan.  Gilingiwlingiwan ang mga kalapasan sa pinalabing mga magpapatigayon.  Maong alang sa wa magtuo nga mahimong banhawon ang balaod militar kon wa nay laing kapilian, mas maayong manguros na lang mong daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 23, 2009

              KILKIL SA CARTEL

 

            Kon matinud-anong Malakanyang sa pagpanalipod sa mga konsumidor gikan sa pagpahimus sa mga kompaniya sa lana, angayng dasonan angayng dasonan ni Pres. Arroyo ang kasong gipasaka sa mga konsumidor batok sa giingong panagkonsabo sa Shell, Petron ug Chevron (kanhi Caltex) sa pagpamaniobra sa presyo ug pagpaburot sa ilang ginansiya.

            Ug kon ganahan si Arroyo nga momatuod nga inay magpinuhalay pagpaubos sa presyo, nga maoy panghinaot sa oil deregulation law, nagsabot na hinuon ang tulo ka higante pagtilok sa nihit nang daang kita sa kabos nga mga konsumidor pinaagi sa paghikaw sa makiangayon nilang bahin sa pagbarato sa lana sa merkado sa kalibotan, di siya kinahanglang motan-aw sa layo.

-o0o-

            Ang labing sayon ug laktod nga mahimo ni Arroyo pagmatuod sa pasangil nga nag-umol og cartel ang mga kompaniya sa lana mao ang pagsubli sa labing uwahing pagsaka sa presyo sa gasolina:

·        Ang Shell nipasaka og P0.50 matag litro sa ilang gasolina sugod sa alas-12:01 sa kadlawon niadtong Miyerkoles;

·        Ang Petron nipasaka og P0.50 matag litro sa ilang gasolina sugod sa alas-12:01 sa kadlawon niadtong Miyerkoles; ug

·        Ang Chevron nipasaka og P0.50 matag litro sa ilang gasolina sugod sa alas-6 sa buntag niadtong Miyerkoles.

Kon wa pa magpindotay ang Shell, Petron ug Chevron, nganong

managsama man ang pagsaka sa ilang presyo sa managsamang higayon, ang Chevron nauwahi lag unom ka takna?

-o0o-

            Ang mas dakong kahiwian sa bag-ong usbaw sa presyo sa gasolina mao nga nahimo ni atubangan sa dakong pagtidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Human niabot og $56 matag baril sa niaging semana, ang lana nitibugsok ngadto sa $45 matag baril karong semanaha.

            Lisod katuohan nga ang nakita sa mga kompaniya sa lana mao ra ang pagsaka sa presyo sa niaging semana ug kalit silang nabuta sa pagtidlom sa presyo karong semanaha.  Dihadiha ang ilang pagpasaka apan magpasalipod sa tulo ka buwan nilang imbentaryo kon pangayoan nag kunhod.

-o0o-

            Nahibawo na hinuon tang tanan hain kapusta si Arroyo.  Mao ni hinungdan nganong wa pa masubli ang oil deregulation law.  Mao ni hinungdan nganong wa pa maablihi ang mga libro sa mga kompaniya sa lana bisan sa masuk-anong pasidaan ni Energy Secretary Angelo Reyes.  Mao ni hinungdan nganong gibungulbungolan ni Arroyo ang pangangkon ni Neda Secretary General Ralph Recto nga gipaburot ang presyo sa lana sa Pilipinas baleg P8 matag litro.

            Kay bisan sa sukwahi niyang pangangkon, si Arroyo maoy labing malipay kon magpabiling taas ang presyo sa lana.  Kay magpabiling dako ang 12% nga Evat nga iyang makolekta sa matag litro sa lana.  Di lang una ta mangita hain padung ang nagbuntaog nga buhis nga iyang gipugos pagkuha gikan sa nabuktot nga mga konsumidor.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 22, 2009

              HALAD SA DALAGUETE

 

            Laing lungsod sa habagatang Sugbo ang motanyag og tibuok adlaw nga piyesta sa libreng mga pangalagad.  Ang lokal nga mga opisyal sa Dalaguete nga gipangulohan ni Mayor Andrade Alcantara mopasiugda sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete karong Sabado, Abril 25, aron pagtabang sa mga molupyo pagsagubang sa kalibotanong krisis sa ekonomiya.

            Dason ni sa Halad sa Kapamilya sa Sibonga nga gipasiugdahan nilang Mayor Lionel Bacaltos ug kaubanan sayo karong tuiga.  Sundan sab ni sa Halad sa Kapamilya sa Liloan nga pasiugdahan nilang Mayor Duke Frasco ug kaubanan paglusad sa tibuok buwan nilang kapiyestahan karong Mayo 9.  Hinaot nga ang ubang lokal nga mga opisyal sa Sugbo motanyag sab sa tanang matang sa pangalagad nga makahimong mas sayon sa kinabuhi sa katawhan.

-o0o-

 Ang Halad sa Kapamilya sa Dalaguete maglakip sa mosunod nga mga pangalagad:

·        Libreng konsultasyon ug pagpanambal, libreng ibot ug limpiyo sa ngipon ug libreng tuli pinaagi sa mga doktor sa Provincial Health Office, Philippine Air Force Medical Team, RHU I & II ug pribadong mga boluntaryo;

·        Local ug Overseas Job Fair uban sa 30 ka lokal nga employers ug overseas placement agencies nga motanyag og kaliboan ka kahigayonan sa trabaho (nagpadayon na karon ang rehistrasyon sa munisipyo);

·        One-Stop Shop sa mga pangalagad sa Department of Foreign Affairs (ang mga aplikante sa pasaporte makakuha na sa application forms sa buhatan ni Mayor Andrade Alcantara), National Statistics Office, National Bureau of Investigation, Philippine Overseas Employment Administration, Overseas Workers Welfare Administration ug Philippine Health Insurace; ug

·        Agro-Livelihood Fair (salmotan sa 10 ka kahugpongan sa mga mag-uuma ug sa mga manghimoay og lumad nga mga pagkaon ug magpasundayag sa labing lab-as ug lamian nga mga utanon).

-o0o-

            Ang Halad sa Kapamilya gisugdan sa ABS-CBN Cebu isip tinuig nga kalihokan sa Plaza Independencia sa Dakbayan sa Sugbo.  Dayon nahimo ning makaduha sa usa ka tuig, sa matag Hunyo ug Nobyembre.  Ang labing uwahing duha ka "Halad" napahigayon sa dakong wanang sa UP Cebu College sa Lahug.

            Ang "Halad" maoy kabos namong pagsuway nga mamahimong taytayan sa pagtabang—tali sa mga naa sa posisyon sa pagtabang ug sa labing tabanganan nga mga hut-ong sa katilingban.  Nagpasalamat ming mas daghan na ang nakakita sa kapuslanan sa kalihokan.

-o0o-

            Dungan sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete karong Sabado mao ang Kapamilya Backyard Gardening Field Trip.  Nga mosuroy sa labing malampuson ug malambuong mga umahan sa Mantalungon ug ubang mga barangay sa Dalaguete.

            Magpagamit sa bus sa Basak, Pardo si Kapitan Dave Tumulak.  Kon gusto kang mokuyog, o ba kaha magpahuwam sab sa imong sakyanan aron makasakay tanan, di gyod mi mobalibad kon magpalista ka pinaagi sa pagtawag sa DYAB Abante Bisaya sa 4221953.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 21, 2009

              BERDUGO SA PALASYO?

 

            Aron pagsagang sa nagbaga nga mga pagsaway sa nagkalainlaing hut-ong sa katilingban sa bangis nga pagpanghasi sa kapolisan sa mga katabang ug mga kabanay nilang Ted Failon ug sa namatay niyang asawang si Trina, ang DILG nisuspenso sa unom ka polis.  Apil sa gisilotan si Supt. Franklin Mabanag, hepe sa QCPD Criminal Investigation and Detection Unit (CIDU), kinsa nitumbok nang Ted nga maoy nagpusil ni Trina bisan wa pa kasugod ang ilang imbestigasyon.

            Apan wa pa ganing kaginhawag luag silang Ted ug kaubanan, gisagpa silag laing makapakugang nga kasayuran:  Ang imbestigasyon pangulohan na sa NBI nga ubos sa buhatan ni Justice Secretary Raul Gonzalez.  Kinsa samang Mabanag niisip dayong Ted nga suspitsado sa pagpusil sa iyang asawa.

-o0o-

            Si Mabanag nadutlan na gyod.  Kay mang kaako pagbadlong niya ang kadagkoan sa PNP bisan nabantang sa mga kamera sa media nga siyay nangu sa iyang mga sakop pagpamunlot sa mga kabanay ni Trina samtang nagtinga ang biktima sa tambalanan.  Gisuspenso ubang Mabanag ang iyang pangabaga, si Supt. Gerardo Ratuita.  Silang duha gipasanginlan nga pulos bata ni First Gentleman Mike Arroyo.

            Si DILG Secretary Ronaldo Puno maoy nipahibawo sa pagkasuspenso nilang Mabanag, Ratuita ug laing upat ka polis.  Klarong nabalaka ang Malakanyang nga, kon di madali pagpasalig ang katawhan nga way mas dagkong haligi sa kagamhanan nga nagsugo sa kapolisan pag-apiki ni Ted, mokaylap ang kontrobersiya ngadto sa nataran sa Malakanyang.

-o0o-

            Nipasabot si Puno nga inay ibalhin ang kaso ngadto sa mas taas nga ang-ang sa PNP, itugyan na lang gyong imbestigasyon sa buwag nga buhatan aron di na dudahan ang kapolisan nga magtinabonay.  Ang wa niya mapasabot nganong gilawog ang kaso ngadtong Gonzalez nga labaw pang Mabanag sa pagsibya nang daan sa hilaw pang kasayuran sa kaso.

            Ligdong ang kinabag-an sa mga sakop sa NBI.  Apan unsaon man nila pagsukwahi ang mga kasayuran nga gisangyaw na sa ilang amo:  Nga may suod nga higala si Ted nga nakakita sa iyang pagpusil ni Trina sud sa ilang lawak ug nitabang pa pag-alsa sa biktima ngadto sa banyo?

-o0o-

            Si Gonzalez gipasanginlan nga nagsilbing berdugo sa pamunoang Arroyo.  Maong gipatuyangan lang sa iyang pagpakauwaw ug pag-amung-among sa ilang mga kaatbang.  Gitawag na niyang "buang" si PAO Chief Persida Acosta tungod lang sa iyang pag-notaryo sa affidavit ni Ted.  Kinsa gibutang sab dayon niya sa watch list sa Buro sa Imigrasyon tungod lang sa pagduda niya ug ni Mabanag.

            Tungod ba kaha sa kalinga pagpangitag away, nahitabo ubos sa pagduma ni Gonzalez ang gikatahong pagpanaburno sa Alabang Boys ug ang pagpuga sa gidudahang drug lord sa Subic.  Mga eskandalo nga nakapaulbo sa kaspa ni Pres. Arroyo.  Tan-awon nato kutob ang lahutay ni Gonzalez.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 20, 2009

                        TUBAG SA ALARMA

 

            Kon maong mabilanggo diay ta kon di dayon makataho sa kapolisan sa masaksihang krimen, unsa may silot sa kapolisan nga di dayon makatubag sa mga alarma nga atong itawag?  Ang trahedya sa pamilya ni Ted Failon nakapahinumdom sa dako natong gimbuhaton pagpahibawo sa kapolisan kon dunay makitang kalapasan sa balaod.  Ang kasong kriminal nga giatubang karon nilang Failon, iyang mga katabang ug sa kaparyentihan sa namatay niyang asawang si Trina nakapugwat nato sa kabug-at sa silot sa atong pagpabaya.

            Mas seryusong kalapasan ang kapakyas sa kapolisan pagtubag dayon sa mga alarma.  Apan lahi nilang Ted ug kaubanan, way nangahas pagbunlot ni pagkiha nila.

-o0o-

            Ang daling lusot sa kapolisan pagbalibad sa itawag nga mga alarma mao nga wa silay sakyanan, wa silay kahimanan, kuwang silag mga sakop, may mas dakong kaso nga ilang giatiman, o mas maayong ang biktima na lay moadto sa presinto.  Inay ikauwaw, giisip sa kagamhanan ang mga hinungdan sa pagpabaya nga makiangayon ug gipaabot ang katawhan nga mosabot nga di mahimong maatiman dayon sa kapolisan ang tanang alarma.

            Nganong di man sila sama kamapasayluon nilang Ted ug kaubanan ug kasarangang mga sibilyan?  Mas mahinungdanong pangutana, labi na atubangan sa ilang pakauwaw sa kasong Ted, nganong wa man silay gihimo pagpalambo sa katakos sa kapolisan pagtubag sa mga alarma sa krimen?

-o0o-

            Bisan way direktang nanulisok, apan tungod sa sibaw nga mga huhongihong, nikisikisi ang Malakanyang nga way labot si Pres. Arroyo sa pagpanghasi nga nahiagoman nilang Ted ug kaubanan.  Nanghunaw sang palasyo sa away nilang Justice Secretary Raul Gonzalez ug Chief Public Attorney Persida Acosta, kinsa gitawag ni Gonzalez nga buang tungod sa pagtabang ni Ted.

            Mahimo bang mohunong si Arroyo pagpalaban sa dakong planggana sa palasyo matag higayon dunay moulbong eskandalo?  Iyang responsibilidad ang bulilyaso sa kapolisan ug bugno sa iyang mga tinudlo.  Samang paspas siyang nakapangangkon og kadungganan sa kadaogan nilang Nonito Donaire ug Brian Viloria.

-o0o-

            Kay wa man gyoy ebidensiya ni testimoniya nga si Ted ang nagpusil sa iyang asawa, ang Quezon City Police District District (QCPD) nisentro na sa ilang pakisusi sa anggulo sa paghikog.  Bisan ang National Bureau of Investigation (NBI) nisubay na sa kausaban sa kalihokan ni Trina pila ka adlaw dayon niyang kamatay.

            Kon kapamatud-ang naghikog, unsaon man pagbakwi sa kapolisan ang ilang pagtunglo dayong Ted?  Nga wa pa gani kasugod ang imbestigasyon bukas na nilang gipasanginlan nga nipusil sa iyang asawa sa sakyanan ug gida sa banyo aron paglibog sa mga imbestigador?  Ug unsa may mahitabo sa ilang kasong obstruction of justice kon makaplagan nga wa diay angayng manubag sa krimen?  Kay samtang krimen ang paghikog, mamatay man ang responsibilidad uban sa kriminal ug biktima kon magmalampuson siya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2009

                        UTOK SA YAGAW

 

            Unsa may nasud sa bakukang sa mga polis sa Quezon City?  Nga bisan, o tungod ba, sa daghang mga sakop sa media ug mga kamera ila mang gibunlot ug gipugos ang mga katabang ni Ted Failon ug ang mga kabanay sa iyang asawa tungod lang sa pasangil nga ilang giguba ang mga ebidensiya sa insidente nga wa pa nila kapamatud-i usa ba ka krimen?

            Nibawos ba alang sa ilang kaubanan nga nabulilyaso human gibisto ni Ted ug sa ABS-CBN News ang pagpamusil sa gidudahang carnappers bisan nadakpan ug di nang kasukol?  O gisugo sa ilang kadagkoan aron pagpasidaan sa tanang hingtungdan nga di maayong banggaon ang kapolisan?

-o0o-

            Gisuspenso na ang upat ka mga sakop sa Quezon City Police District (QCPD) nga nakit-an sa footage sa ABS-CBN nga nanghasi ug nisikop sa mga igsuon ni Trina Etong:  Silang Senior Inspector Rorberto Razon, Senior Police Officer 3 Jose Fernandez, Police Officer 2 Andy Salonga ug Police Officer 2 Reno Riparip.

            Wa maapil sa silot ang mga polis nga bagis sang nibunlot sa mga katabang gikan sa pinuy-anan ni Ted bisan sa pahinumdom sa ilang abogada nga nakigsulti pa siya nila, wa pay kasong napasaka ug wa pay warrant of arrest nga naluwatan.  Wa sab matandog ang pangu sa mga imbestigador sa QCPD, Superintendent Franklin Mabanag, nga nabantang sa mga kamera uban sa naghuramentado niyang mga sakop.

-o0o-

            May sukaranan ang kahadlok nga gipadayag sa mga Sugbuanon nga nakakita sa footage sa bangis nga dinakpanay:  Kon nahimo ni sa mga polis atubangan sa daghang mga tawo, apil na sa mga sakop sa media, unsa pa kaha kagrabe sa ilang pangabuso kon way magtan-aw?  Kon ila ning nahimo batok ni Ted, unsa man intawoy dag-anan sa "mas gagmay" nga mga magbubuhis?

            Labaw pang may sukaranan ang ilang pangutana:  Mao ba ni gipaingnan sa buhis nga ilang hinagoan?  Ang pagsuhol ug pag-uniporme og mga irong buang?

-o0o-

            Bisan nabantang ang way pupanaganang pagyatak sa QCPD sa tawhanong mga katungod nilang Ted, iyang mga katabang, ug sa mga kabanay ni Trina, nangiyugpos lang ang PNP ug ang Malakanyang.  Diha na sila nipahinumdom sa mga polis pagtuman sa mga lagda dihang nisibaw na pag-ayong mga pagsaway sa law-ay nga pasundayag sa pag-abuso sa gahom.

            Hiktin ba lang nga panghunahuna sa mga polis sa QCPD ang nakaingon ning wa kinahanglana nga komplikasyon sa nagpadayong pakisusi unsa gyoy tinuod nga nahitabo sud sa pinuy-anan nilang Ted ug Trina niadtong Miyerkoles sa buntag?  O may mga puwersa, nga mas dagko kay sa QCPD, nga way kukaluoy nga niggamit sa mga way labot aron lang pagpadangat og sipa nga mensahe ngadto sa mas daghan, di lang ni Ted?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com