Arangkada of Leo Lastimosa for April 1, 2012

Mea culpa


Ning pagsugod sa Semana Santa, maayo tingaling mangumpisal ang mga sakop sa media sa tanang kalapasan nga ilang nahimo.  Apil na ko.  Wa koy tinguha pagpabug-at pag-ayo sa kalbaryo sa media pinaagi sa pag-utingkay sa tanang nangaging kalapasan.  Tuguting motutok lang ko sa agresibong media coverage sa mga tinun-an nga gidid-an nga makapaso sa ilang gradwasyon tungod sa mga hulagway nga ilang gi-post sa usa ka social media network.
Ang balaod nga nanalipod sa katungod sa kabataan nagmando man sa mga sakop sa media sa pagtago sa ilang ngan, pagpatigbabaw sa ilang privacy, sa di paglawog nila sa kauwawan ug sa di pagpasamot sa pait nilang kasinatian.

-o0o-

Pipila ka mga sakop sa media nitago tuod sa mga ngan sa lima ka babayeng mga tinun-an nga gidid-an pagpaso sa ilan gradwasyon apan nasipyat sa paghingan sa ilang mga ginikanan.  Ang paghingan sa mga ginikanan nga nipasaka og kaso sa korte sama rang pagbisto sa mga ngan sa mga tinun-an.
Mga sakop sa broadcast media wa tuod mohingan sa mga ginikanan nga nikiha apan nasipyat sa pagpakita sa mga dokumento sa kasong ilang gipasaka sa korte batok sa eskuylahan.  Abtik og mata nga mga tumatan-aw sa telebisyon nakabasa sa mga ngan sa mga kihante ug busa nakaila na sa mga apelyido sa pipila ka tinun-an.

-o0o-

Naigking ko pagkabasa sa awhag sa pipila ka posts sa Facebook ug Twitter nga nihagit sa mga sakop sa media sa pagpakita sa mga hulagway sa mga tinun-an nga nakapa-eskandalo sa mga tagduma sa eskuylahan.  Nipasabot sila nga makatabang ni nila sa paghukom sa kamakiangayon sa silot nga gipahamtang batok sa mga tinun-an.
Maayo na lang nga way sakop sa media nga nikubit.  May kaila ko nga may kopya sa mga hulagway.  Diriyot ko matental pagpa-email og kopya.  Apan nakumbinser kong makalapas ko sa katungod sa mga tinun-an, bisan kon igo lang nanguryuso ug wa magplano pagpublikar sa mga hulagway.

-o0o-

Tuguting ikumpisal ang akong kalibog:  Nakalapas ba sa katungod sa mga tinun-an ang paghingan sa media sa ilang eskuylahan?  Mas makiangayon ba unta alang nila kon igo lang nitaho ang media nga mga tinun-an sila sa usa ka pribadong eskuylahan?
Pait nang daan ang giagian sa mga tinun-an sa wa pa mabutyag sa publiko ang kontrobersiya pinaagi sa kaso nga gipasaka sa pipila ka mga ginikanan.  Hinaot nga ang pag-cover sa media sa kaso nakatabang pagpatin-aw sa mga panghitabo ug wa makapasamot lang sa kauwaw sa mga tinun-an.  Nga mao ang tinuod nga mga biktima.

Hinaot ang mosunod nga mga lakang sa mga ginikanan, sa eskuylahan ug sa media pulos itumong sa pagpasabot ug paghaw-as sa mga tinun-an gikan sa laksot nilang kasinatian.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 31, 2012

        Tabang ni Mike Dilla


    Daghang nagpakisusi unsaon nila pagtabang si Mike Dilla.  Ang usa sa upat ka valedictorians sa Abellana National School (ANS) nga atong nahisgutan dinhi gahapon.  Natandog sila sa iyang sugilanon.  Ug nadasig sa pagtabang niya, bisan sa grabeng kakabos, pagsuway pagtuman sa dugay nang pangandoy sa 80 anyos na niyang amahan nga mag-doktor.
    Wa pa mi magkasulti si Dilla ug iyang mga ginikanan human sa gradwasyon sa ANS niadtong Miyerkules.  Apan nakaseguro ko nga ilang hangpon ang gitanyag nga dugang mga hinabang.  Nahibaw-an nako gikan sa prinsipal sa ANS, Ernesto Jacel, nga ang P100,000 nga scholarship fund gikan sa Dona Modesta Singson-Gaisano Foundation igo ra alang sa unang duha ka tuig sa kolehiyo.

-o0o-

    Nipasabot si Jacel nga sud na sa kapin sa duha ka dekada ang kauyonan tali sa ANS ug sa foundation nga ang hinabang di ihurot og hatag ngadto sa mo-qualify nga scholars, sama nilang Dilla ug sa mga nag-una niya.  Kini aron kalikayan ang tentasyon nga maggasto ang kuwarta alang sa laing katuyoan.
    Ubos sa kauyonan, ang cashier sa ANS maoy moduma sa P100,000.  I-anam-anam paghatag ngadto ni Dilla agad sa gastohan sa matrikula ug ubang mga panginahanglan sa iyang kuhaon nga kurso nga Bachelor of Science in Biology sa Cebu Normal University (CNU).

-o0o-

    Wa pang kahibawo si Dilla kinsay mosawo sa iyang gastohan kon mahurot nang hinabang.  Apan wa siya motalaw.  Ug di kadudahan ang iyang katakos sa paglahutay.  Ni makalalis sa hugot niyang determinasyon sa paglampos.

Ang pagpanghawod sa iyang klase bisan nagtuon sa iyang mga leksiyon ubos sa poste kay way suga ang ilang barungbarong, nga naglutaw sa dagat sa ngilit sa Barangay Ermita sa Dakbayan sa Sugbo, maoy labing lig-on nga ebidensiya nga way makababag tali ni Dilla ug sa iyang damgo.

Wa pa mi magkasulti si Jacel.  Kon mahimo bang ipaagi lang gihapon sa naumol nang sistema sa ANS ang dugang hinabang nga gisaad alang ni Dilla.

-o0o-

    Ato hinuon ning klaruhon.  Di si Dilla ray tinun-an nga tabanganan.  Nakaseguro kong daghan pang Mike Dilla nga mo-eskuyla gyod bisan sa daghang kakulian.  Mahimong pipila nila naa sa imong kaugalingong tugkaran.  Kinahanglan lang susihon ug paminawon ang ilang sugilanon.
    Bisan molampos na sa BS Biology, si Dilla kinahanglan pang mo-enrol sa College of Medicine.  Layo pa ang kahingpitan sa iyang pakigbisog.  Dako pa ang dugang hinabang nga iyang gikinahanglan.  Apan di maglisod si Dilla ug ubang mga tinun-an nga sama niya pagbarug sa ilang kaugalingong mga tiil.  Uban ang kasayuran nga di magmakuli ang katilingban sa pagtabang nila.
    Mas tam-is gyod untang bunga sa kasinatian ni Dilla kon wa nay mga bata nga mahikawan sa batakan nilang mga panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 29, 2012

        Classmate ni Corona


    Unsay imong palabihon?  Ang pagpatigbabaw sa katarung?  O ang pagpanalipod sa masalaypon nga mga paryente, mga higala ug kaubanan sa klase?  Unsay imong ipatigbabaw?  Ang kaayuhan sa mas daghan?  O ang paglaban sa pamilya, sa klase, sa hut-ong, sa fraternity ug ubang kahugpongan?
    Mao ni ang kalibog ni Rene Santayana.  Classmate ni Chief Justice Renato Corona sa Ateneo 1962 elementary ug 1966 high school graduating classes.  Nahugno siya sa pagkabisto sa pagpamakak ni Corona sa iyang academic achievements.  Human sa dugayng pamalandong, gipili ni Santayana ang katarung ug kaayuhan sa mas daghan pinaagi sa paghimo sa mosunod nga suwat ngadto sa ilang kaubanan sa klase:

-o0o-

    "Nahasol ko sa gibisto sa mga sakop sa media (Newsbreak) nga academic resume nga gisumiter ni Corona sa Malakanyang niadtong 1992 sa iyang pagtrabaho sa administrasyon ni kanhi presidente Fidel Ramos ug sa screen grab sa resume ni Corona sa website sa Korte Suprema nga pulos namakak sa iyang academic honors.

"Nakatimaan tingali mo sa listahan sa graduating classes nga gimantala sa media.  Nahinumdom pa ko sa mga ngan sa mga nanghawod sa atong batch nga silang Edjop (Edgar Jopson), Bobby Jayme, Rhett Pleno, Jacques Schnabel, Inggo Diaz, Chito Gomez, Louie Hernandez, Dari Pagcaliwagan ug Benito Diaz.  Wa kong kahinumdom sa ngan ni Corona nga naapil sa bisan unsang honors list sa atong katuigan sa Ateneo.  Kamo?

-o0o-

    "Nganong namakak man siya?  Kapin sa gatos tang iyang classmates--wa ba siya mahadlok nga daghan natong mahinumdom sa tinuod nga nahitabo sa eskuylahan?  Kahilas sa pasundayag sa iyang ka-arogante ug ka-ubos sa pagtan-aw sa iyang isigkatawo!  Giisip ni nakong personal nga insulto kay nakabuling sa gamayng lunsay nga luna nga akong gitipigan ning kinabuhia.  Di ko mahimong mangiyugpos lang ug makigkonsabo niya pinaagi sa pagpakahilom.
    "Kon di kasaligan ang usa ka tawo sa gagmayng butang, unsaon man nato pagsalig niya sa dagkong butang?  Nganong giapil pa mang grade school ug high school sa iyang professional resume?  Ug nganong namakak pa man siya ini?

-o0o-

    "Ning kasoha, lisod ang pagdupa sa atong classmate, gawas lang kon andam kang mosakripisyo sa imong mga prinsipyo.  Magpaabot pa unta ko sa mosunod nga mga panghitabo.  Morag nahuman nang akong paghuwat.  Suhito kaayo ta ning isyuha.  Way labot ining Malakanyang, ni ang Senado, ni ang politika.  Naglambigit ni sa prinsipyo ug kaligdong.
    "Bisan unsa pay sangpotan sa impeachment trial, si Rene Corona nakakumbinser nako nga di siya haom sa iyang katungdanan, sa bisan unsang responsableng katungdanan.  Ang kinatibuk-ang gibug-aton sa tanan niyang bakak nakapapas sa bisan unsang moral nga sukaranan nga iyang kabarugan.  Angay siyang moangkon sa iyang sala, mo-resign sa labing daling panahon ug molubong sa iyang ulo sa kauwaw."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 28, 2012

Piyesta sa lana


Nitidlom nang presyo sa lana.  Mga tigpaniid sa industriya sa lana nangagpas nga niabot nang presyo sa labing taas nga ang-ang.  Ug nga mahimong magsige na og us-os ang presyo sa merkado sa kalibotan sa mosunod nga mga adlaw.
Maayo ning balita alang sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino.  Kay sukwahi sa gipatuo sa iyang mga kaatbang, nisaka ang presyo sa lana di tungod ni Aquino kon dili tungod sa mga hulga sa kalibotanong suplay sa lana.  Tungod sa panagsungi sa Iran ug ubang kanasuran, nga kon mosangpot sa kagubot makaputol sa 35% sa kalibotanong suplay, ug sa nagpadayong kaguliyang sa South Sudan, Nigeria ug Libya.

-o0o-

Apan di limpiyo ang mga kamot ni Aquino sa pagburot sa presyo sa lana.  Sakto ang pasangil sa militanteng mga pundok nga nakatampo ang pamunoang Aquino sa kataas sa presyo sa mga produkto sa lana karon.  Kini tungod sa pagdumili ni Aquino pagpapas, o bisan paglaslas na lang, sa 12% nga expanded value added tax (Evat) sa lana.
Apiki ang pagdupa ni Aquino sa Evat sa lana tungod sa sibaw nga sukwahi nga mga awhag sa iyang kaugalingong mga alyado.  Si Senador Ralph Recto nisugyot nga himuong 10% na lang ang Evat kay niarang-arang nang ekonomiya.  Si House Deputy Speaker Erin Tañada hagbay rang niawhag nga papason ang Evat sa lana.

-o0o-

Taphaw ang tubag ni Aquino sa krisis sa lana.  Makauuwaw ang iyang pagpamugos sa paglusad sa ikaduhang hugna sa Pantawid Pasada, bisan nagkayamukat ug way maayong epekto ang unang hugna sa paghatag og fuel subsidy sa PUJ ug tricycle drivers sa niaging tuig.
Ang bag-ong fuel subsidy nga P1,200 mahurot dayon sud sa usa o duha ka adlaw ug busa di kahaw-as sa PUJ drivers gikan sa kalisod.  Nakalimtan niya nga tungod sa pagmahal sa lana, nisaka sang presyo sa inadlawng panginahanglan ug busa apiki ang mga konsumidor.  Nga inay tabangan, gibunalan niya pinaagi sa pag-usbaw sa plitehan ug paglansang sa suholan.

-o0o-

Di mahudlat si Aquino sa gihulga nga people power sa krisis sa lana.  Ang militanteng mga pundok napakyas pagpilde niya pinaagi sa pakig-alyansa ni Senador Manny Villar ug sa mga loyalistang Marcos sa niaging piniliay.  Di katabang sa ilang bag-ong kawsa ang pakig-alyansa nila karon sa mga loyalista ni kanhi presidente Gloria Arroyo.
Di hinuon angayng mangiyugpos si Aquino.  Bisan unsaon pagpasabot nga gikinahanglan ang Evat aron makabuylo ang mga programa nga di kinahanglang mangutang ang gobyerno, lisod ipasabot sa katawhan nganong matag uminto sa lana, magpiyestang gobyerno pagkolekta sa mas dakong Evat.  Mas lisod tuohan ang pasalig ni Aquino nga nagdugo ang iyang kasingkasing sa mga naigo sa pagmahal sa lana kay niapil man siya og bunal nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 27, 2012

Pahiyom sa bata


Mahimong di mausab ang kalibotan.  Apan mausab ang kinabuhi sa mga bata.  Nga makapahimus sa libreng operasyon sa ilang bitas sa ngabil o buslot sa lingagngagan.  Mao ni tinubdan sa kadasig ug katagbawan sa mga tigpasiugda sa tinuig nga libreng hare lip ug cleft palate operations alang sa labing kabos nga mga pasyente sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan.

Sa makausa pa, moduaw dinhi sa Sugbo ang Operation Rainbow Australia.  Sud sa usa ka semana silang magpabilin dinhi aron pag-atiman sa mga bata nga bungi.  Ang libreng operasyon himuon sugod sa Mayo 13 hangtod sa Mayo 18 sa Mandaue City District Hospital sa Reclamation Area sa Dakbayan sa Mandaue.

-o0o-

Di hinuon ang tanang bungi ang ma-operahan.  Si Wilma Dunne, ang pangu sa Operation Rainbow Australia nga kapin na sa duha ka dekada nga nagbalikbalik sa Sugbo ug ubang bahin sa Pilipinas, nipasabot nga tungod sa limitasyon sa panahon ug kahimanan ug alang sa kaluwas sa mga pasyente, kinahanglan sila nga:

• Himsog ang panglawas;
• Nagpangedaron og unom ka buwan pataas ang mga may bitas sa ngabil;
• Nagpangedaron og 12 anyos paubos ang mga may buslot sa lingagngagan; ug
• May gibug-aton nga unom ka kilo pataas.

-o0o-

Kon duna kay paryente, higala, o silingan nga nagkinahanglan ning libreng operasyon, palihug ingna nga makapa-rehistro na silang daan karon pa lang.  Mahimo silang manawag sa Mandaue City District Hospital sa 3459740.  Ang pre-registration molungtad hangtod sa Mayo 11, 2012.

Tanang rehistrado nga mga pasyente kinahanglang mopakita sa Mandaue City District Hospital sa Mayo 13.  Kanus-a tibuok adlaw nga susihon sa boluntaryong mga doktor ug nurses gikan sa Australia ang kahimtang sa ilang panglawas.  Ang mga pasyente nga mapamatud-an nga haom sa operasyon i-schedule unsang adlawa nga ma-operahan.

-o0o-

Mga pasyente nga gikan sa lagyong kalungsoran o silingang mga lalawigan di kinahanglan nga magbalikbalik sa pagpaabot sa ilang turno sa operasyon.  Ang Kiwanis Club of Cebu, nga maoy nagdapit sa Operation Rainbow Australia, motabang sa ilang gasto sa plitehan ug mohatag nila og temporaryo nga kapuy-an.  Aron di laayan ang mga bata, manghatag ang Kiwanians og mga duwaan ug school supplies.

Sa nangaging mga tuig, may pribadong mga kompaniya sa barko ug ayroplano nga niboluntaryo pagda sa mga pasyente gikan sa kasilinganang mga lalawigan padung dinhi sa Sugbo ug pabalik.  Hinaot nga di nila imakuli ang pagtabang na sab karong tuiga.

Mahimong tawgon ang coordinator sa proyekto nga si Steve Hann, kanhi presidente sa Kiwanis Club of Cebu, sa 09152996069, o ang DYAB Abante Pa, Bisaya sa 4221950, 4221953 ug 4221956 sa mga mangayo og dugang kasayuran o sa mga motanyag og dugang tabang paghimong mas tam-is sa pahiyom sa mga bata.  Daghang salamat daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 26, 2012

Duha ka tindahan


Kon hangtod karon may mga negosyante pa nga nanagana paghatag og disenteng suholan sa ilang mga kawani, niay nahipos nakong sugilanon mahitungod sa duha ka dagkong tindahan dinhi sa Sugbo.  Managsamang pamilya ang nanag-iya nila.  Apan buwag ang pagduma kay nag-iyahay na man ang managsuon sa pagtukod sa ilang mga patigayon.
Pulos nahimutang sa kinapusoran sa Dakbayan sa Sugbo ang duha ka tindahan.  Ang kalainan:  Ang una naghatag og minimum nga suholan sa mga kawani, bonus kon malabwan ang quota sa ilang halin ug tagsa ka plato nga kan-on sa matag kawani sa matag adlaw sa ilang canteen; ang ikaduhang tindahan nanikas sa suholan, mas gamay ang gipanghatag nga suweldo kay sa nahimutang sa ilang payroll.

-o0o-

Nilambo pag-ayo ang unang tindahan.  Ang mas makiangayong suholan ug mga benepisyo sa iyang mga tindera ug ubang mga kawani nisangpot sa mas dakong halin.  Nakatukod na og sangang mga tindahan sa ubang bahin sa Sugbo ug sa nasud.
Labihang mingawa sa ikaduhang tindahan.  Mas daghang lamok kay sa mga kustomer sa ilang tindahan.  Mas kusog ang kalang-og sa tibuok tindahan nga masimhot sa mga kustomer kay sa halin.  Ang dakong nadaginot sa paghatag og suholan nga ubos sa minimum nga P305 nga gitakda sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7) karibalan lang sa mas dagkong tidlom sa ilang kita.

-o0o-

Makadasig sa mga trabahante ang makiangayon nga suholan ug mga benepisyo.  Ilang kakugi ug kamatinud-anon mosangpot sa mas dasig nga kahimtang sa panrabaho, mas taas nga halin ug mas dakong kahigayonan sa mas paspas nga paglapad sa patigayon.
Ang ubos nga suholan di makahaw-as mga trabahante gikan sa katimawa.  Luya sa trabaho kay nagkutoy ang tiyan ug nahasol ang panghunahuna sa batakang mga panginahanglan sa ilang pamilya nga di nila mahatag.  Ang paglapas sa kompaniya sa mga balaod makatental sab sa mga trabahante sa pagligoy kon way mga tagduma nga nagtan-aw.

-o0o-

Hinaot nga mao ni pamalandongan sa mga negosyante karong kuwaresma.  Samtang nangandam sa pag-ulbo sa init na sang lalis sa gipangayo nga uminto sa inadlawng suholan:  P125 sa Kilusang Mayo Uno (KMU) ug P90 sa Associated Labor Unions-Trade Union Congress of the Philippines (ALU-TUCP).
Hinaot nga maablihan ang panghunahuna sa mabuot nga mga tagduma sa mga patigayon nga ang suholan di gasto nga angayng daginuton ug laslasan.  Kon dili puhonan nga kinahanglang ilang ibubo aron mosangpot sa mas dakong ginansiya.

Kon usbawan ang suholan sa mga mamumuo, gawas nga mas mokugi sa trabaho mahimo pa gyong mas takos nga mga konsumidor:  Makapalit og mas daghan.  Ang mas dakong halin mas makapadasig sa patigayon.  Ug ang mas baskog nga mga patigayon mosangpot sa mas malambuon nga ekonomiya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 25, 2012

Mithi sa trabaho


Alang sa bag-ong mga gradwado nga nabalaka unsay nagpaabot gawas sa eskuylahan, alang sa mga nangaplay sa mga kompaniya apan wa madawat ug alang sa mga moapil sa Kapamilya Local ug Overseas Job Fairs sa mosunod nga mga semana:  Pasaligan mo nakong way magic formula sa pagsud og trabaho; maong wa pa matapos ang inyong kalibotan.
Sa unang pagpangaplay nako, nga nisumiter gyod og application letter, wa ko madawat, wa gani tubaga sa management.  Sa ikaduhang pagsuway. nadawat ko nga way dang suwat, igo lang nikuyog sa akong higala nga namasin nga may bakante.

-o0o-

Una nakong gi-aplayan ang karaang DYRC.  Nisuway ko pag-apil sa ilang news organization, nga naglakip nilang Roy Ladiona, Pat Sedigo, Tony Avila ug kaubanan, kay silay labing aktibo ug pinaminaw sa Sugbo.  Tungod sab kay suki kong magtatampo sa ilang programang "Adventures of Johnny Pusong" nga giduma ni anhing Art Maloy.
Apan hilom pa sa tirana ang nisunod nga mga buwan sa akong pagpaabot.  Wa tingali magkadimao ang akong suwat, o wa tingali silay bakante.  Maong bisan sige pa kong daog sa Johnny Pusong, nisuway ko pagpangaplay sa laing sibyaanan.

-o0o-

Nipalta ko sa klase kay gipakuyog sa akong higalang si Warly Villasencio.  Taga Minglanilla siya ug kaila ni anhing Cerge Remonde sa DYLA.  Namasin lang ming may bakante sa ilang "A" Team, nga naglakip nilang Boy Kiamco, Art Tariman, Jun Caña, Eric Labrada ug kaubanan.

Wa si Cerge.  Apan si Sam Costanilla, nga maoy news manager sa DYLA niadtong higayona, nisugo nako pagsugod na pagpangita og balita isip campus reporter.  Gisaaran ko niya og P10 sa matag report nga masibya.  Pagka ugma dayon, nagkurog kong nibasa sa labing una nakong report sa kahanginan sa protesta sa Sugbuanong mga tinun-an batok sa diktadurang Marcos.

-o0o-

Ako hinuoy labing unang mopasidaan ninyo nga ang mga lagda sa pagkuha og mga trabahante karon di na sama kaluag sa una.  Ang mga aplikante pagka magsisibya pangayoan og audition tape, pakuhaon og written exam ug paatubangon sa station manager.
Kon madawat, di dayong kasugod og trabaho.  Kinahanglan pang mopasar sa medical exam, mokuha og SSS number ug mosumiter og NBI clearance ug ubang panginahanglan.  Bisan makatuman na, kinahanglan pang magpaabot nga mahikay ug mapapirmahan sa ulohang buhatan ang ilang kontrata.

-o0o-

Hinaot nga, sama nako, wa mo mahugno sa kapakyas sa nahaunang mga aplikasyon.  Ang kamapailubon tinuoray nga maayong mithi, labi na sa pagpangita og trabaho.
Labing una nakong employer ang akong amahan.  Apil ko sa mga bata nga iyang gisuholan og P10 ang adlaw paghawan sa kasagbotan sa asyenda sa mga Aznar sa Tabango, Leyte nga iyang giduma.  Siyay nagtudlo nako nga ang panginabuhi di sayon, nga duwaduwaan lang, apan di sab angayng isipon nga palas-unon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 24, 2012

        Si Calungsod sa Guam


    Wa tang kahibawo diin ug kanus-a siya natawo.  Kay giingon man nga 17 anyos siya dihang gipatay niadtong Abril 2, 1672, gibanabana nga natawo si Beato Pedro Calungsod sa 1655, apan way buwan ni adlaw.  Di hinuon ning kababag sa pagkahingpit na niyang Santo sa Simbahang Katoliko karong Oktubre 21 atol sa mabulukong canonization rites sa Roma.
    Gani, aksidente ang pagkabutyag sa iyang pagka-martir.  Ang kadagkoan sa Simbahang Katoliko sa Guam mao nay nagpahibawo ni Ricardo Kardinal Vidal, kanhi arsobispo sa Sugbo, mahitungod niya sa ilang pag-dokumento sa kinabuhi ug kamatayon sa gikuyogan niyang paring Jesuit nga si Diego Luis de San Vitores.

-o0o-

    Unang na-beatify si San Vitores ni Santo Papa Juan Pablo II niadtong Oktubre 6, 1985.  Nilabay unang 15 ka tuig sa wa pa ma-beatify sa samang Santo Papa si Calungsod niadtong Marso 5, 2000.  Apan mas unang ma-Santo si Calungsod kay ni San Vitores tungod sa kapaspas nga napamatud-an sa Vatican sa duha niya ka milagro:

• Una, ang pagka-ayo sa usa ka lalaki nga dunay bone cancer nga nangaliya niya, nga maoy gipasikaran sa iyang beatification; ug
• Ikaduha, ang pagkabuhi sa usa ka babaye duha ka oras human siya gideklarar nga clinically dead sa mga doktor nga accredited sa Vatican tungod sa atake sa kasingkasing niadtong 2002.

-o0o-

    Tanan natong kasayuran mahitungod ni Calungsod naggikan sa mga dokumento sa beatification ni San Vitores:

• Takos siyang sakristan nga gikatagbo ni San Vitores sa Sugbo niadtong 1669 ug naka-eskuyla pagka katekista sa seminaryo sa mga Jesuit sa Maribojoc, Bohol;
• Nitabang siya ni San Vitores pagtukod sa labing unang Simbahang Katoliko sa Guam sa balangay sa Hagatna sa 1669 ug dugang mga simbahang sa upat ka balangay niadtong 1672;
• Kaabag siya ni San Vitores pagbunyag sa batang babaye ug inahan dihang gidakop ug gipatay sila sa balangay sa Tumon;
• Si Calungsod ang unang gibangkaw sa dughan ug napatay sa pangu sa mga Chamorro sa Tumon nga si Matapang sa wa pa tigbasa sa kaabag nga si Hirao ang ulo ni San Vitores; ug
• Gihukasan ang ilang mga patayng lawas ug gitambog sa dagat.

-o0o-

    Ang kamatayon nilang San Vitores ug Calungsod nipaulbo sa gubat tali sa mga Katsila ug mga Chamorro nga nilungtad og 25 ka tuig.  Nalupig ang mga Chamorro ug ang Romano Katoliko maoy labing dominante nga relihiyon karon sa Guam.  Sa kinapusoran sa Tumon Bay, nagbarug ang Blessed Diego Church sumpay sa San Vitores Road.
    Nagbarug duol sa simbahan ang shrine sa pagkamatay ni San Vitores.  Gi-google nakong hulagway sa shrine sa pamasin nga makalili giunsa nila paghulagway si Calungsod.  Bantang si San Vitores, ang bata ug inahan nga iyang gibunyagan ug ang duha ka Chamorro nga nipatay nila.  Apan nalimtan nila si Calungsod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 23, 2012

        Kilkil sa edukasyon


    Padayon ang pinugsanay nga pangolekta og amotan alang sa gradwasyon.  Kini bisan sa pasalig sa nasudnong mga opisyal sa Department of Education (DepEd) nga boluntaryo ang tanang bayranan.  Ug sa pasalig sa lokal nga mga opisyal sa DepEd sa Central Visayas nga nagkasabot na ang mga prinsipal ug mga magtutudlo nga di na sila mangolekta sa amotan nga masabotan sa Parents Teachers Community Association (PTCA).
    Dayon niyang retiro sa tungatunga ning buwana, si kanhi DepEd 7 Regional Director Recaredo Borgonia nipahimangno sa mga prinsipal ug mga magtutudlo sa di pag-yangu-yango sa PTCA.  Kay ang DepEd may nagsuweldo nila, nitambag si Borgonia nga ang mga lagda sa DepEd, ug di sa PTCA, ang angay nilang tumanon.

-o0o-

    Kon basehan ang mga reklamo sa mga ginikanan ug mga tinun-an nga nagbaha sa among sibyaanan, nakawang ang pamilin-bilin ni Borgonia:

• Mga tinun-an nisumbong nga di sila papasuhon kon di makahatag sa dagkong amotan sa gradwasyon;
• Mga ginikanan sa mga tinun-ang mogradwar sa elementarya nabalaka sa hudlat sa mga magtutudlo nga di hatagan og grado ang ilang mga bata kon di makaamot alang sa floor wax;
• Mga ginikanan nagpalaban nga gipugos sila sa mga opisyal sa PTCA sa pag-apil og amot aron nga makadalit og lamiang pagkaon alang sa dagkong opisyal sa DepEd, mga politiko ug ubang mga bisita nga motambong sa ilang gradwasyon sunod semana.

-o0o-

    Kadaghan na gisubli-subli sa kadagkoan sa DepEd nga ang gidaghanon sa amot nga makolekta di apil sa mga sukaranan sa pag-grado sa mga magtutudlo ug mga prinsipal.  Gibalikbalik na sab nila pagpasidaan nga masuspenso ang mga magtutudlo ug mga prinsipal nga motugot sa pinugsanay nga koleksiyon, o kon mao gyoy mangunay pagpangolekta sa mga amotan.
    Apan nganong nagpadayon man ang kalapasan?  Gahi ba lang gyod og ulo ang mga magtutudlo ug mga prinsipal?  O mas dako ang kahigayonan sa promosyon kon mas dako ang ilang koleksiyon?  O sulti ra kutob ang pasidaan sa mga masakpang mamugos pagpangolekta?

-o0o-

Usa sa nakadasig sa kalapasan mao ang kahadlok sa mga ginikanan sa pagreklamo.  Bisan sa pasalig nga tabangan sila sa DepEd pagsilot sa mga malapason, mas kumbinsido ang mga ginikanan nga naa ra tumoy sa bolpen sa mga magtutudlo ang kaugmaon sa ilang mga anak.

Makatabang pagpapas sa kahadlok ang paghiusa sa mga ginikanan:  Magsuwat sila og petisyon, nga mo-detalye sa mga pangabuso ug modasig sa tanang nabiktima sa pagpirma.  Sa ingon, mas lanog ang ilang tingog ug mas lisod silang luokon.  Gawas sa pagsupak sa pinugsanayng amotan, mas maayo sang pangitaan ang mga tagduma sa mga eskuylahan hain nang ilang MOOE (Maintenance and Other Operating Expenses) nga maggamit alang sa floor wax ug ubang batakang panginahanglan sa classrooms.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 22, 2012

        Taghap nga plitehan


    Way uminto sa plitehan sa PUJs sa Sugbo ug Central Visayas.  Ang kamandoan sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) pagtugot sa P0.50 nga uminto sa minimum nga plitehan sa PUJs igo lang ni-legalisar sa dugay nang gihimo sa mga drayber--ang pagpangolekta na og P8 nga plitehan sa unang lima ka kilometro nga biyahe sa ilang mga pasahero.
    Maong kuwang sa kalipay ang PUJ drivers sa pasiunang uminto nga giaprobahan sa LTFRB samtang padayon nga gihusay ang petisyon sa ilang operators alang sa P1.50 nga uminto sa minimum nga plitehan.  Kay samtang di madugangan ang ilang kita, mahimong maningil ang operators og mas dakong abangan sa ilang PUJ units.

-o0o-

    Ang kasabutan tali sa mga pasahero ug PUJ drivers nga P8 nay minimum nga plitehan--gawas sa pipila ka pasahero nga nag-andam gyod og mga sensiyo ug pipila ka drayber nga nanukli gyod sa mga higayon nga duna silay mga sensiyo--tungod sa kataphaw sa mga taripa nga giluwatan sa LTFRB.

Inay molingkawas sa sakit sa karaang mga liderato sa LTFRB sa pagtakda og plitehan nga wa magtugkad sa yuta, nagpatakod hinuon ang bag-ong liderato.  Ang pagdumili sa mga pasahero pag-insistir sa karaang minimum nga plitehan nga P7.50 ug ang pagsabot sa mga drayber dihang P7 ray gitunol sa mga pasahero maoy labing sipa nga pagsalikway sa binuang sa LTFRB.

-o0o-

    Sakto ang Sugbuanong board member sa LTFRB nga si Atty. Manny Iway:  Napakyas ang transport groups pagsumiter og financial statements pagmatuod nga kinahanglan gyong umintohan ang plitehan; busa way balidong sukaranan ang LTFRB pagkuwenta sa tukma nga plitehan.
    Sama sa naandan, ang LTFRB nag-drowing na sab sa papel.  Ang pasalig ni Transportation Secretary Mar Roxas nga ilang gi-balanse ang interes sa mga drayber ug operators sa usa ka bahin ug sa mga pasahero sa pikas nga bahin igo lang nagpasabot nga nagsugod na siya og pamugas sa iyang pagdagan pagka presidente sa 2016.

-o0o-

    Kay nagdumili man gihapon ang LTFRB paghupot og mas makiangayon nga formula nga motakda sa plitehan agad sa nag-usab-usab nga presyo sa lana, spare parts ug ubang gastohan, manguros na lang tang daan:  Ang mga taripa nga ilang luwatan sa mosunod nga mga adlaw, kon magpadayon man gyod pagsaka ang presyo sa lana, ipasikad lang gihapon sa taghap, banabana ug mata-mata; di lang gihapon matino unsay plitehan nga makabuhi sa mga drayber ug operators, sa usa ka bahin, ug maabot sa mga pasahero, sa pikas nga bahin.
    Sa ato pa, magpadayon ang mga pasahero ug mga drayber nga magsabutsabot unsay mas makiangayon nga plitehan.  Pagmatuod nga mas takos silang mo-balanse sa ilang mga interes kay sa buhatan sa gobyerno nga nakalimot na sa batakan niyang tahas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 20, 2012

        Nangangin na lang


    Sa wa pa magsugod ang iyang impeachment trial sa Senado, si Chief Justice Renato Corona nipasalig nga tagsa-tagsaon niya pagtubag ang tanang pasangil batok niya.  Niinsistir nga wa siya makalapas sa bisan unsang balaod.  Ug nipasabot nga way sukaranan ang walo ka articles of impeachment nga gisang-at sa House of Representatives sa Senate Impeachment Court.
    Karon nga iya nang turno sa pagpresentar sa mga saksi ug mga ebidensiya, niangkon na si Corona nga may kasaypanan ang iyang statements of assets, liabilities and net worth (SALNs) gikan sa 2002 ngadto sa 2011.  Nikumpisal na sab ang mga abogado ni Corona nga mahimong may mga buhis nga wa niya mabayri.

-o0o-

    Tungod ini, nakahukom si Corona nga di na moatubang sa senator-judges.  Sukwahi ni sa iyang pasalig nga andam moatubang ug motubag sa tanang pasangil batok niya.  Tungod ba kay nabisto nga di diay tukma ang pasalig nga wa siyay nalapas nga bisan unsang balaod?
    Human sa taas-taas nga pamalandong, mahimong nakumbinser si Corona nga di makatabang sa iyang kawsa kon siya ang mangunay sa pagpasabot sa kasaypanan sa iyang SALNs ug sa ubang kalapasan sa mga balaod nga iyang nahimo.  Mahimong nakahukom si Corona nga mas maayo nga iyang mga abogado ang mowarawara sa alternatibo nilang depensa.

-o0o-

    Labing menos duha ang linya sa depensa ni Corona nga maisugong iduso sa iyang mga abogado sa mosunod nga mga adlaw:

• Una, nga ang kasaypanan sa iyang SALNs way malisya ug gamay ra kaayo aron nga himuong sukaranan sa pagkonbikto ug pagtangtang niya gikan sa Korte Suprema; ug
• Ikaduha, di si Corona ra ang nasayop sa iyang SALNs ug nasipyat sa pagbayad sa tukmang mga buhis, kay nakahimo man sab sa samang kalapasan ang senator-judges, bisan ang mga sakop sa House Prosecution panel, mga sakop sa gabinete ni Presidente Noynoy Aquino ug hapit tanang kawani ug opisyal sa gobyerno, kansang SALNs andam nilang ipakita sa publiko.

-o0o-

    Si Corona isip labawng mahistrado sa Korte Suprema, labaw sa ubang mga opisyal sa gobyerno, maoy dunay labing dakong responsibilidad sa pagtuman sa tanang balaod.  Kay kadudahan ang kamakiangayon sa paghubad sa mga balaod, nga maoy labing mahinungdanon niyang tahas, kon siya mismo magpili lang sa mga balaod nga iyang sundon.
    Isip mahistrado, si Corona ang labing nahibawo nga di makapapas sa iyang kalapasan sa balaod ang pait nga kamatuoran nga ang ubang opisyal sa gobyerno nakahimo sa samang kalapasan.  Gawas pa, ang ubang gipasanginlang malapason mahimong ikiha sa Ombudsman.  Si Corona madutlan lang og impeachment.

Ug, kon simbako nakalimot siya, angayng pahinumdoman si Corona nga siya ray sinumbong sa impeachment trial, busa angayng manalipod sa iyang kaugalingon sa way pagduhig sa mga way labot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 19, 2012

Buslot ang depensa


Ikaduhang semana na ron sa pagpresentar ni Chief Justice Renato Corona sa iyang mga saksi ug mga ebidensiya sa nagpadayong impeachment trial sa Senado.  Kon nagsubay ka sa tulo ka buwan nang husay, nahibaw-an na tingali nimo ang nagkalainlaing linya sa iyang depensa.
Nalista nako ang pipila sa mga panagang sa mga pasangil batok niya nga giluwatan mismo ni Corona, iyang asawa ug mga abogado apan, wa pa gani pormal nga mapresentar ngadto sa senator-judges, nabalibali nang daan:

-o0o-

• Di siya kapasanginlang niggamit sa Korte Suprema pagpanalipod ni kanhi presidente Gloria Arroyo kay usa lang siya sa 15 ka mahistrado (apan gibabagan niya si Associate Justice Ma. Lourdes Sereno sa pagtug-an sa Senate Impeachment Court giunsa pagpagawas ni Corona ang temporary restraining order sa watchlist order sa Department of Justice batok ni Arroyo);
• Gigukod siya ni Presidente Noynoy Aquino tungod sa iyang pagmando nga i-apud-apod ang Hacienda Luisita ngadto sa mga mag-uuma (dakong bakak kay silang tanang 15 ka mahistrado, apil na silang Associate Justices Antonio Carpio ug Sereno, ang niumol sa desisyon);
• Di siya kapasanginlan nga nangawat kay dato na silang daan ug ang iyang asawa (mas abunda ang mga ebidensiya nga ang pagka adunahan di babag sa pagpangawat);

-o0o-

• Iyang accountant ug abogado ang nag-andam sa iyang statements of assets, liabilities and net worth (apan siyay nagpirma ug busa siyay manubag sa kasaypanan sa SALNs);
• Nasayop sab sa ilang SALNs ang pipila ka senator-judges (kon ihinayon ni Corona pagbisto ang SALNs sa senator-judges, mahimong pakpakan siya sa publiko apan madugangan ang mga boto sa pagkonbikto);
• Way malisya ang wa pagbutang sa SALNs sa acquisition cost sa iyang kabtangan kay iya na ning gihimo sukad pa sa sinugdanan (ang pamakak, bisan naandan na, pamakak lang gihapon);
• Dako kaayong iyang kita kon ipunon ang tanang suholan, benepisyo ug allowances sa Korte Suprema ug uban niyang raket (mayoriya sa allowances alang sa iyang buhatan ug di mahimong ipangompra og condominium units);

-o0o-

• Nisukol siya sa Malakanyang aron pagbabag sa pagtukod sa diktadurang Aquino (labing lig-ong ebidensiya nga way diktadura--iyang kagawasan pagpamak sa nataran sa Korte Suprema ug sa media);
• Nibarug siya pagpanalipod sa kaligdong sa mga hukmanan (siya ray gikiha di ang Korte Suprema, ug mas makadaot ang pagdeklarar og court holidays ug pagsuburno sa mga opisyal ug mga kawani sa labawng hukmanan og makabuhong nga mga benepisyo, pinasagdan ang mas dinaliang panginahanglan sa ubos nga mga hukmanan); ug
• Tanang kuwarta sa bangko nga wa niya ideklarar sa SALNs iya sa Basa-Guidote Enterprises Inc., ang kompaniya nga gipanag-iya sa iyang asawa (ang BGEI hagbay rang gipapas sa Securities and Exchange Commission, gawas nga mas katuohang 90 anyos nga madre, ang usa sa orihinal nga tag-iya, si Sr. Flory Basa).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 18, 2012

Pabaga ni Corona


Sa makausa pa, napasundayag na sab ang kamapahimuslanon ni Chief Justice Renato Corona.  Nasakpan sa mga sakop sa media nga sakyanan sa Korte Suprema ang naghatod ug nagkuha ni Demetrio Vicente gikan ug padung sa iyang bay sa Marikina ug sa Senado sa Pasay City.
Sa di pang kapanghimakak si Atty. Jose Midas Marquez, nga nagsilbi nang turutot ni Corona bisan sa kaso nga way labot ang labawng hukmanan, nakuha sa reporters nga nag-cover sa impeachment trial ang license plate number sa sakyanan:  SEJ 953.  Ug ilang napamatud-an nga ang beige nga Toyota Camry narehistro sa ngan sa Korte Suprema.  Si Vicente mismo niangkon nga si Corona ang naghatod-kuha niya.

-o0o-

Kinaham nga depensa ni Corona sa mga pasangil batok niya nga adunahan siya ug iyang ikapasabot ang tanang katigayonan nga nalista sa iyang ngan.  Siyaro wa kahunahuna si Corona pagtipak og diyutay sa dako uyamot niyang katigayonan aron pagtabang sa transportasyon sa iyang ig-agaw sa way pagpanghilabot sa kuwarta sa mga magbubuhis?
Dako og gikatabang ang testimoniya ni Vicente sa kawsa ni Corona.  Naibanan og pito ang mga kabtangan nga wa ikapatin-aw ni Corona.  Apan di ni igong hinungdan nga ang katawhang Pilipinhon, nga maoy tinuorayng tag-iya sa tanang kuwarta ug kabtangan sa labawng hukmanan, maoy iyang patakiliron aron pagpadayag sa iyang hingpit nga pagpasalamat.

-o0o-

Wa gyoy makabaraw ni Corona sa paggamit sa kuwarta ug kabtangan sa Korte Suprema pagpanalipod niya sa nagpadayon nga impeachment trial.  Kay wa may makalili sa ilang mga transaksiyon.  Bisan ang Senado, nga mao ra untay may gahom paghusay sa mga kaso sa impeachment, nagdumili man pagsupina sa mga mahistrado ug sa mga dokumento sa hukmanan.

Nangangkon ang tanang abogado ni Corona nga libre ang ilang serbisyo.  Nga nanalipod silang Corona aron lang pagpatigbabaw sa kamatuoran ug sa kaligdong sa mga hukmanan.  Apan wa ta matawo gahapon.  Bisan tinuod pang wa sila hatagi ni Corona og bisan usa ka dako, mas dako ang bayad nga ilang madawat.  Kon magpabilin si Corona sa katungdanan, lisod nang pildehon silang retired justice Serafin Cuevas ug kaubanan sa bisan asang hukmanan.

-o0o-

Pipila sa senator-judges, ug bisan ang pipila ka prosecutors, nakumbinser sa kamatinud-anon ni Vicente sa pagpanalipod sa iyang pagpalit sa pito ka luna ni Cristina Corona bisan hangtod karon, 20 ka tuig na human sa transaksiyon, wa pa mabalhin ang mga titulo sa iyang ngan.

Nasipyat lang hinuon si Corona.  O tingali tungod kay may Ginoo nga makanunayong nagtino nga way bakak nga hangtod sa hangtod nga matagoan.  Ang mga kabtangan nga napalit ni Vicente naapil pa sa statement of assets, liabilities and net worth (SALN) ni Corona duha ka tuig human sa giingong transaksiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 17, 2012

        Nukus-nukos ni Corona


    Human gipugngan sa Korte Suprema ang Senado sa pagtan-aw sa iyang dollar accounts, nisaad si Chief Justice Renato Corona nga iyang ipakita ang mga dolyar sa tukmang panahon.  Dayong sugod sa turno sa depensa pagpresentar sa ilang mga saksi ug ebidensiya, nipasalig si Corona nga ang tukmang panahon mao na karong semanaha.
    Apan natapos nang semana, unya na sab sa Lunes ipadayon ang impeachment trial, nagpabiling misteryo ang dollar accounts ni Corona sa Philippine Savings Bank.  Ang labawng hukmanan utrong wa mag-apura sa paghusay sa kontrobersiya.  Bisan nakasang-at na og tubag ang Senate Impeachment Court ug House Prosecution panel pagpatin-aw sa kamakiangayon sa pag-abli sa dollar accounts.

-o0o-

    Nipasalig sab si Corona nga iyang tubagon ang tanang pasangil batok niya.  Apan ang pangu sa iyang mga abogado, si retired justice Serafin Cuevas, nabalaka nga matuki lang ang mga isyu nga way labot kay di man silang kapugong bisan unsay ipangutana sa senator-judges.
    Si Corona nisubli pagpasalig, atol sa iyang pagtabuktabok og pakighinabi sa mga estasyon sa radyo ug telebisyon, nga moatubang siya sa Senado kon mosugot ang iyang mga abogado.  Lain niyang abogado, si Jose Roy III, nitataw nga di mapugos sa senator-judges si Corona ug nga way panginahanglan sa iyang pag-atubang sa impeachment court.

-o0o-

    Ang pagsige og balitok ni Corona di makatabang sa iyang kawsa.  Segurong mahimangod di lang ang senator-judges kon dili hasta ang katawhan nga nagsunod sa impeachment trial sa wa matuman niyang pagpalaom, sa nagsud-gawas niyang depensa ug sa taphaw niyang mga panganti sa kaandam pagpanalipod sa iyang kaugalingon.
    Sa pikas nga bahin, ang postura ni Corona nagmatuod sa kaubos sa iyang pagtan-aw sa katawhan ug sa institusyon nga mao ray gitahasan sa konstitusyon sa paghusay sa mga kasong impeachment.  Hangtod karon nagtuo gihapon si Corona nga way makahilabot niya.  Nga ang hingpit niyang pagkontrolar sa Korte Suprema makapanalipod niya gikan sa bisan unsang pagsuway pagpaningil sa iyang mga pakauwaw.

-o0o-

    Kon di gyod ipakita ni Corona ang iyang dollar accounts, way mahimo ang Senado.  Inutil ang mga senador, nga nahinayak na pagtahud sa temporary restraining order, kon sunod tuig pa husayon sa Korte Suprema ang kontrobersiya.  Labaw nang wa silay mahimo kon di molingkod sa witness stand si Corona.
    Di katuohan bisan ang pasalig ni Corona nga nisumiter siya sa hurisdiksiyon sa Senado ug nga nisalig siya sa kamakiangayon sa senator-judges.  Kay nag-ung-ong pa hangtod karon ang iyang petisyon nga nag-awhag sa labawng hukmanan pagbasura sa legalidad ug pagpahunong sa impeachment trial.  Ambot unsay sunod nga himuon nilang Senate President Juan Ponce Enrile ug kaubanan kon human pakan-a sa ilang kamot, aron paglikay nga magkabangga ang duha ka higanteng institusyon, lamyon pag-apil ni Corona ang ilang siko.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 16, 2012

Sekreto sa SC


Haskang lisora paglili sa mga transaksiyon sa Korte Suprema.  Way kasayuran ang taga gawas giunsa paggasto ang ilang kuwarta.  Matag higayon nga mosuway pagsusi ang Malakanyang ug ang Kongreso sa ilang mga transaksiyon, ang mga mahistrado modayon og bangil sa ilang "fiscal autonomy."  Matag higayon nga dunay motumaw nga mga sugyot sa mas makiangayon nga pag-apud-apod sa ilang pundo, mo-insistir dayon ang labawng hukmanan nga managsama sila og gahom ug busa di angayng hilabtan sa laing duha ka sanga sa gobyerno.
Gisuwayan nilang Gibo Teodoro, Chiz Escudero ug kaubanan--dihang mga kongresista pa sila--pagsubay giunsa paggasto ang Judiciary Development Fund (JDF) atol sa pamunoan ni kanhi chief justice Hilario Davide Jr.  Apan gibasura sa Korte Suprema ang ilang tinguha pag-impeach ni Davide.

-o0o-

Mao nga dihang gi-impeach sa House of Representatives si Chief Justice Renato Corona niadtong Disyembre sa niaging tuig, daghan ang naghinamhinam nga, sa kataposan, mahibaw-an na gyod ang mga transaksiyon sa Korte Suprema.  Nga makiangayon lang.  Kay di man mapasakaan og kaso ang mga mahistrado sa kasarangang mga hukmanan tungod sa ilang immunity.  Mapatubag lang sila sa mga kaso sa impeachment.
Pipila gani sa 188 ka kongresista nga nipirma sa impeachment ni Corona nipasabot nga nadapit ang ilang interes kay usa sa articles of impeachment nipasangil ni Corona sa paggamit sa JDF alang sa personal niyang katuyoan.  Nagtuo sila nga ang Senado mopugos sa labawng hukmanan pagpasabot sa karaan nang kontrobersiya.

-o0o-

Nahugno hinuon ang mga nagpaabot sa pagkabutyag sa mga tinagoan sa labawng hukmanan dihang nikakak ang Senate Impeachment Court.  Niduko ang senator-judges sa pagdili sa Korte Suprema sa pag-abli sa dollar accounts ni Corona.  Ug nagdumili si Senate President Juan Ponce Enrile pagsupina sa mga mahistrado ug sa mga dokumento sa labawng hukmanan.
Hingpit nga napawong ang ilang paglaom dihang nipagawas og resolusyon ang Korte Suprema niadtong Pebrero 14 nga nagdili sa mga mahistrado ug ubang mga kawani sa pag-atubang sa impeachment trial kon ang ilang itug-an nga kasayuran nahilambigit sa tinagoang mga tigom ug ubang kalihokan nga naapil sa "judicial privilege."

-o0o-

Mao ni hinungdan nga morag nag-piyesta ang tanang giuhaw sa mga tinagoan sa Korte Suprema dihang gilista sa usa sa mga saksi sa depensa ang tanang suholan ug allowances nga nadawat ni Corona sugod sa 2002 ngadto sa 2011.  Sa labing unang higayon, nalilian sa publiko unsa diay kaabunda ang mga suholan ug benepisyo sa mga mahistrado.
Ang kahinam pagsubay sa mga benepisyo ni Corona nalabwan lang sa interes sa publiko sa pagkabisto sa iyang statements of assets, liabilities and net worth (SALNs).  Apan sama sa ilang pagkahugno sa SALNs, nga nakapatumaw og mas daghang pangutana kay sa tubag, ang listahan sa 27 ka allowances nakapasamot lang sa ilang pagduda, inay sa pagtahud, sa kaligdong sa pamunoan ni Corona.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com 

Arangkada of Leo Lastimosa for March 15, 2012

        Baliko nga LTFRB


    Kapin sa duha ka libo ka taxi units sa Sugbo ang nasakpan nga kolorum.  Ang ilang prangkisa nahibaw-an nga gipalusot sa lokal nga mga opisyal sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) sa Central Visayas.  Bisan sa ban sa pagluwat og bag-ong mga prangkisa sa taxi nga gipahamtang sa Department of Transportation and Communications (DOTC).
    Inilang taxi operators sa Sugbo ug dagkong opisyal sa LTFRB 7 ang gilambigit sa eskandalo.  Nasakpan sila ni kanhi LTFRB 7 director Benjamin Go, nga bag-o pa lang niasumir sa katungdanan niadtong higayona.  Kay wa may bisan gamayng labot sa karaang mga tagduma, gawasnon si Go nga nibutyag sa anomaliya pinaagi sa media.

-o0o-

    Nahugno hinuon si Go sa pasiunang mga reaksiyon sa iyang expose.  Ang hingtungdan nga taxi operators nihulga pagkiha niya atubangan sa Visayas Ombudsman.  Iyang kaubanan sa LTFRB 7 nipasangil nga nagpasikat lang siya.  Labaw sa tanan, ang ulohang buhatan sa LTFRB niisnab sa seryusong kasayuran nga iyang nahipos.
    Naabtan og pila ka semana una nakapada ang ulohang buhatan sa LTFRB og mga imbestigador dinhi sa Sugbo.  Hilom ug tak-om sila nga nisubli sa mga dokumento nga unang nalilian ni Go.  Matod ni Go napamatud-an nila ang iyang nahaunang mga pagduda.  Nibalik sila sa kaulohan sa way pagluwat og dugang kasayuran.

-o0o-

    Si Go mismo wa magdugay sa LTFRB 7.  Gipulihan siya sa direktor karon nga si Ahmed Cuizon.  Nagduda si Go nga girelibohan siya sa katungdanan tungod sa kadagko sa mga kalyo nga iyang natumban.  May nagtuo hinuon nga naatol lang nga maoy paglusot sa appointment ni Cuizon, ubos sa rekomendasyon ni Kongresista Tomas Osmeña, ug nga ang Sugbo maoy labing haom nga pahimutangan niya.
    Nalagpot si Go sa habagatang Mindanao nga wa kahibawo unsay lakang sa ulohang buhatan sa iyang mga rekomendasyon.  Niretiro na lang ang gipasanginlang mga opisyal sa LTFRB 7 ug nailisan ang nasudnong liderato sa LTFRB, wa pay bisan usa nga nakiha ni nasilotan sa eskandalo.

-o0o-

    Si Cuizon nanghunaw og bisan unsang kasayuran unsa nay nahitabo sa expose ni Go.  Si Richard Cabucos, ang pangu sa Metro Cebu Taxi Operators Association (MCTOA), maoy nakahatag namo sa labing bag-ong kalamboan sa kaso.  Sa way paghingan og mga ngan ni pagluwat og dugang detalye, nipasumbingay si Cabucos nga magpadayon pagdagan ang kapin sa 2,000 ka taxi units nga kolorum.
    Ang hinungdan?  Nipasabot si Cabucos nga nakaggasto na ang hingtungdang taxi operators ug busa paundayonan na lang ang ilang operasyon.  Mao ba ni hubad sa LTFRB sa lagda sa "tul-id nga dan" ni Presidente Noynoy Aquino?  Gamhanan ba gyod diay ang nasakpan nga taxi operators nga gawas nga napalagpot nila sa Go napahilom pa gyod ang nasudnong liderato sa LTFRB?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com